مشهورترین تیتر تاریخ مطبوعات ایران
ايسنا/ ۲۶ دي ۱۳۵۷ با تيتر «شاه رفت» روزنامه اطلاعات در اذهان و تاريخ ثبت شده است. بزرگترين فونت که در آن زمان موجود نبوده و با ابتکار سردبير روزنامه ساخته شد. «امروز چهلمين سالگرد خروج شاه از ايران است. ۲۶ دي ۱۳۵۷ يکي از نقاط عطف در تاريخ معاصر ايران و شايد تمام تاريخ ايران است. اين که خيزش مردمي پادشاه کشور را وادارد صحنه را ترک کند، اتفاقي بيسابقه بود. خروج يا فرار يا تبعيد يک پادشاه البته مسبوق به سابقه بوده اما وجه بيسابقه قضيه در اين بود که اين بار نه دخالت خارجي، نه جنگ و اشغال و نه اتفاقات ديگري از اين دست که يک انقلاب مردمي شاه را به خارج از کشور ميراند. ممکن است برخي بگويند ژنرال هايزر از او خواسته بود برود يا شرط پروژه شاپور بختيار، نخستوزير، خروج شاه از ايران بوده اما هر يک از اين دو را هم که بپذيريم باز هم نتيجه انقلاب مردم بوده است و اگر فوجفوج و موجموج انسان به خيابانها نميريختند، کي و کجا حاضر ميشد، برود و تسليم انقلاب شود؟ همان انقلابي که خود در پيام ۱۴ آبان ۱۳۵۷ به رسميت شناخته و گفته بود: «من صداي انقلاب شما را شنيدم.» خيليها به ياد ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ افتادند که در دولت دکتر مصدق ناچار از ترک کشور شد و بسياري هم اين جمله مشهور او در کاخ رامسر و تنها سه سال قبل از آن که گفت: «هر کس ناراضي است پاسپورتش را بگيرد و از مملکت برود.» شاه که دو ماه قبل گفته بود صداي انقلاب مردم را شنيده و در پي آن نخستوزير و رييس ساواک را به زندان انداخته بود، بي هيچ اشارهاي به اتفاقات روز يا حتي بي آن که مثلا بگويد: «ميروم تا ايران گرفتار جنگ داخلي نشود» يا از خود يک قرباني بسازد باز هم موضع پادشاه گفت: «مدتي است احساس خستگي ميکنم و احتياج به استراحت دارم. ضمنا گفته بودم پس از اين که خيالم راحت شود و دولت مستقر شود، به مسافرت خواهم رفت. اين سفر اکنون آغاز ميشود و تهران را به سوي آسوان در مصر ترک ميکنم. امروز با راي مجلس شوراي ملي که پس از راي سنا داده شد، اميدوارم که دولت بتواند هم در جبران گذشته و هم در پايهگذاري آينده موفق شود.» او حتي روشن نکرد از آن پس شوراي سلطنت به جاي اوست يا نه و اگر نه چرا سيدجلالالدين تهراني در مقام رييس شوراي سلطنت، شاه را بدرقه ميکند. ماندگارترين تصوير روز رفتن شاه اما تيتر «شاه رفت» روزنامه اطلاعات است. از آن روز تصاوير مشهور ديگري هم ثبت شده از جمله تصويري که عکس شاه را از اسکناس درآورده يا شادي مردم و عکس مشهور مريم زندي که دختر باحجاب و بيحجاب و کمحجاب دست در دست هم شادي ميکنند اما صفحه اول روزنامه اطلاعات مهمترين يادگار آن روز است و البته يک سند تاريخي. اين تيتر متفاوت سه ويژگي داشت: اول، استفاده از بزرگترين فونت که تاکنون مردم نديده بودند. دوم، به کارگيري واژه «شاه» به جاي شاهنشاه يا شاهنشاه آريامهر و سوم: ضمير سوم شخص مفرد و نه جمع: رفت به جاي رفتند. سردبير روزنامه اطلاعات در آن زمان زندهياد غلامحسين صالحيار (۱۳۸۲-۱۳۱۱) بود که سالها بعد توضيح داد: «در آن زمان در ايران