نقشه آمریکایی برای طرفهای اروپایی برجام
ايران/ فرو ريختن رابطه متزلزل اروپا و امريکا طي ماههاي گذشته، ميراثي بود که از قبال خروج امريکا از توافق هستهاي به جاي ماند و اينک در روزهايي که کشورهاي اروپايي عزم خود را براي حفظ اين توافق بدون شريک امريکايي خود جزم کردهاند، شکاف دو طرف درخصوص موضوعات اختلافي هر روز ابعاد بيشتري به خود ميگيرد. فرانس 24نوشت: چنان که دوقطبي پديدآمده و تشديد شده ميان اروپا و امريکا طي روزهاي گذشته سايه خود را بر حوزه گستردهاي از مسائل از جمله تلاشهاي اتحاديه اروپايي براي يافتن راهکارهاي عملياتي حفظ برجام تحميل کرده است. واقعيتي که مرور برخي ابعاد آن نشان دهنده چرايي سهل و ممتنع بودن پابرجا ماندن روند اجراي برجام دستکم براي تأمين مطالبات و منافع اقتصادي ايران در چارچوب اين توافق است. پس از آنکه کشورهاي اروپايي با عملي شدن تصميم ترامپ به خروج از برجام به دفاع از اين توافق برخاستند، در جستوجوي يافتن راهکار عملي آن تصميم گرفتند يک نهاد حقوقي براي ايجاد تسهيلات مبادلات مالي مشروع با ايران ايجاد کنند. نهادي که به شرکتهاي اروپايي اين امکان را ميدهد براساس قوانين اتحاديه به معامله با ايران ادامه دهند و استفاده از آن را براي ساير شرکاي کشورمان نيز ممکن کنند. اين سيستم تحت عنوان «اسپيوي»، هدف کنار گذاشتن دلار امريکا از معامله با ايران به نحوي که اين کشور نتواند از محتواي معاملات آگاهي پيدا کرده و در پي آن، معامله کننده و بانک خارجي مربوطه را مورد تحريم قرار دهد، دنبال ميکند. هدفي که چنانچه اجرايي شود، از تحريم امريکا مصون خواهد شد؛ چرا که کاري با دلار ندارد. در شرايطي که ناظران سياسي معتقدند اين سيستم ميتواند به مثابه آلترناتيوي در برابر سوئيفت قد علم کند و قدرت گيرد، دولتمردان امريکايي براي بي اثر کردن آن اقداماتي را در دستور کار خود قرار دادهاند. اقداماتي که بنا به روايت شماري از صاحبنظران غربي با «فرانس 24» از يک منظر ناظر به تضعيف فرانسه، انگليس و آلمان به عنوان متحدان قدرتمند اروپايي واشنگتن به شمار ميآيد و از سوي ديگر اختلاف افکني درميان کشورهاي پيگير پروسه «اسپيوي» را جستوجو ميکند. منزوي کردن متحدان بزرگ تحريمهاي تازه دولت امريکا که بخشهاي بانکي، انرژي، نفت، حمل و نقل دريايي و کشتي سازي را نشانه ميگيرد، بخشي از تحريمهايي است که پس از امضاي توافق هستهاي با ايران تعليق شده بود. با وجود گستره قابل ملاحظه شموليت اين تحريمها، ترامپ ضعيف بودن بازار جهاني نفت و جلوگيري از افزايش چشمگير قيمت جهاني نفت را به عنوان توجيهي براي اعمال معافيت از تحريمهاي نفتي ايران براي چند کشور اعلام کرده است. هشت کشور از جمله چين، هند، ايتاليا، يونان، ژاپن، کره جنوبي، تايوان و ترکيه معافيتهاي موقتي را دريافت کردهاند که آنها را مجاز ميکند تا به خريد نفت ايران ادامه دهند. اما اعطاي اين معافيتها که منحصراً مربوط به تجارت نفتي با ايران به حساب ميآيد، در حالي است که شماري از صاحبنظران