ردپای کمپانیهای بزرگ دخانیاتی در تحقیقات کرونایی
ايسنا/ رييس مرکز تحقيقات پيشگيري و کنترل دخانيات دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي با تشريح مقالات و مطالعات صورت گرفته در حوزه ارتباط مصرف دخانيات با ميزان شيوع کروناويروس، با بيان اينکه به دليل تازگي موضوع، مطالعات زيادي در اين رابطه صورت نگرفته و نتايج اعلام شده بعضاً داراي تناقض و ابهامات زيادي است، گفت: در برخي از اين مقالات و مطالعات ردپاي صنايع و کمپانيهاي بزرگ دخانياتي ديده ميشود که نکتهاي بسيار حياتي و ابهام برانگيز است. دکترغلامرضا حيدري با توجه به روز جهاني بدون دخانيات ضمن اشاره به تحقيقات و مطالعات صورت گرفته در رابطه با تاثير سيگار و مواد دخاني بر بيماري کوويد ۱۹، اظهار کرد: بيشتر مطالعات صورت گرفته در اين موضوع در کشور چين و توسط محققان چيني صورت گرفته، چراکه اين کشور زودتر از ساير نقاط جهان درگير اپيدمي کروناويروس شد و پس از آن نيز مطالعاتي در کشورهاي اروپايي و امريکايي صورت گرفت. وي تعداد مقالات و نتايج علمي قابل دسترس در اين رابطه را ۳۰ مورد بيان کرد که ۲۰ مورد آن در کشور چين و مابقي در کشورهاي اروپايي و امريکا انجام شده و ادامه داد: اکثر مقالات و تجربيات کشور چين نشان داده که ميزان بروز بيماري کوويد ۱۹ در مصرفکنندگان دخانيات به واسطه تضعيف سيستم ايمني و دفاعي بدن، چيزي حدود ۱.۵ تا ۲ برابر افراد غيرسيگاري است. دومين نکته اينکه عوارض و ميزان مرگومير بيماري کوويد ۱۹ در افراد سيگاري وخيمتر و شديدتر و تقريبا ۲ برابر افراد غيرسيگاري گزارش شده است. وي با اشاره به مقالات منتشر شده در کشورهاي اروپايي و امريکا، با بيان اينکه نتايج مشابه تحقيقات چيني از اين مقالات استخراج نشده است، گفت: بر اساس نتايج مطالعات صورت گرفته در چند کشور اروپايي آمار ابتلا به کوويد ۱۹ در افراد سيگاري پايينتر بوده ولي در همين تعداد نيز بيماري وخيمتر و درگيري ريهها شديدتر گزارش شده است. دکتر حيدري با اشاره به نظريات متفاوت و متناقض گزارش شده در اين مطالعات، گفت: در حال حاضر محققان بين دو سر طيف گير کردهاند، مطالعات چين نشان دهنده ابتلاي بيشتر سيگاريها و مطالعات اروپايي نشاندهنده آمار پايينتر ابتلا در افراد سيگاري ولي عوارض وخيمتر بيماري کروناويروس در افراد مصرف کننده محصولات دُخاني است. اين عضو هيات علمي دانشگاه با تاکيد بر ضرورت انجام کار و مطالعه دقيقتر علمي به واسطه نو و جديد بودن سوژه (ارتباط سيگار و دخانيات با بيماري کوويد۱۹)، اظهار کرد: تمام مقالاتي که تاکنون منتشر شده به شکل گزارشگونه بوده يعني مطالعه بر روي يک سري بيمار مبتلا به کوويد ۱۹ انجام شده که برخي سيگاري و برخي غيرسيگاري بودهاند و در نهايت وضعيت آنها بررسي شده است؛ در حاليکه براي سنجش دقيق اثر مصرف دخانيات در بروز بيماري کوويد ۱۹ و نتايج درمان، عوارض و مرگ و مير آن بايد به جاي ارايه مقاله گزارشگونه از مطالعه "مورد – شاهدي" يا کيس کنترل استفاده شود. رييس مرکز تحقيقات پيشگيري و کنترل دخانيات