انتخابات ۷۶ در خاطرات هاشمی

انتخاب/ پس از ۲۰ سال ناگفته‌هاي اکبر هاشمي‌رفسنجاني از انتخاب سيدمحمد خاتمي به رياست‌جمهوري اسلامي در سال ۱۳۷۶ منتشر شد. ناگفته‌هايي که نشان مي‌دهد نقش هاشمي‌رفسنجاني، حسن روحاني، حسن حبيبي و کارگزاران سازندگي در انتخاب سيدمحمد خاتمي تا چه اندازه محوري بوده است و نقشه‌ محافظه‌کاران براي رياست‌جمهوري علي‌اکبر ناطق نوري چگونه توسط ميانه‌روها نقش بر آب شد و زمينه براي پيروزي چپ‌گرايان فراهم شد. «سردار سازندگي» شانزدهمين جلد از روزنوشت‌هاي آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني از دوران حکمروايي از رياست مجلس تا رياست‌جمهوري است که در زمره‌ي اسناد دست اول تاريخ‌نگاري جمهوري اسلامي به حساب مي‌آيد. «سردار سازندگي» در برگيرنده يادداشت‌هاي سال ۱۳۷۵ هاشمي‌رفسنجاني است. بخش هايي از اين خاطرات درباره انتخابات رياست جمهوري سال 76 را با هم مرور مي کنيم: 9 فروردين‌: آقاي جهانگيري آمد از ابطال انتخابات شهر اصفهان شکايت کرد و موکدا مدعي اعمال نظرات خطي از سوي آقاي [احمد] جنتي [دبير شوراي نگهبان] است. 11 فروردين: آقاي حبيبي... اظهار نگراني مي‌کرد. خواستم با علماي شورا صحبت کنم. همه آنها در تهران نبودند. ۱۹ فروردين [هاشمي شب ميهمان رهبري بود] درباره‌ي سفرهاي عيدمان و انتخابات صحبت کرديم. به شوراي نگهبان که اصرار بر ابطال انتخابات شيراز دارد گفته‌اند که مصلحت نمي‌دانند. ۲۸ فروردين: آقاي [علي] لاريجاني [رئيس سازمان صداوسيما] تلفني گزارش افکارسنجي را داد که نشان مي‌دهد کارگزاران از [جامعه] روحانيت مبارز [تهران] علي‌رغم اين همه تبليغات صداوسيما و مايه گذاشتن از رهبري و قوه قضائيه جلوترند. افکارسنجي نهاد [رياست‌جمهوري] هم شبيه به همين است. اول ارديبهشت‌: شب دکتر [حسن] روحاني آمد. در حذف اسم او و [محمدجواد] لاريجاني از ليست ناراحت بود. 8 ارديبهشت: آقاي [احمد] شفيعي از [وزارت] اطلاعات آمد گزارش وضع انتخابات و دخالت‌هاي غيرقانوني را داد. 8 ارديبهشت: [محمدرضا فاکر نماينده محافظه‌کار مشهد از] «احتمال اختلاف نظر بين آقاي [حسن] روحاني و آقاي [ناطق] نوري اظهار نگراني مي‌کرد.» ۱۹ ارديبهشت‌ماه: پيش از ظهر دکتر [حسن] روحاني آمد. درباره‌ي رياست مجلس [پنجم] صحبت شد. ترديد جدي دارد. مذاکراتش با رهبري را در مورد دخالت... در انتخابات و تندروي‌هاي انصار حزب‌الله تعريف کرد. ۲۹ ارديبهشت: [غلامحسين کرباسچي شهردار تهران] «از نامه اعتراضي چهارصفحه‌اي خبر داد که فرماندهان سپاه به آقاي [محسن] رضايي در اعتراض» نوشته‌اند ۲۳ تير: [محسن رضايي] «از رسيدگي به اتهاماتي که عليه چند تن از فرماندهان سپاه با گزارش وزارت اطلاعات مطرح است گزارشي داد. گفت که تمام گزارش‌ها دروغ است و