منبعی جدید برای تغذیهی سیاهچالهها
مجله ايلياد/ محققين طي مطالعهاي جديد دريافتهاند که برخي از سياهچالههاي اَبَرپُرجرم، براي رشد تحريک ميشوند و مقدار بسيار زيادي گاز را از اطراف خود ميبلعند. سياهچالههاي اَبَرپُرجرم داراي وزني ميليونها تا ميلياردها برابر خورشيد ما هستند و در مرکز اکثر کهکشانها قرار دارند. يک سياهچاله با جرم چندين ميليون برابر خورشيد در مرکز کهکشان راه شيري نيز قرار دارد. اينکه سياهچالههاي اَبَرپُرجرم چگونه هستند کاملاً مشخص است، ولي نحوهي رشد و تبديل شدن آنها به چنين اجسام عظيمالجثهاي نامشخص است. برخي از سياهچالهها گازهاي اطراف خود را ميبلعند و برخي از آنها به يکباره حتي ستارههاي نزديک به خود را ميبلعند. با اين حال، مدتهاي مديدي هيچکدام از اين تئوريها به طور مستقل توضيحدهندهي نحوهي رشد غيرمنتظره و سريع و مداوم آنها نبوده است. مطالعهي جديدي که در مجلهي Nature Astronomy به چاپ رسيده، نشان داده است که برخي از سياهچالههاي اَبَرپُرجرم، براي رشد کردن تحريک شده و به يکباره گازهاي اطراف خود را ميبلعند. در فوريهي سال ۲۰۱۷ طي پروژهي «پايش آسمان به دنبال ابرنواختر» پديدهاي بهنام «AT2017bgt» کشف شد. در ابتدا اعتقاد بر اين بود که اين پديده يک رخداد «بلعيدن ستاره» و يا «اختلال جزر و مد» است، زيرا پرتوهاي منتشر شده در اطراف سياه چاله ۵۰ برابر روشنتر از پرتوهاي تابيده شده در سال ۲۰۰۴ بودند. به هر حال، پس از رصدهاي دقيقتر و گستردهتر توسط تلسکوپهاي چندگانه، گروهي از محققين به رهبري دکتر «بني تراختنبروت» و «لايير آرکاوي» از مدرسهي فيزيک و نجوم ريموند و بورلي ساکلر دريافتند که پديدهي AT2017bgt در واقع راهي جديد براي تغذيهي سياهچالهها است. دکتر تراختنبروت ميگويد: «روشني يکبارهي پديدهي AT2017bgt يادآور اختلال جزر و مد است، ولي ما به سرعت دريافتيم که اين بار با چيزي غيرمعمول طرف هستيم. اولين شاهد ماجرا اين بود که در پرتوهاي منتشر شده، مولفهي اضافي نوري وجود داشت که تا کنون در اختلالات جزر و مد مشاهده نشده بود.» دکتر آرکاوي بهعنوان مسئول بخش جمعآوري دادهها، اضافه ميکند: «ما اين رخداد را به مدت بيش از يک سال به وسيلهي تلسکوپهاي موجود بر روي زمين و همچنين تلسکوپهاي فضايي پيگيري کرديم و چيزي که مشاهده کرديم با چيزهايي که تا کنون ديده بوديم، مطابقت نداشت.» مشاهدات انجام شده با پيشبينيهاي تئوري يکي ديگر از اعضاي گروه بهنام پروفسور «هاگاي نتزار» مطابقت داشت. پروفسور نتزار ميگويد: «ما در دههي ۱۹۸۰ پيشبيني کرده بوديم که سياهچالهها گازهاي اطراف خود را ميبلعند و طي اين فرآيند، اشعهي خاصي از نور را توليد ميکنند. نتايج جديدي که بهدست آمده، اولين باري است که اين فرآيند در عمل مشاهده ميشود.» ستارهشناساني از ايالات متحده، شيلي، لهستان و بريتانيا در اين تحقيق و آناليزهاي مرتبط با آن مشارکت داشتهاند. اين گروه از سه تلسکوپ فضايي مختلف استفاده کردند. يکي از اين تلسکوپها «NICER» بوده که در ايستگاه بينالمللي فضايي، نصب شده است. گروه محققين دو رخداد ديگر در مورد سياهچالهها را که اخيراً گزارش شده بود نيز شناسايي کرد. مشخصات تشعشعي اين رخدادها نيز مانند AT2017bgt بوده است. اين سه رخداد کلاس جديدي از فعاليتهاي سياهچالهها را شکل ميدهند. دکتر تراختنبروت ميگويد: «ما هنوز در مورد دليل افزايش خيرهکننده و يکبارهي نرخ رشد سياهچالهها، اطمينان نداريم. راههاي زيادي براي رشد سياهچالههاي اَبَرپُرجرم وجود دارد، ولي رشد سياهچاله از اين راهها بسيار زمانبر است.» دکتر آرکاوي ميگويد: «ما اميدوار هستيم رخدادهاي اينچنيني بيشتري را شناسايي کرده و آنها را با چندين تلسکوپ ردگيري کنيم. اين تنها راهي است که ميتوانيم با آن تصورمان از رشد سياهچالهها را کامل کنيم و بدانيم چه چيزهايي اين فرآيند را سرعت ميبخشند و شايد بتوانيم در نهايت راز شکلگيري اين هيولاهاي عظيمالجثه را برملا کنيم.» ترجمه: اميد محمدي – مجله علمي ايلياد