با بيان اينکه در همين راستا مرکز ما نيز وارد اين موضوع شد، با اشاره به مطالعه "مورد – شاهدي" اين مرکز تحقيقاتي به واسطه تعيين ميزان بروز بيماري کوويد در افراد سيگاري و غيرسيگاري، اظهار کرد: براي کسب نتيجه علمي قابل استناد و پاسخ دقيق به اين سوال جامعه مطالعاتي بايد هم متشکل از مبتلايان کوويد مثبت و هم يک سري مبتلاي کوويد منفي باشد و در هر دو گروه درصد افراد سيگاري و غيرسيگاري سنجيده و بررسي شود. اگر مطالعه را به افراد کوويد مثبت محدود کنيم احتمال وجود آمار سيگاريها در اين جمعيت کم ميشود، چراکه در کل جامعه نيز درصد افراد سيگاري بالا نيست، به عنوان نمونه طبق آخرين آمار کشور، حدود ۲۰ درصد افراد جامعه دخانياتي هستند، بنابراين اگر بخواهيم نمونه درستي را مبني بر تاثير مصرف دخانيات در بيماري کوويد بسنجيم بايد هر دو گروه را باهم مقايسه کنيم. به عنوان نمونه، اگر در مطالعهاي که بر روي ۱۰۰۰ بيمار کرونايي انجام ميشود ۵۰ نفر سيگاري و ۹۵۰ نفر غيرسيگاري باشند به اين معناست که مصرف سيگار با ابتلاي کرونا ارتباط عکس دارد، در حاليکه اين يک باور اشتباه است، چراکه در اين مطالعه افراد کوويد منفي بررسي نشدهاند. اين محقق با اشاره به جزييات مطالعه در حال انجام مرکز تحقيقات پيشگيري و کنترل دخانيات، تصريح کرد: در اين مطالعه که نزديک به ۲۰۰۰ کيس بررسي شده، ديتاها در مرحله استخراج و بانک اطلاعاتي در حال نهايي شدن است و بعد از انجام آناليز نهايي، نتايج اوليه مطالعه تا يک ماه آينده اعلام ميشود. وي توضيح داد: در اين مرحله و بر اساس تجربه ميتوان اعلام کرد که حتي اگر افراد سيگاري به خاطر مصرف دخانيات، کمتر در معرض ابتلا به کوويد۱۹ قرار بگيرند، عوارض ابتلا به بيماري در آنان وخيمتر و شديدتر بوده و تعداد موارد بستري در بيمارستان و بخشهاي ويژه و حتي مرگ و مير براي اين افراد بيشتر خواهد بود. وي با تاکيد بر اينکه اعداد و ارقام شاخصهاي متعدد اين مطالعه در دو گروه سيگاري و غيرسيگاري استخراج ميشود، گفت: از آنجاکه مطالعه اين مرکز با يک روش کاملا علمي و مستند در حال انجام است، نتيجه دقيق آن هرچه باشد بدون هيچ ابايي اعلام خواهد شد. دکتر حيدري در ادامه با اشاره به قسمت سوم مطالعات جهاني صورت گرفته در اين رابطه، با بيان اينکه برخي مطالعات تاييد نشده نشان دهنده تاثير نيکوتين سيگار در ابتلاي پايين افراد سيگاري به ويروس کوويد ۱۹ است، اظهار کرد: نتايج ۲ مورد مطالعه اصلي انجام شده در کشور فرانسه که به French study smoking covid معروف است نشان ميدهد که نيکوتين سيگار به واسطه ايجاد تغيير در يکي از هورمونهاي آنژيوتانسين ۲، منجر به کاهش ابتلا به کوويد ۱۹ در افراد سيگاري ميشود. البته اين مطالعه قابل اعتماد نبوده و ۲ ابهام بزرگ دارد. اين عضو هيات علمي دانشگاه در اين رابطه توضيح داد: اولين ابهام اين مطالعات که نتايج آن جوامع را تکان داد، اسپانسرشيپي و حمايت مالي اين مطالعات توسط صنايع و کمپانيهاي دخانياتي است، به عبارت ديگر صنايع دخانياتي از اين مطالعات پشتيباني ميکنند