۱۰مشکل بزرگ پیش روی انسان در سال ۲۰۵۰
عصر ايران/ دستکاري ژن ها، متوسط بالاي سن جمعيت کشورها، بالا آمدن سطح درياها، و ... . امروزه جهان از هر زمان ديگري با سرعت بيشتري در حال رشد است. در ۳۰ سال آينده اين روند جرکتي چه تاثيري بر جوامع بشري خواهد داشت؟ «در چند ماه گذشته، بخش پيشبيني آينده بيبيسي روي برخي از بزرگترين مشکلاتي که بشر با آن روبهرو است، آزمايشاتي را انجام داده: استفاده کردن از زمينهاي مختلف براي جاي دادن جمعيت رو به انفجار جهان، آينده انرژي هستهاي، شکاف طبقاتي بين فقرا و ثروتمندان و بسياري از مشکلات ديگر. اما در رابطه با مشکلات عظيمي که بشر در آينده با آنها روبهرو است چطور؟ ۳۰ سال بعد چه مشکلاتي بشر را تهديد ميکنند؟ طبيعتا پيشبيني آن غير ممکن است ولي ما ميتوانيم سرنخهايي را در رابطه با اين مساله با توجه به روند پيشرفت علم و تکنولوژي بيابيم. در ادامه به برخي از مشکلات بالقوه بزرگ که در آينده ممکن است با آنها روبهرو شويم، ميپردازيم: دستکاري ژنتيکي انسانها سال گذشته در رابطه با تکنولوژي جديدي که اين امکان را به وجود مي آورد که بتوانيم دياناي انسان ها را دستکاري کنيم، مناظرات و مباحث مفصلي ميان دانشمندان درگرفت. اين تکنولوژي که کريسپر ناميده مي شود، به منظور بازسازي ديانايها در جهت زدودن بيماري هاي مهلکي نظير سرطان از چرخه حيات است. به نظر عالي ميرسد. اين طور نيست؟ اما آن روي قضيه را هم تصور کنيد؛ بدين صورت که اين داستان تبديل به يک پروژه متکبرانه فلسفه يوژنيک (فلسفه به نژادي) شود که به طراحي نوزادان مي پردازد. به عبارتي ديگر، فقط جنين هايي براي داشتن حق حيات انتخاب مي شوند که داراي ميزان قابل قبولي از هوش يا داراي خصوصيات فيزيکي مشخصي باشند. البته با توجه به اين که هنوز از اين تکنولوژي استفاده چنداني نشده است، نمي توان از آن به عنوان چالش بزرگ بشريت در حال حاضر ياد کرد ولي با توجه به پيامدهاي توسعه آن، ما بايد براي هر گونه رخدادي آماده باشيم. تمام اين ها دليل محکمي است بر اين که مطمئن شويم که آيا اصول اخلاقي در آزمايشگاه ها، دانشگاه ها و شرکت هايي که در رابطه با دستکاري دياناي انسان ها تحقيق مي کنند، برقرار هست يا خير. چند ماه پيش، نيکلاس آگر، استاد اصول اخلاقي در دانشگاه ويکتوريا در ولينگتون نيوزلند به بيبيسي گفت: «اين که ما خواهان نگهداري چه چيزهايي هستيم، مساله زمانبر است - در حقيقت اين که ما خواهان داشتن چه نوع انساني در آينده هستيم، دورنماهاي متفاوتي را بر اساس سلايق گوناگون شامل ميشوند. به واقع ما نمي توانيم با توجه به روند سريع پيشرفت تکنولوژي، در رابطه با مسايل اخلاقي حاصل از آنها سکوت کرده و به کناري بشينيم.» رشد فزاينده جمعيت و روند افزايشي ميانگين طول عمر در حقيقت ما فقط با مساله انفجار جمعيت جهان دست و پنجه نرم نخواهيم کرد - بلکه ميانگين طول عمر آنها نيز از هر زمان ديگري بيشتر خواهد شد. البته اين خيلي خوب است - اما تمامي اين شهروندان سالمند نيازمند به مراقبت و نگهداري هستند. در واقع، تعداد افراد ۱۰۰ ساله (يا بالاتر از ۱۰۰ سال) به ۵۰ برابر خواهد رسيد - از ۵۰۰ هزار نفري که امروز هستند به ۲۶ ميليون نفر