اروپايي اين اقدام را بيشتر از آنکه ناظر به کنترل قيمت نفت و دورانديشي امريکاييها بدانند، مبتني بر منزوي کردن متحدان بزرگ اروپايي واشنگتن دانستهاند. در همين رابطه تيري کوويل؛ محقق مؤسسه روابط بينالملل و استراتژي، (Iris) معافيت يونان و ايتاليا را که از بزرگترين واردکنندگان نفت ايران در اروپا هستند هدفمند دانسته است. او ميگويد: «در واقع واشنگتن ميخواهد با اين اقدامات سه کشور اروپايي «آلمان، فرانسه و بريتانيا» را که به طور فعال در مذاکرات هستهاي ايران از سال 2003 ميلادي نقش داشتهاند، هدف بگيرد و به نوعي جريمه کند.» کارولين دو کامار، کارشناس مسائل اروپايي نيز نظري مشابه دارد و ميگويد: «اين تصميم بر پايه استانداردي دوگانه گرفته شده است و ميتوان نتيجه گرفت که هدفش منزوي کردن کشورهاي امضاکننده توافق هستهاي با ايران است.» سياست ايجاد اختلاف علاوه بر منزوي کردن متحدان اروپايي، امريکا با معاف کردن شماري از کشورها از فهرست طولاني تحريمهاي خود براي ايجاد اختلاف و تشديد تقابل و همچنين ناکام گذاشتن عمليات نجات برجام نيز بهره ميگيرد. «کارولين دو کامار» با اشاره به اينکه يونان و ايتاليا هر دو توسط احزاب يوروسپتيک (مخالفان همگرايي اتحاديه اروپا) اداره ميشوند، معاف شدن اين کشورها از تحريمهاي امريکايي را تلاش اين کشور در امتداد آسيب زدن به سياست همگرايي اروپاييها جهت حفظ برجام دانسته است. از نگاه اين کارشناس غربي، متقاعد شدن ماتئو سالويني وزير کشور و رئيس حزب راست افراطي ايتاليا با امتيازات پشت پرده اي که از ترامپ گرفته، خود مانعي خواهد بود تا او رغبت چنداني براي مشارکت در نهايي کردن پروسه «اسپيوي» نداشته باشد. اردوان امير اصلاني، کارشناس خاورميانه با بيان اينکه «درواقع معافيتهاي اعطا شده توسط امريکا تهديدکننده پروژه اروپايي دور زدن تحريمها است»، توضيح ميدهد: «معافيتهاي امريکايي از طرفي يونان و ايتاليا را براي رسيدن به يک سود هدفمند توسط امريکا انتخاب کردهاند و از طرفي ديگر پروژه «اس پي وي» اتحاديه اروپا را هدف گرفته است. علاوه بر اين يونان و ايتاليا که خريداران اصلي نفت ايران در اروپا هستند، با مشارکت در طرح اتحاديه اروپا در آينده از اين معافيت محروم ميشوند.» تيري کوويل هم ميگويد: «امريکا چنين فشارهايي را براي ترساندن کشورهاي عضو اتحاديه اروپا وارد ميکند. به همين دليل است که هيچ کشوري نميپذيرد ميزبان اين سيستم شود.» او ناکام ماندن تلاشها براي انتخاب ميزبان اروپايي پروسه اجراي «اس پي وي» را تاکنون نتيجه فشارهاي ياد شده امريکا ميداند. با وجود اين کارشکنيها در شرايطي که اروپاييها دفاع از برجام را حيثيتي براي جايگاه بينالمللي خود ميدانند و با پرداختن به پروسه سازوکار مالي «اسپيوي» بهانهاي براي به چالش کشيدن دلار پيدا کردهاند، به نظر ميرسد که مجازات کشورهاي مشارکت کننده در پروسه يادشده از سوي امريکا بيش از آنکه برجام را در معرض فروپاشي قرار دهد، نتيجه اش مصمم کردن اروپا براي مقابله با امريکا خواهد بود.