که مسالهاي بسيار مهم و حياتي است. البته اين مساله تجربه جديدي نيست و کمپانيهاي دخانياتي درحدود ۲ يا ۳ دهه پيش حمايت مالي مطالعات مرتبط با بحث آلزايمر را بر عهده داشتند، مطالعاتي که در نهايت نشان ميداد مصرف سيگار باعث ايجاد وقفه در ابتلا به آلزايمر ميشود. وي دومين ابهام اين مطالعات را همان ايراد مطالعات اول عنوان کرد و گفت: اين تحقيقات بر پايه مطالعه مورد- شاهدي نيست، به عبارت ديگر موارد و جمعيت مطالعاتي اين تحقيق يک سري افراد سيگاري بودهاند که به کوويد ۱۹ مبتلا نشدهاند، در حاليکه براي تطابق و استخراج نتايج دقيق بايد يک گروه شاهد با همان سن، جنس، ميانگين و نژاد در نظر گرفته شده تا ببينيم آنها هم مبتلا ميشوند يا خير. حيدري با بيان اينکه اين مقايسه در مطالعات مذکور انجام نشده، تصريح کرد: نتايج اين تحقيقات به لحاظ علمي زير سوال بوده و ابهام دارد. همچنين از سوي سازمان بهداشت جهاني نيز تاييد علمي نشده و به مراکز تحقيقاتي ريفرال دنيا مانند مرکز تحقيقات پيشگيري و کنترل دخانيات دانشگاه علوم پزشکي شهيدبهشتي فرصت داده شده تا از طريق مطالعات علمي قابل قبول و قابل اعتماد بررسي کنند که آيا افراد سيگاري ريسک بيشتري براي ابتلا به کوويد ۱۹ دارند يا خير. رييس مرکز تحقيقات پيشگيري و کنترل دخانيات دانشگاه علوم پزشکي شهيدبهشتي با بيان اينکه در همين راستا نتايج مطالعه مرکز ما تا يک ماه آينده استخراج و اعلام ميشود، گفت: در اين مطالعه شاخصهاي متعددي در نظر گرفته شده و تنها به ابتلا و يا عدم ابتلاي افراد سيگاري اکتفا نشده است. به عبارت ديگر شاخصهايي همچون مدت زمان بستري افراد، درگيري يکطرفه يا دوطرفه ريه، نتايج سي تي اسکن، پاک شدن ريه بعد از درگيري و غيره نيز در نظر گرفته شده که تجارب ما نشان دهنده درگيري بالاتر افراد سيگاري است ولي رقم و درصد آن بايد به لحاظ علمي مشخص شود. ترفندهاي جديد صنايع دُخاني براي جذب مشتريان بيشتر دکتر حيدري در بخش ديگر اين گفتوگو با اشاره به صنايع دُخاني به عنوان تِم و موضوع اصلي روز جهاني بدون دخانيات و تمرکز آن بر جوانان و نوجوانان، گفت: صنايع دخانياتي ميدانند که اکثر مشتريانشان بر اثر مصرف دخانيات يا جان خود را از دست ميدهند و يا در ميانسالي اقدام به ترک دخانيات ميکنند، بنابراين همواره به دنبال راهها و ترفندهاي جديدي براي حفظ و جايگزين کردن مشتريان خود هستند. وي با بيان اينکه کمپانيهاي بزرگ دخانياتي براي حفظ مشتريان خود از دانشمندان برجسته و به روزترين متُدهاي علمي و ارقام نجومي و رقمهاي مالي بالا استفاده ميکنند، گفت: طي سالهاي اخير ۲ گروه زنان و جوانان و نوجوانان را مورد هدف قرار دادهاند که براي جذب زنان از ترفندهاي مثل اصطلاحات برابري زن و مرد، اعتقادات فمنيستي و رفتار مردگونه براي زنان استفاده کردهاند که موفق هم بودهاند و طي دو دهه اخير در بسياري از کشورهاي دنيا خصوصا کشورهاي در حال پيشرفت زنان زيادي را به گروه مشتريان خود اضافه کردهاند. تمرکز صنايع دخاني بر جوانان و نوجوانان دکتر حيدري با اشاره به