یافتههای جدید محققان ایرانی درباره رابطه حس بویایی با زوال عقل
ايسنا/ تازهترين تحقيقات پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکي تهران تاييد ميکند که کاهش حس بويايي از علائم زوال عقلي است و تست بويايي ميتواند در تشخيص زودهنگام آغاز فرآيند ابتلا به آلزايمر موثر باشد. دکتر آزاده سادات زنده باد، متخصص طب سالمندان در اين باره گفت: با توجه به افزايش جمعيت سالمندي در جهان، شيوع بيماريهاي مرتبط با سالمندان از جمله "دمانس" رو به افزايش است؛ به گونهاي که طبق آمار جهاني منتشر شده از طرف انجمن آلزهايمر جهاني در سال ۲۰۱۹ ، تعداد ۵۰ ميليون نفر در سراسر دنيا با دمانس و بيماري آلزهايمر (آلزايمر) زندگي ميکنند. وي ادامه داد: بر اين اساس، تشخيص زودهنگام اين بيماري ضروري است تا از سرعت پيشرفت بيماري به مراحل وخيمتر کاسته شود. زندهباد يکي از روشهاي تشخيص زودهنگام آلزهايمر (آلزايمر) را تست بويايي دانست و خاطر نشان کرد: اختلال در حس بويايي به عنوان يک روش غربالگري ارزان، ساده، در دسترس و غير تهاجمي براي شناسايي علايم اوليه افراد مبتلا به آلزهايمر شناخته شده است. اين محقق به ارتباط حس بويايي و تشخيص دمانس اشاره کرد و در اين باره توضيح داد: در افرادي که دچار آلزهايمر ميشوند، قبل از ظاهر شدن هر علامت باليني ديگري، حس بويايي دچار اختلال ميشود. بنابراين، با انجام تستهاي ساده بويايي ميتوان تا حدي پيشبيني کرد که يک فرد ميانسال يا سالمند در معرض ابتلا به آلزايمر هست يا نه. وي اضافه کرد: معتبرترين تست بويايي جهان، تست تشخيص بويايي دانشگاه پنسيلوانيا (UPSIT) است، اين تست بويايي در ايران توسط يک گروه مهندسي پزشکي مطابق با فرهنگ ايراني هنجاريابي شده است. به گفته وي در اين مطالعه که به سرپرستي دکتر مريم نوروزيان استاد بيمارهايهاي مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشکي تهران و رئيس دپارتمان حافظه بيمارستان روزبه انجام شد، به ارزيابي تست بويايي در بيماران مبتلا به آلزهايمر و اختلال خفيف شناختي در مقايسه با گروه سالم پرداخته شد. زندهباد به بيان جزئيات اجراي اين مطالعه اشاره کرد و گفت: اين مطالعه بر روي افراد مراجعه کننده به دو کلينيک ارجاعي شناخت و اختلالات حافظه در تهران، در سه گروه "کنترل"، "اختلال خفيف شناختي" و "آلزهايمر" انجام شد. سپس جهت ارزيابي عملکرد بويايي افراد، از ۶ رايحه در آزمون تشخيص بويايي ايران (آتبا) که نسخه ايراني دانشگاه پنسيلوانيا UPSIT است، استفاده شد. اين دانش آموخته دانشگاه علوم پزشکي تهران ۶ رايحه مورد تست بر روي گروههاي مورد مطالعه را شامل "موز"، "نعنا"، "سير"، "طالبي"، "دارچين" و "گلاب" دانست و يادآور شد: اختلاف بين عملکرد بويايي در افراد با وضعيت شناختي طبيعي از افراد با اختلال خفيف شناختي و افراد مبتلا به آلزهايمر از افراد با اختلال خفيف شناختي معني دار بود. وي به بيان نتايج به دست آمده از اين تحقيق پرداخت و افزود: نتايج اين مطالعه نشان داد که آزمون تشخيص بويايي ايران (آتبا) به عنوان يک ابزار غربالگري بسيار ساده و ارزان و در دسترس و در کنار ساير ابزارهاي نوروسايکولوژيک