هنوز کار حروفچيني بهصورت سربي (لاينو تايپ) انجام ميگرفت و تهيه حروف و قرار دادن آنها در قالب فولادين صفحهسازي و سپس زير پرس قرار دادن و بهصورت صفحه استوانهاي شکل فلزي درآوردن و به ماشين چاپ بستن وقتگير بود چون مشخص بود نخستوزيري بختيار به منزله خروج شاه خواهد بود پيشبيني ميکردم و از چند روز پيش اين تيتر فوقالعاده درشت را به «عباس مژدهبخش» مدير فني صفحات سفارش داده بودم. شوراي دبيران دليل اين درشتي بيسابقه فونت را پرسيدند و به آنها گفتم هدف از نوشتن اين دو کلمه به اين درشتي اين است که نظاميان پاييندست اطمينان حاصل کنند شاه بازنخواهد گشت و بنابراين با در نظر گرفتن عواقب کار، از تيراندازي به مردم خودداري کنند و هدف عمدهام جلوگيري از قتل عام مردم است. با اين حال برخي مخالفت کردند و من ناچار شدم نهيب بزنم و اين فونت را بقبولانم.» مژدهبخش روزنامه را آماده ميکند و خبر ميرسد که امام خميني هم پيام داده است. سردبير اطلاعات کوتاه نميآيد و به شکل بيسابقهاي تيتر بزرگ دگر از پيام امام امام خميني را پايين ميآورد. چون خبر اول «شاه رفت» بود و رهبر انقلاب هم به همين خاطر پيام ميدهد. منتها به لحاظ گرافيکي اشتباهي هم مرتکب ميشوند و محورهاي پيام امام بالاي تيتر پايين ميآيد به شکلي که اين عنوانها با تيتر اصلي نامتناسب به نظر ميرسد در حالي که با تيتر پاييني مرتبط است. مشکل ديگر صالحيار اين بوده که نميتوانسته منتظر دريافت عکس خروج شاه و رسيدن عکاس اطلاعات از فرودگاه مهر آباد بماند و مانند امروز هم نه اينترنت در کار بود و نه تلگرام. سردبير اينجا يک تصميم ديگر ميگيرد. عکس آرشيوي از شاه و روي پلکان همواپيما را آماده ميکند تا به محض تأييد خبر خروج شاه، روزنامه روانۀ چاپخانه شود و اين اتفاق هم ميافتد و روزنامهاي که سند تاريخي آن روز است در واقع قبلا آماده شده بود. پيام امام خميني اما مربوط به همان روز است با اين محورها: «به کساني که در شوراي سلطنتي غير قانوني به عنوان عضويت داخل شدهاند اخطار ميکنم که بيدرنگ از اين شورا کنارهگيري کنند و در صورت تَخلّف، مسئول پيشامدها هستند؛ به وکلاي غير قانوني مجلسين اخطار ميشود که از رفتن به مجلس احتراز کنند و در صورت تخلف، مورد مواخذه ملت شريف قرار خواهند گرفت، کشاورزان نسبت به کشت گندم ديم اقدام کنند؛ بانکها از پرداخت سپردههاي وابستگان رژيم و دزدان و غارتگران اموال بيتالمال خودداري کنند، دانشگاهيان بايد به مبارزه خود عليه دولت غاصب و شاه و شوراي غيرقانوني سلطنت ادامه دهند و استاداني را که با دستگاه ظلم رابطه دارند، نپذيرند.» روزنامه اطلاعات ۱۶ روز ديگر نيز همين فونت را براي «امام آمد» هم به کار برد که هر چند مقطع ديگري را ثبت کرد اما اقدام اول همان «شاه رفت» بود. يک بار ديگر اين کار (فونت غير متعارف) را بعد از مرگ شاه در مرداد ۱۳۵۹ هم در يک شماره فوقالعاده تکرار کردند اما آن «شاه مُرد» چندان به لحاظ رسانه اي - و نه اهميت سياسي - مورد توجه قرار نگرفت و همچنان ميتوان گفت تيتر «شاه رفت» مشهورترين تيتر تاريخ مطبوعات ايران است و از حيث درشتي و بيسابقگي عنوان هم بينظير.»