تمرکز صنايع دخانياتي بر قشر جوان و نوجوان با ترفندهاي مختلف طي سالهاي اخير، تصريح کرد: روشهايي مانند تبليغ سيگار بدون دود، سيگار بدون آتش، سيگار طعم و مزه دار، سيگار تقويت کننده، سيگار شکلاتي و غيره تماما ترفندهاي جديديست که بتوانند به نوعي حتي براي يک بار يا ۲ بار اين محصول را به دست نوجوان برسانند، چراکه مطمئن هستند با همين يک بار به دليل ورود نيکوتين به بدن افراد، پديده اعتياد و وابستگي شکل ميگيرد. هشدار نسبت به شکلگيري اعتياد به مواد دخاني حتي بعد از يک بار مصرف وي ضمن هشدار نسبت به شکلگيري اعتياد به مواد دخاني حتي بعد از يک بار مصرف، در اين باره توضيح داد: نوجوانان عمدتاً در گروه همسالان خود و از روي تفنّن و شور و شوق نوجواني و جواني و يا از ترس طرد شدگي از جمع دوستان نسبت به مصرف دخانيات اقدام ميکنند، در حاليکه با ورود نيکوتين به بدن در همان بار اول، مسير وابستگي و اعتياد مانند بازي دومينو و به شکل زنجيروار و آبشاري طي ميشود، يعني فرد بايد براي بار دوم مصرف کند و با افزايش تعداد گيرندهها در خون و همچنين ارتقاي سطح و حد آن در خون و درصد ارضاء شدن، پروسه اعتياد به دخانيات شکل ميگيرد. به گفته اين عضو هيات علمي دانشگاه، اگرچه ممکن است نوجوان به هر دليلي مصرف دخانيات را شروع کند ولي بعد از گذشت چند سال ديگر به دنبال دوست و تفريح و احساس بزرگي نيست و به دلايل ديگري مصرف سيگار را ادامه ميدهد که عمدهترين آن وابسته شدن و اعتياد به نيکوتين سيگار است که وي را به مشتري دايمي صنايع دخانياتي تبديل ميکند. دکتر حيدري با اشاره به راهکارهايي براي پيشگيري از اعتياد و وابستگي نوجوانان و جوانان به مصرف دخانيات گفت: مهمترين مساله کمک کننده، نبود افراد سيگاري در بين افراد درجه اول خانواده و اطرافيان و در درجه بعدي تقبيح اين رفتار در خانواده و عدم بيتفاوتي نسبت به آن است. بنابراين اگر خواهان پيشگيري از اعتياد نوجوانان هستيم اولين کار اين است که خودمان سيگاري نباشيم. رييس مرکز تحقيقات پيشگيري و کنترل دخانيات دانشگاه علوم پزشکي شهيدبهشتي در خاتمه با اشاره به راهکارهاي پيشگيري از سوءمصرف دخانيات در جامعه و بخصوص در جوانان و نوجوانان، اظهار کرد: گران کردن و افزايش ماليات صنايع دخاني مهمترين و اصليترين راهکار براي پيشگيري از اعتياد جوانان ونوجوانان است که متاسفانه کشور ما در اين زمينه جزو ضعيفترين کشورهاي منطقه است و همين مساله باعث شده صنايع دخانياتي با استفاده از اين ترفندها و همچنين قاچاق سيگار نوجوانان را درگير کنند. گفتني است، هفته ملي بدون دخانيات از ششم تا ۱۲ خرداد ماه با عناوين مصرف دخانيات عامل تشديد کننده بيماري کرونا ويروس، ترک دخانيات يک ضرورت براي پيشگيري از بيماري کرونا ويروس، محصولات نوپديد دخاني، گمراه کننده و اعتياد آور، صنعت دخانيات، تهديدي براي سلامت همگاني، اماکن عمومي عاري از دخانيات حقي براي همه، نوجوانان و جوانان، در تير رس صنايع دخاني و افزايش ماليات بر محصولات دخاني، راهکار جهاني کاهش مصرف نامگذاري شده است.