و تصويربرداري، حائز اهميت است و مي تواند آلزهايمر را در مراحل اوليه و اختلال خفيف شناختي تشخيص دهد. زندهباد خاطر نشان کرد: در واقع تست بويايي براي تشخيص آلزايمر، ارزانترين، کمخطرترين و در دسترسترين وسيله براي تشخيص زودهنگام آلزايمر به شمار ميرود. به گزارش ايسنا، نتايج اين مطالعه در ژانويه سال ۲۰۲۰ در مجله Applied Neuropsychology: Adult به چاپ رسيده است. تشخيص وضعيت اختلال بويايي افراد در کمتر از ۱ دقيقه پيشتر نيز محققاني از دانشگاه صنعتي اميرکبير بر اساس ۲۴ نوع بوي آشنا در فرهنگ کشور، تست ارزيابي حس بويايي ويژه مردمان ايراني ارائه کردند که از طريق آن ميتوان در کمتر از يک دقيقه وضعيت اختلال بويايي افراد را تشخيص داد. اين يافته پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکي تهران را بر آن داشت تا از اين يافته در راستاي تشخيص زوال عقل بهره ببرند. دکتر صفا طاهرخاني، مجري اين طرح در گفتوگو با ايسنا با تاکيد بر اينکه در اين پروژه تحقيقاتي موفق به ارائه محصولي براي تست بويايي مردم ايران شديم، گفت: حس بويايي، حسي است که بسيار به قوميت، جغرافيا، فرهنگ و زندگي مردم مرتبط است و ميتوان گفت حس بويايي، «منطقهاي» است. از اين رو تست بويايي کشوري براي ساير مناطق جغرافيايي معتبر نيست و ما با اجراي مطالعاتي اقدام به طراحي تست بومي بويايي در کشور کرديم. طاهرخاني اين تست را شامل يک کيت ساده دانست و اظهار کرد: در اين تست ما بيماران را در معرض يک سري از بوها قرار ميدهيم و بر اساس پاسخهايي که از بيمار دريافت ميشود، ميتوان وضعيت اختلال بويايي فرد را بررسي کرد. مجري طرح با بيان اينکه اين تست داراي بانک دادههايي از بوهاي مرتبط با فرهنگ مردم ايران است، خاطرنشان کرد: براي طراحي اين تست ۷۰ نوع از بوهايي را که در فرهنگ ايران آشناتر بودند، انتخاب کرديم و آن را با اجراي طرحهاي تحقيقاتي مختلف بر روي ۵۵۷ نفر تست کرديم. وي با بيان اينکه اين تست در ميان جمعيت مردم ايران شامل زنان و مردان از گروههاي سني مختلف انجام شد، اضافه کرد: در نهايت از ميان ۷۰ تست بويايي، تست ۲۴ تايي براي بررسي وضعيت بويايي جامعه ايران ارائه شد. اين محقق با تاکيد بر اينکه بوهاي انتخاب شده براي تست بوهايي هستند که مردم ايران بيشترين آشنايي را با آنها دارند، گفت: افرادي که براي مطالعات ميداني اين پروژه تحقيقاتي انتخاب شدند، قبل از انجام تست از نظر حس بويايي و شرايط فيزيکي بررسي شدند و افرادي که از نظر حس بويايي در شرايط نرمالي قرار داشتند، براي انجام تست برگزيده شدند. طاهرخاني به اهميت اين تست اشاره کرد و توضيح داد: در حال حاضر حس شنوايي را ميتوان از طريق «اديو متر»، تنفس را با استفاده از «اسپيرومتر» و بينايي را با «اپتومتر» بررسي کرد؛ ولي براي بررسي حس بويايي سيستمي نداريم و اين امر در مواردي که حس بويايي دچار اختلال ميشود، بسيار حائز اهميت است. مجري طرح، انجام تست در کمتر از يک دقيقه، آسان و کم هزينه بودن را از مزاياي اين تست نام برد و اظهار کرد: اين تست در بيمارستان اميراعلم و بسياري از کلينيکهاي مراکز درماني استاني براي تشخيص تمارض استفاده ميشود.