زندگی در نزدیکی سیاهچاله چگونه است؟
مجله ايلياد/ اخترشناسان از احتمالِ کشف نوع تازهاي از داستان بقا خبر دادهاند. آنان ستارهاي کشف کردهاند که ارتباط نزديکي با يک سياهچالهي غولپيکر دارد. دادههاي حاصل از رصدخانه پرتو ايکس چاندراي ناسا و نيوتن آژانس فضايي اروپا، اکنون حکايت از کشف يک ستارهي غولسرخ دارد که در فاصلهي بسيار نزديکي به يک سياهچالهي غولپيکر حرکت ميکند. اين سياهچاله در کهکشاني با فاصلهي تقريبي ۲۵۰ ميليون سال نوري از زمين واقع شده است. اين سياهچاله که در کهکشاني موسوم به «GSN 069» قرار دارد، جرمي برابر با ۴۰۰،۰۰۰ برابر جرم خورشيد دارد. به مجرد اينکه ستارهي غولسرخ در چنگال سياهچاله گرفتار شد، لايههاي بيرونيِ اين ستاره که حاوي هيدروژن بود، از بين رفت و سمت سياهچاله عظيم متمايل گرديد. به اين ترتيب، هستهي اين ستاره که به کوتوله سفيد معروف است، بر جاي مانده است. «اندرو کينگ» محقق از دانشگاه لستر انگليس، ميگويد: «من در تفاسير خودم از دادههاي پرتو ايکس به اين نتيجه رسيدم که کوتولهي سفيد زنده ميماند، اما به جاي ديگري نميگريزد. اين ستاره هماکنون در مداري بيضوي در پيرامون سياهچاله واقع شده است و هر ۹ ساعت يک بار به دور اين سياهچاله گردش ميکند.» وقتي اين کوتولهي سفيد به دور سياهچاله حرکت ميکند، سياهچاله در نزديکترين فاصله نسبت به آن ستاره، به کشيدن مواد از آن اقدام ميکند. مواد ريز ستاره وارد ديسکي در پيرامون سياهچاله شده و باعث انتشار موجي از پرتو ايکس ميشود. تلسکوپهاي چاندرا و نيوتن قادر به تشخيص اين امواج هستند. چه آيندهاي براي ستاره و مدارش رقم خواد خورد؟ تاثير جمعيِ امواج گرانشي و تغيير اندازهي ستاره به هنگام از دست دادن جرم باعث خواهد شد مدار گردش ستاره به حالت دايرهاي در آيد و اندازهي آن افزايش پيدا کند. سرعت کاهش جرم به تدريج کُندتر ميشود؛ همچنين، افزايش فاصلهي کوتولهي سفيد از سياهچاله نيز کمکم آهستهتر ميگردد. کينگ در ادامه افزود: «ستاره تلاش زيادي انجام خواهد داد تا از اين سرنوشت شوم نجات پيدا کند، اما راه گريزي در کار نيست. سياهچاله به تدريج اين ستاره را خواهد بلعيد. در اصل، اين کاهشِ جرم تا زماني ادامه پيدا ميکند که جرم اين کوتوله سفيد به اندازه جرم مشتري ميرسد. اين اتفاق در يک تريليون سال آينده اتفاق ميافتد. با اين شرايط، ميبينيم که جهان مدت زمان طولاني براي ساخت يک سياره نياز دارد.» اخترشناسان ستارههاي فراواني را پيدا کردهاند که احتمال ميدهند در اثر رويارويي با سياهچالهها به طور کامل از بين رفتهاند، اما موارد اندکي گزارش شده که ستاره بتواند از چنين شرايطي گريخته و جان سالم به در ببرد. بر اساس الگوهاي ترافيک کيهاني، برخوردهاي نزديکِ از اين نوع بايد متداولتر از برخوردهاي مستقيم باشد، اما بنا به چند دليل ساده، امکان شناسايي آنها براي ما وجود ندارد. اولاً، ستارهاي که از چنين شرايطي جان سالم به در ميبرد، به مدت زماني طولاني نياز دارد که يک دور کامل به دور سياهچاله گردش کند. لذا اين امکان براي اخترشناسان مهيا نيست تا انفجارهاي مکرر را ثبت کنند. مسئله ديگر اين است که سياهچالههاي غولپيکر بسيار بزرگتر از سياهچالهاي هستند که در کهکشان GSN 069 وجود دارد. اخترشناسان در چنين مواردي قادر به مشاهده چيزي نيستند. کينگ ميگويد: «از ديد اخترشناسي، اين رويداد فقط با تلسکوپهاي فعلي و تنها براي مدتي کوتاه قابل مشاهده است. بايد تعداد اين رويدادهايي که از چشم ما دور مانده خيلي زياد باشد، مگر اينکه خيلي خوششانس باشيم که موفق به مشاهدهي يکي از آنها باشيم. اين نوع برخوردها ميتواند يکي از دلايل اصليِ بزرگ بودنِ سياهچالهها باشد. بر اساس پيشبيني من، اين کوتولهي سفيد تنها يک دهمِ جرم خورشيد، جرم دارد. اگر اين کوتولهي سفيد هستهي غولسرخي باشد که ديگر اثري از هيدروژن در آن باقي نمانده، در اين صورت بايد غني از هليوم باشد. احتمال ميرود هليوم در اثر همجوشيِ اتمهاي هيدروژن و در طي تکامل ستارهي غولسرخ پديد آمده باشد. واقعاً شگفتانگيز است که ميتوانيم دربارهي مدار، جرم و ترکيب ستاره کوچکي که ۲۵۰ ميليون سال نوري با زمين فاصله دارد، حرف بزنيم و آنها را برآورد کنيم.»