تقاضاي تعقيب گزارشگران را داشت و اظهار وفاداري سپاه و خود را نمود.» ۳۱ ارديبهشت: [با عبدالله نوري] «در مورد رياست مجلس و ملاقات با رهبري بحث شد.» ۶ خرداد: [سيدحسين مرعشي، نماينده کرمان] «پيشنهاد داشت کاري کنم که آقاي [حسن] روحاني نامزد رياست مجلس شود.» ۱۳ خرداد: «آقاي ناطق با ۲۷ راي از آقاي عبدالله نوري پيش افتاده است. معلوم شد که جمع کارگزاران و همراهانشان ۱۰۵ راي قابل اعتماد دارند. جمعي از همراهانشان به ادله‌اي راي به جناح مقابل داده‌اند و جمعي را هم شوراي نگهبان در جريان بررسي نتايج انتخابات حذف کرده و از سويي آنها نتوانسته‌اند کانديداي مورد نظرشان را که آقاي [حسن] روحاني بوده است براي رياست معرفي کنند.» ۱۵ خرداد: [در ددار محمد يزدي، رئيس وقت قوه قضائيه] «از اشکالات قوه قضائيه گفتم، من‌جمله از عملکرد افرادي جوان که آميزه‌اي از سياسي‌کاري دارند که نبايد قضا را به سياست آميخت. ايشان هم قبول دارند و گويا به خاطر ارتباطاتي که مجموعه حقاني‌ها... بين خودشان دارند. آقاي يزدي مشکلات دارند درباره‌ي انتخابات و موضع‌گيري يک‌طرفه همين‌ها و عدم توجه به تخلفات صداوسيما و... و فشار آوردن روي تخلفات شهرداري هم بحث شد که آقاي يزدي هم قبول دارند و از من استمداد کرد که از طريق آيت‌الله خامنه‌اي خودسري‌هاي گروه انصار حزب‌الله را کنترل کنيم.» نمي‌دانيم بين هاشمي و يزدي چه گذشته است اما مي‌دانيم که «ايشان پيشنهاد داشت که من‌ بعد از دوره رياست‌جمهوري مسئوليت اداره قضائيه را بپذيرم که گفتم با روحيه من سازگار نيست. درباره مسائل انتخابات به ايشان توضيح دادم که از اول من با شرکت کارگزاران مخالف بودم و راه‌حل را در اين مي‌دانستم که چند نفر از افراد مورد نظر آنها در ليست جامعه روحانيت مبارز تهران مندرج شود ولي سرانجام و با نپذيرفتن جامعه روحانيت و نيز تمايل رهبري که رقابت‌ها صحنه انتخابات را گرم کنند به اين نتيجه رسيديم.» «بعضي که تصور مي‌کردند کارگزاران نمي‌توانند راي زيادي جمع کنند پس از مواجه شدن با استقبال جامعه از آنها با طرح مسايل آرماني در مقابل شعار سازندگي اينها راه تضعيف‌شان را پيش گرفتند.» ۲۰ خرداد: «شب ميهمان آيت‌الله خامنه‌اي بودم گفتند که از جامعه مدرسين قم پيغام داده‌اند که شنيده‌اند بين من و ايشان اختلاف است، اجازه خواسته‌اند براي رفع اختلاف به تهران بيايند. فورا تلفن آقاي [ابراهيم] اميني را گرفتيم هر دو با ايشان صحبت کرديم و شايعه را تکذيب کرديم و مراتب هماهنگي را اعلان نموديم.» ۲۶ تير: «دکتر [حسن] حبيبي براي امور جاري آمد. درباره‌ي نامزد شدن ايشان براي رياست‌جمهوري آينده صحبت شد. هنوز به خاطر مشکلات اهرم‌هاي قدرت که در خارج از دولت است ترديد جدي دارد.» ۲۵ مرداد: «آقايان محمدعلي