تا سال ۲۱۰۰. همانند انگستان يا ژاپن يا چين که داراي جوامعي با درصد بالايي از افراد بالاي ۶۵ سال هستند، بسياري ديگر از کشورها نيز به مانند آنها مي شوند. در چند دهه آينده، با توجه به بروز اين پديده، ما نيازمند به نگهداري بهتري از افراد سالمند خواهيم بود. (ژاپن بدين منظور از ربات ها استفاده مي کند) و شايد اتخاذ سياست هايي مبني بر اجازه ورود به مهاجران بيشتري به عنوان نيروي کار جوانتر و در بعضي موارد حتي سياست هايي مبني بر کاهش نرخ تولد. شهرهاي گمشده شما حتما نياز نداريد که با دقت تمام به دنبال تغييرات گسترده در شهري مانند ميامي در طول قرن ۲۱ باشيد - بالا آمدن سطح آب دريا به مرور باعث ناپديد شدن بخش هايي از شهر شده است. به دليل تغييرات آب و هوايي، نه تنها وقوع سيل ها در خيابان به امري عادي تر نسبت به گذشته تبديل گشته، بلکه الگوهاي تغييرات آب و هوايي نيز بر نحوه طراحي ساختمان ها نيز اثر گذاشته است. جدا از ديوارهاي دريايي (ديوارهايي بلند در جهت جلوگيري کردن از ورود آب به شهر)، شهرها به ساختمان هايي نياز دارند که طبقه اولشان نسبت به ساختمان هاي پيشين از ارتفاع بلندتري برخوردار باشد. ولي اين فقط بخشي از ماجرا است - اگر همين روند ادامه پيدا کند ما ممکن است با بحران هايي نظير از دست دادن تمامي جزيره ها، ساحل هاي شهرها و مناطقي با ارتفاع پست نظير بنگلادش باشيم. در نتيجه اين پيامد اقتصاد اين مناطق با روند رو به نزول شديدي مواجه مي شود و ما شاهد پديده پناهندگان آب و هوايي به عنوان يک هنجار هستيم. در حال حاضر نيز با توجه به افزايش جمعيت شهري، اين فشار بر شهرها رو به افزايش است. چنانچه تغييرات آب و هوايي منجر به مهاجرت در بعدي وسيع شود، مي توان شاهد شکستن زيرساختها، سرويسها و اقتصاد بود. سير تکاملي شبکههاي اجتماعي شبکههاي اجتماعي باعث تغييري شگرف در ارتباطات ما در يک دهه گذشته شدهاند. امروزه بيشتر مردم، اخبار روز را از طريق اين شبکهها مطلع ميشوند و زمان زيادي از حضور خود در اينترنت را در اين شبکهها مي گذرانند. در ۳۰ سال آينده، شبکه هاي اجتماعي به چه شکلي درميآيند و باعث بروز چه تهديدهايي ميشوند؟ دنيايي بدون حريم شخصي براي همه کس. اين يکي از مشکلات ناشي از اين پديده است که ما هم اکنون نيز شاهدش هستيم. جدا از ميل ما به حفظ حريم شخصيمان و حضور به صورت ناشناس در بعضي مکان ها، شبکه هاي اجتماعي باعث آزار و اذيت هاي اينترنتي و زورگيريهاي مجازي نيز شده اند. بسياري از مراکز خيريه و بنيادهاي غير انتفاعي در سراسر جهان، با ترورهاي اينترنتي در مبارزه هستند اما همچنان اين سوال به قوت خود باقي است که آيا قوانين دولتي و شرکت هاي شبکه هاي مجازي (مانند فيس بوک) مي توانند اين مشکل را حل نمايند يا آيا مشکل روز به روز بدتر و بدتر مي شود. مساله مهم ديگر، مساله روند توليد اخبار و اطلاعات است: اگر اين وضعيت ترويج اخبار دروغين باقي بماند، مردم به چه شکل دنيا را مي بينند؟ اگر افراد ماه ها، سال ها و حتي دهه ها از عمر خويش را به شنيدن اخبار غير قابل اطمينان بگذرانند، نميتوان افق روشني را براي يک جامعه متمدن به تصوير کشيد. عده اي بر اين باور هستند که اين مشکلات ناشي از رشد ناگهاني شبکه هاي اجتماعي است و در آينده نزديک برطرف مي شوند. اما در ۳۰ سال بعد ما احتمالا شاهد مشکلات ديگري هستيم که هم اکنون حتي قادر به تصورش نيز نيستيم. فراموش نکنيد که فيسبوک تازه ۱۳ ساله است. تنش هاي ژئوپليتيکي نوين سال گذشته شاهد نااميدي بزرگي در رابطه با تراز شکنندگي ژئوپليتيک جهان بوديم. اين مي تواند علامت سوال بزرگي براي پايداري جهاني در چند دهه آينده باشد. کره شمالي آزمايشات موشکي متعددي انجام داد. هزاران پناهنده براي فرار از جنگ و آشفتگي از مرزها عبور کردند. هکرها با دخالت در انتخابات ديگر کشورها، باعث تغيير نتايج شدند. احساسات ناسيوناليستي (ملي گرايي) رشدي فزاينده داشتند. عناوين خبري در سال ۲۰۱۶ (و حتي هم اکنون در سال ۲۰۱۷)، پر شده بودند از درام هاي سياسي بي انتهايي که با ميدان هاي مين ژئوپليتيکي و تغيير مکان هاي بي سابقه ژئوپليتيکي، تغذيه مي شدند – مانند اعمال غير قابل پيش بيني کره شمالي، وضعيت ناگوار پناهندگان سوري، يا خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا. با نگاهي به هک کردن هاي سياسي در سطحي جهاني، آزمايشات اتمي، و ديگر تکنولوژي هاي خطرناک – حفظ ديپلماسي در سطحي هر چند ابتدايي امري حياتي به نظر مي رسد. سفري ايمن با خودرو با وجود رشد سريع شهرنشيني و صحبت از قطارهاي فوق سريع و تکنولوژي هاي فوق العاده اي نظير هايپرلوپ، خودروها کماکان به حيات خود ادامه مي دهند و در واقع در چند دهه آينده تعداد بيشتري از آنها را در خيابان ها و جاده ها خواهيم ديد. تکنولوژي خودروهاي بدون راننده به سرعت در حال توسعه است. شرکت هاي صاحب نام در صعنت تکنولوژي و کارخانجات مشهور خودروسازي به دنبال ساختن خودروهايي هستند که بدون رانندگي انسان حرکت کنند. اما جدا از اين بحث، تعداد خودروها - فارغ از با راننده يا بدون آن - به يک موضوع مطالعاتي بسيار مهمي بدل گشته است. در کشورهايي مانند چين که شاهد رشد طبقه متوسط جامعه هستند، محيط ها و زيرساخت هاي کشور با وجود روند افزايش بار ترافيکي جاده ها و خيابان ها نياز به بازسازي مجدد دارند و اين به يک چالش بزرگ تبديل شده است. چگونه ما از ايمن بودن جاده ها مطمئن شويم، از پس آلودگي هوا برآييم و مطمئن باشيم که خودروهاي بدون راننده تهديدي در جاده ها نيستند؟ استفاده بيش از حد از منابع طبيعي کره زمين دستگاه ها و تکنولوژي هاي جديدي که شاخصه قرن ۲۱ هستند، همگي نياز به فلزات کميابي در کره زمين دارند – يک تلفن هوشمند به طور ميانگين از بيش از ۶۰ ماده اوليه تشکيل شده است. اين باعث استفاده بيش از حد از منابع طبيعي کره زمين مي شود: در چين، کشوري که ۹۰ درصد فلزات کمياب دنيا در آن يافت مي شوند، اين باور وجود دارد که در دو دهه آينده معادن آن کشور خالي مي شوند – و به سختي مي توان جايگزين هاي مناسبي براي آنها پيدا کرد. سکني گزيدن در سياره اي ديگر چگونه شرکت هاي سفرهاي تفريحي فضايي مي توانند اطمينان دهند که سفرهايشان ايمن هستند؟ چگونه ما راه هايي براي فرستادن انسان براي زندگي به مريخ يا ديگر سيارات پيدا کنيم؟ امري که استفان هاوکينگ در هر چه سريعتر عملي شدن آن تاکيد مي کند. سفرهاي فضايي در حال حاضر فقط در حوزه آژانس هاي فضايي و ميلياردرها تعريف مي شوند اما زماني که براي همه افراد قابل دسترسي باشند، چالش هاي جديدي پيش روي پاي بشريت مي گذارند. فضاي خارج از کره زمين ديگر به عنوان يک مرز دست نيافتني براي بشر نيست و مي توان از آن در حال حاضر به عنوان حياط خلوت کره زمين ياد کرد. با وجود سرمايه گذاري هاي بزرگي که در جهت فرستادن انسان به ماوراي آسمان آبي مي شود، تدارکات، ايمني، و ديپلماسي از جمله مواردي هستند که بايد بطور جدي بر روي آنها تفکر کرد. تقويت قدرت ادراک در حال حاضر تقويت قدرت ادراک به وسيله مواد مخدر امري رايج است (حال مي خواهد قهوه باشد يا چيزي قوي تر مانند مدافينيل) و بيشتر کشورهاي توسعهيافته در حال حاضر روي تلفن هاي هوشمندشان به عنوان يک حافظه خارجي متکي هستند - اما بياييد چند دهه آينده را استخراج کنيم. تصور کنيد داروها و موادي که باعث مي شوند ما بهتر و سريعتر از آن چه هستنيم، تفکر کنيم و تکنولوژيهايي که به ما کمک مي کنند که بالاتر از توانايي يک انسان بتوانيم براي ساعت ها يا روزها تمرکز کنيم - اين پيشرفت ها در حال حاضر در حال تکامل در آزمايشات هستند؛ سوالي که اينجا پيش ميآيد اين است که بر سر آنان که از عهده خريد اين مواد يا تکنولوژيها برنميآيند، چه مي آيد؟ آيا باعث بيشتر شدن شکاف طبقاتي شده و اين امکان را براي افراد پولدار فراهم ميآورد که روز به روز بر ثروتشان افزوده شود؟ همچنين مسايل قانوني و اخلاقي نيز وجود دارند: نوشيدن قهوه قبل از نشستن در سر جلسه امتحان قابل قبول است اما آيا شما مي توانيد از يک تکنولوژي پيشرفته يا يک داروي هوشمند در جهت بالا بردن حافظه تان استفاده نماييد؟ اين چالش ها در جهت تقويت هوشمند حافظه، از چالش هاي در حال ظهور در دهه هاي آتي هستند. چيرگي هوش مصنوعي ري کورزويل به عنوان يک محقق آينده نگر، دست به يک سري پيش گويي هايي زده که بعضي از آنها الهام گرايانه و باقي آنها کاملا هشدار دهنده هستند. يکي از آنها بر اين است که روزي هوش مصنوعي به سطحي از توسعه يافتگي ميرسد که از هوش انسان بالاتر مي رود و خودش مي تواند مرتبا در توسعه خويش مفيد باشد، به بياني ديگر کاملا خودکار باشد. اگر چه اين موضوع به صورت جدي مورد توجه عموم مردم نيست ولي عده اندکي بر اين باور هستند که هوش مصنوعي فقط به دنبال قدرتمندتر شدن نيست. در نتيجه، همانند موضوع دستکاري ژن ها، سازمان ها و انجمن هايي که در حوزه تکنولوژي و هوش مصنوعي فعاليت مي کنند نيز بايد اصول اخلاقي را رعايت کنند؛ چرا که هوش مصنوعي به مرور در قسمت هاي مختلف جامعه - از سلامت گرفته تا بازار هاي مالي- نفوذ مي کند. به عنوان خاتمه اين سناريو بايد به اين موضوع اذعان داشت که هوش مصنوعي به زودي بر نحوه زندگي و کار کردن ما به شکلي گسترده و عميق تاثير خواهد گذاشت. همچنين دور از ذهن نيست اگر در آينده بشنويم که يک هوش مصنوعي از کنترل سازنده اش خارج شده و باعث بروز يک فاجعه شده است – مانند کشتن عده اي از انسانها يا اختلاس هاي چند ميليون دلاري اينها همه تنها موضوعاتي بودند که ما براي سال ۲۰۵۰ متصور شده ايم. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد