تشخیص اولین امواج رادیویی از اشعه گامای ستارگان در حال فروپاشی
ايسنا/ اخترشناسان موفق به رصد اولين امواج راديويي قطبي شده از يک انفجار پرتوي گاما شدهاند که در فاصله هفت ميليون سال نوري اتفاق افتاده و به شناخت و درک ستارگان در حال فروپاشي و پديدههاي پر انرژي کمک ميکند. اولين نور قطبي شده از يک انفجار پرتو گاما که در فاصله هفت ميليارد سال نوري از ما اتفاق افتاده است به ستاره شناسان کمک ميکند تا درک بهتري از ستارگان در حال فروپاشي و ديگر پديدههاي انرژي بالا به دست آورند. اين نور که سرمنشاء آن انفجار پرتوي گاما موسوم به "GRB 190114C" در صورت فلکي کوره(Fornax) است نوري درخشانتر از يک ميليارد ستاره دارد که از فوارههاي بزرگ پلاسمايي ميآيند و از ميدانهاي مغناطيسي قوي عبور ميکنند. انفجارهاي پرتوي گاما حوادث بسيار نادري هستند که تاکنون تنها در کهکشانهاي ميلياردها سال نوري دورتر ديده شدهاند. آنها درخشانترين پديده الکترومغناطيسي شناخته شده هستند که طي عمر کوتاهِ چند ميليثانيهاي تا چند ساعته خود همه کهکشانها را روشن ميکنند. آنها معمولاً زماني رخ ميدهند که يک ستاره فوق العاده بزرگ به يک ستاره نوتروني يا يک سياهچاله فرو ميريزد و يک انفجار هستهاي عظيم ايجاد ميکند. اين اتفاق موجب پديد آمدن فوارههاي بزرگي در محور چرخش آن ميشود و يک انفجار پرتوي گاما غول آسا توليد ميکند. انفجار پرتو گاما يا فوران پرتو گاما(GRB) به فوران ناگهاني و شديد پرتوي گاما در اعماق کيهان گفته ميشود. اين پديده دهها سال به عنوان يکي از پديدههاي مرموز اخترشناسي شناخته ميشد. امروزه معلوم شده است که برخي از اين انفجارها مربوط به ابرنواخترها و برخي ديگر مربوط به مگنتارها(نوعي ستاره نوتروني با ميدان مغناطيسي بسيار قوي) هستند. به گفته يک تيم بينالمللي از دانشمندان به رهبري "تانموي لاسکار" محقق دانشگاه بث(Bath) چيز زيادي درباره اين فوارهها نميدانيم، بنابراين انفجار پرتوي گاماي "GRB 190114C" جذابيت زيادي براي محقان دارد. اين انفجار در ژانويه ۲۰۱۹ توسط ماهواره "سوئيفت"(Swift) ناسا کشف شد. آزمايش بعدي توسط تلسکوپ بزرگ ميليمتري/زيرميليمتري آتلانتيک(ALMA) در شيلي و تلسکوپ راديويي "وري لارژ"(VLA) در نيومکزيکو، محل وقوع، طبيعت و اين حقيقت قابل توجه را که اين انفجار پرتوي گاما، سيگنالهاي راديويي قطبي شده را انتقال داده است، تأييد کرد. اين مسئله به اين دليل مهم است که اخترشناسان فرض کردهاند که فوارههاي مرتبط با انفجارهاي پرتوي گاما توسط ميدانهاي مغناطيسي کيهاني مانند پلاسماي درون يک رآکتور همجوشي نگهداري ميشوند. بنابراين يافتن اطلاعات بيشتر در مورد اين ميدانهاي مغناطيسي حقايق زيادي را درباره انفجارهاي پرتوي گاما و يکي از ويژگيهاي جذاب اين ميدانهاي مغناطيسي مبني بر قطبي کردن نور در امتداد محور طولي خود فاش ميکند. از آنجايي که اندازه بخشهايي از يک ميدان مغناطيسي بر ميزان قطبي شدن تأثير ميگذارد، بنابراين ميتوان قدرت و ساختار ميدان مغناطيسي را اندازهگيري کرد. اين تيم متوجه شد که سيگنالهاي راديويي ساطع شده از "GRB 190114C" تا ۰.۸ درصد قطبي شدهاند، به اين معني که ميدان مغناطيسي از بخشهايي در اندازه حدودي منظومه شمسي ما ساخته شده است. اين نتيجه توسط بررسي متقابل با دادههاي مشابه از اشعه ايکس و طيف نوري به دست آمد و نشان ميدهد که اين قطبش از فوارهها بوده و نه از محيط اطراف. "لاسکار" ميگويد: اين اندازهگيري يک پنجره جديد را به روي علم انفجار پرتوي گاما و مطالعات فوارههاي اخترفيزيکي پر انرژي باز ميکند. ما ميخواهيم دريابيم که آيا سطح پايين قطبش اندازهگيري شده در اين رويداد مشخصه همه انفجارهاي اشعه گاما است يا نه و اگر چنين باشد، چه چيزي ميتواند به ما در مورد ساختارهاي مغناطيسي در فوارههاي گاما و نقش ميدان مغناطيسي در نيرودهي و پخش فوارهها در سراسر جهان بگويد. اين تحقيق در مجله Astrophysical Journal Letters منتشر شده است.