شرعي، محمدرضا فاکر، جواد لاريجاني و دکتر موسي زرگر آمدند گفتند از سوي نمايندگان جناح روحانيت مبارز در مجلس اعزام شده‌اند که نظرات من را درباره انتخابات رياست‌جمهوري آينده بگيرند. گفتم با رهبري مشغول مذاکره و مشاوره هستيم. مايل نيستيم قبل از به نتيجه رسيدن مذاکرات‌مان اظهارنظر داشته باشيم. فقط درباره‌ي دو راهکار صحبت کردم، يکي ايجاد رقابت جدي براي گرم بودن انتخابات و شرکت وسيع مردم که ممکن است در اين فرض رئيس‌جمهور دلخواه از انتخابات بيرون نيايد و راه ديگر اينکه دنبال رقابت جدي نباشيم که در اين صورت طبعا انتخابات کم‌شور است و حضور مردم وسيع نيست... بايد يکي از اين دو سياست را برگزينيد.» [محافظه‌کاران] «نگراني از نامزد شدن آقاي ري‌شهري دارند که بخشي از آراي اين جناح را مي‌برد، براي جلوگيري از حضور رقبايي مثل آقايان علي‌اکبر ولايتي و حسن روحاني که باعث تقسيم آراي اين جناح مي‌شوند استمداد داشتند.» «آقاي غيوري خبر داد آقاي ري‌شهري فعلا جدي است گفت در مشهد با رهبري مذاکره جدي کرده ولي ايشان حاضر نشده کسي از افراد مطرح شده را ترجيح دهد و گفت آقاي محمدي‌گلپايگاني برخلاف گذشته از آقاي ناطق نوري انتقاد مي‌کند. خودش هم از آقاي ناطق رنجيدگي دارد.» 5 شهريور: [در پاسخ به پيشنهاد عبدالله نوري، مجيد انصاري و حسين مرعشي براي تمديد دوران رياست جمهوري] «نپذيرفتم ولي گفتند نظرشان را اعلان خواهند کرد.» 3مهر: «شب آيت‌الله خامنه‌اي ميهمانم بودند... درباره انتخابات رياست‌جمهوري حرف زديم. گفتند بي‌طرف مي‌مانند.» ۱۱ مهرماه: «آقاي حسين مرعشي نماينده کرمان آمد و خبر داد مجمع روحانيون مبارز تصميم گرفته است در انتخابات شرکت کنند و آقاي ميرحسين موسوي هم احتمال نامزد شدنش منتشر شده است.» «آقاي ري‌شهري آمد گفت بنا دارد نامزد رياست جمهوري شود. گزارش مذاکرات با رهبري را داد که قبلا شنيده بودم. از صداوسيما که براي آقاي ناطق تبليغ مي‌کند شکايت داشت، گفت جامعه مدرسين بعيد است که آقاي ناطق را تاييد کند. من هم گفتم در انتخابات بي‌طرفي را حفظ مي‌کنم.» ۲۵ مهر: [سيدمحمد خاتمي، رئيس وقت کتابخانه ملي] «از به ميدان آمدن مجمع روحانيون مبارز که مدت‌ها قهر کرده بودند و اصرار دارند که مهندس موسوي نامزد شود اظهار خوشحالي کرد.» ۲۵ مهر: «شب شوراي مرکزي جامعه روحانيت مبارز تهران جلسه داشت. اکثريت اصرار داشتند که براي آقاي علي‌اکبر ناطق نوري به عنوان نامزد مورد حمايت در انتخابات رياست‌جمهوري راي‌گيري شود.» «آقاي دکتر حسن روحاني هم احتمال نامزد شدن خودش را مطرح کرد. نگران اين اختلاف و نيز رقابت آقاي ري‌شهري و آقاي مهندس موسوي هستند قرار شد ابتدا با جامعه مدرسين صحبت و مشورت شود و سپس در جلسه بعد راي‌گيري شود.» [آيت‌الله امامي‌کاشاني] «راجع به جلسه هفته آينده جامعه روحانيت مبارز و مساله انتخاب نامزد انتخابات رياست‌جمهوري، شيوه هماهنگي با جامعه مدرسين و يا کارگزاران، زمان راي‌گيري، اعلان نامزد و نيز مذاکره با نامزدان احتمالي براي تعيين سياست‌ها صحبت شد.» 9 آبان‌: [علي‌اکبر مسعودي‌خميني توليت آستان حضرت معصومه] «از نحوه برخورد با جامعه مدرسين براي نامزد انتخابات اظهار عدم رضايت کرد و احتمال عدم وجود ۱۴ راي لازم را مي‌دهد.» [روحانيت مبارز درباره انتخاب ناطق نوري به عنوان نامزد انتخابات] «نگران بوده‌اند که چون من حضور نداشته‌ام راي را نپذيرم، گفتم جلسه رسمي بود و راي معتبر بوده و راي معتبر است.» ۲۰ آبان: [مسيح مهاجري:] «آقاي ميرحسين موسوي به خاطر صحبت‌هاي تهديدآميز بعضي اعلام عدم نامزدي کرده است.» «آقاي ابراهيم رئيسي رئيس سازمان بازرسي کل کشور آمد... از عدم رقابت جدي در انتخابات رياست‌جمهوري اظهار نگراني کرد.» رئيسي از حاميان جمعيت دفاع از ارزش‌ها بود. ۲۷ آبان: [پس از ديدار مجمع روحانيون مبارز با رهبري] «براي کسب نظر در حرکت جديدشان براي حضور در ميدان سياست.» ۱۶ آذر: «آقايان موسوي خوئيني‌ها و توسلي براي کسب نظر من در مورد انتخابات و نيز نظر رهبري آمدند. گفتم هر دوي ما نظرمان اين است که انتخابات در محدوده نيروهاي انقلاب آزاد باشد و ترجيح مي‌دهيم که رقابت جدي باشد... مثل اينکه بناي روحانيون مبارز اين است که از آقاي سيدمحمد خاتمي حمايت کنند.» 18 آذر: «ايشان [رهبري] خبر دادند که آقاي کروبي با ايشان ملاقات داشته و اجازه گرفته که مجمع روحانيون مبارز آقاي خاتمي را احتمالا نامزد کنند.» ۲۰ مهر: [علي‌اکبر ولايتي] «مايل به نامزد شدن است و معتقد است بيش از ديگران راي دارد.» ۲۳ دي‌: [غرضي:] «افرادي از دوستان آقاي ناطق نوري و نيز آقاي ري‌شهري به او پيشنهاد کرده‌اند که نامزد رياست‌جمهوري شود و آن را حمل بر هدف گرم کردن انتخابات توسط رقيبي کم‌خطر مي‌کرد.» ۲۹ دي‌: «آقاي کرباسچي براي... کمک به آقاي خاتمي در جريان انتخابات استمداد کرد.» [عباس آخوندي، وزير مسکن و شهرسازي] «به محسن [هاشمي] گفته بود که نامزد شدن آقاي خاتمي در انتخابات ممکن است عوارض سويي داشته باشد.» 30 دي‌: «آقاي خاتمي براي مشورت جهت نامزدي رياست‌جمهوري آمد گزارشي از ملاقات با رهبري داد از نتيجه ملاقات راضي است. توضيحي از افکار خودش داد که با برنامه‌هاي من هماهنگ است و تاکيد زيادي نمود از اهميت نقش من در گذشته و امروز و فردا گفت و گفت به دوستان جناح چپ گفته که در اختيار آنها نيست و مايل نيست در تبليغات انتخابات متکي به آنها باشد و از من مي‌خواست که کمک کنم براي اينکه کارگزاران سازندگي نامزد ديگري ندهند.» اول بهمن‌: [محمدجواد لاريجاني] «از کانديداتوري آقاي