فرگشتی مهم، برای بقاء در اعماق دریا
مجله ايلياد/ برخي از ماهيهاي اعماق دريا ديد رنگي بسيار حساسي کسب کردهاند که ميتواند به آنها در تشخيص شکار و شکارچي در اعماق تاريک دريا کمک کند. ديد رنگي در مهرهداران معمولاً از طريق فعل و انفعالات رنگدانههاي نوري مختلف در سلولهاي مخروطي موجود در شبکيهي چشم بهدست ميآيد. هر کدام از اين رنگدانههاي نوري به طول موج خاصي از نور واکنش ميدهند. در انسانها اين طول موجها در بازهي رنگهاي قرمز، سبز و آبي طيف نور است. ديد رنگي فقط در نور روز امکانپذير است؛ مهرهداران در تاريکي فقط چند ذرهي نور موجود را با سلولهاي ميلهاي حساس خود ميبينند. اين سلولها داراي فقط يک نوع از رنگدانههاي نوري هستند و به همين دليل همهي مهرهداران در تاريکي کور رنگي دارند. دکتر «فابيو کورتزي» از دانشگاه بازل سوئيس، ميگويد: «مهرهداران از دو نوع سلول گيرندهي نور استفاده ميکنند؛ ميلهاي و مخروطي. سلولهاي مخروطي در زمان وجود نور و سلولهاي ميلهاي در زمان کمبود نور استفاده ميشوند. هر دوي اين سلولها داراي پروتئينهاي حساس به نور با نام «اوپسين» هستند که نور با طولموجهاي خاص را جذب ميکنند. ديد رنگي در مهرهداران به اين دليل است که سلولهاي مخروطي از حدود ۴ اوپسين مختلف استفاده ميکنند و به همين خاطر به بازهي وسيعي از رنگها حساس هستند. ۹۹درصد از مهرهداران داراي يک نوع پروتئين اوپسين هستند و به همين خاطر اکثر آنها در تاريکي کور رنگ هستند.» دکتر «فني دبوسرولز» از استراليا و مرکز تحقيقات درياي سياه عربستان، ميگويد: «ماهيهايي که در اعماق ۲۰۰ تا ۱،۵۰۰ متري دريا زندگي ميکنند نيز از اين قضيه مستثني نيستند. آب در اين اعماق اکثر نورهاي بيروني را فيلتر ميکند. دريا در آن اعماق تکرنگ است و اکثر ماهيها فقط نور آبي را ميبينند؛ ولي ما استثناي جالبي را کشف کرديم.» دانشمندان ژنوم ۱۰۱ ماهي را از اعماق دريا بررسي کرده و دريافتند که ۱۳ گونهي آنها بيش از يک ژن اوپسين ميلهاي دارند. برخي از آنها ۵ تا ۶ ژن و برخي حتي ۱۸ و ۳۸ ژن داشتند. آناليز توالي ژني و آزمايشهاي مربوط به بررسي عملکرد اوپسينهاي ميلهاي، نشان ميدهد که اين ماهيها قادر هستند بازهي وسيعي از طولموجهاي نور را دريافت کنند و احتمالاً رنگهاي زيادي را ميبينند. اين توانايي احتمالاً بهعنوان يک سلاح براي ادامهي حيات تکامليافته است. زنده ماندن در اعماق دريا مستلزم تشخيص سريع شکار از شکارچي است. نتايج يافتههاي اين محققين در مجلهي Science به چاپ رسيده است.