خاتمي در صورت ائتلاف با کارگزاران اظهار نگراني کرد.» 3 بهمن: [در واکنش به نامزدي محمد هاشمي] «صلاح ندانستم، خودش هم صلاح نمي‌داند.» 5 بهمن‌: [مهدي کروبي به جز درخواست براي] «جلوگيري از تکرار شيوه‌هاي فشار و بهتان... که در انتخابات مجلس پنجم پيش آمد» [خواست] «در مورد کارگزاران هم در صورت مشورت کردن آنها کمک کنم.» 7 بهمن‌: «امروز اخوي محمد آمد. از نحوه مطرح شدن عدم نامزدي او و نامزدي آقاي خاتمي در کارگزاران گفت.» ۱۹ بهمن‌: [در واکنش به درخواست دفتر ناطق نوري براي بردن نام او در خطبه نمازجمعه به عنوان سخنران قبل از خطبه] «سال گذشته اسم نبردم ايشان گله کرد.» [حسن روحاني درباره ابراز تمايل ها به نامزدي او] «احتمال مي‌دهد که با هدف جلوگيري از پيروزي جناح چپ است به جايي نرسيديم. قرار شد بيشتر بررسي شود تا معلوم شود چه کسي و چه جناحي از ايشان حمايت مي‌کند.» ۲۹ بهمن: «محمدباقر نويسي رئيس دفتر آقاي ناطق نوري رئيس مجلس آمد و از عدم موفقيت آقاي ناطق در مرحله اول انتخابات رياست‌جمهوري اظهار نگراني کرد و از قول آقاي محمدرضا باهنر و خود آقاي ناطق نقل کرد که شنيده‌اند به آقاي دکتر حسن حبيبي پيغام داده شده است که نامزد شود و از من کمک خواست.» [کروبي و توسلي] «از عدم همکاري کارگزاران با آنها نگران‌اند گرچه گفتند که با توجه به عضويت من در جامعه روحانيت مبارز توقع ندارند که من به آنها کمک کنم ولي به نحوي خواستند که مشکل کارگزاران را براي ائتلاف با آنها حل کنم. خيال مي‌کنند مانع محمد اخوي است. گفتم گويا کارگزاران نگران‌اند با حمايت از جريان چپ فلسفه حضور اوليه را از دست بدهند. آقاي خاتمي هم در شروع کار با آنها هماهنگ نکرده است.» ۱۵ اسفند: [مهدي هاشمي] «براي مصطفي فرزند آقاي ناطق نوري وقت خواست گويا براي جلب حمايت واضح در انتخابات رياست‌جمهوري پيش‌رو مي‌آيد از اينکه روابط را با من تضعيف شده مي‌بيند نگران‌اند.» ۲۱ اسفند: [سيدعطاءالله مهاجراني] «اگر دکتر حبيبي نيايد کارگزاران آقاي خاتمي را تاييد مي‌کند.» «آقاي ناطق هم نگران ائتلاف کارگزاران و روحانيون مبارز است و ترجيح مي‌دهد که کارگزاران آقاي دکتر حبيبي را نامزد کنند.» [جامعه روحانيت مبارز درباره‌ي تاريخ انتخابات معتقد بود که] «در روزهاي بعد از عاشورا انتخابات برگزار شود تا با فضاي پديد آمده از هيئت‌هاي مذهبي راي‌گيري صورت گيرد اما مجمع روحانيون مبارز به دنبال آن بود که انتخابات در ۱۶ خرداد پس از مراسم درگذشت امام خميني برگزار شود که فضاي خط امامي بر کشور حاکم شود.» «رهبري هم گرچه به فرض ۱۶ خرداد مايلند اما نمي‌خواهند دستور بدهند... چون دستور نداده‌اند شوراي نگهبان به نظر خودش عمل مي‌کند.» ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد