چرا مردان ایرانی "عملی" شدند؟!
ايسنا/ در سالهاي اخير مراجعه مردان براي انجام عملهاي زيبايي افزايش بسيار زيادي داشته است و اين نوع جراحيها ديگر موضوعي زنانه نيستند. با توجه به اين روند رو به رشد، پژوهشگران جامعهشناسي دانشگاه شيراز دلايل اجتماعي مراجعه مردان تهراني را به مراکز زيبايي مورد بررسي قرار دادند.
زينالعابدين جعفري، مجيد موحد و ديگر همکارانشان در گروه جامعهشناسي دانشگاه شيراز، پژوهشگراني بودند که در اين مطالعه همکاري داشتند.
اين پژوهش به صورت کمي و کيفي انجام شد. دادههاي کمي از طريق مطالعات انجامشده در پيمايشهاي سنجش ارزشها و نگرشهاي ايرانيان در سالهاي ۱۳۸۰، ۱۳۸۲ و ۱۳۹۴ به دست آمد. مطالعه کيفي نيز از طريق انجام مصاحبه با جراحان زيبايي و مردان ساکن تهران که در ۵ سال گذشته جراحي زيبايي داشتهاند، گردآوري شد.
مطالعه کيفي با مراجعه به چند مرکز جراحي محدود در مناطق مختلف شهر تهران و مصاحبه با ۱۰ جراح زيبايي و ۱۴ مرد دريافتکننده خدمات زيبايي انجام شد.
هفت نفر از جراحان مشارکتکننده در اين پژوهش مرد و سه نفر زن بودند که همگي سابقه جراحي زيبايي بر روي مردان را داشتند. کمترين سن جراحان، ۴۰ سال بود و بيشترين آنها ۶۰ سال داشت و ميانگين سني آنها ۵۰ سال بود. کمترين سابقه جراحي در ميان اين جراحان ۱۲ سال، بيشترين سابقه ۳۲ سال و ميانگين آن ۱۹ سال بود.
يک نفر از جراحان متخصص فک و صورت، يک نفر جراح عمومي، پنج نفر متخصص گوش و حلق و بيني و سه نفر فوق تخصص پلاستيک و زيبايي بودند.
از ميان مردان مشارکت کننده در پژوهش؛ ۹ نفر متاهل و پنج نفر مجرد بودند. کمترين آنها ۱۸ ساله و بيشترين ۴۵ ساله بودند و ميانگين سني آنها ۳۵ سال بود. چهار نفر از مشارکتکنندگان داراي مدرک ديپلم، ۹ نفر کارشناسي و يک نفر مدرک کارشناسي ارشد داشتند. ۹ نفر شغل آزاد و پنج نفر نيز کارمند بخشهاي خصوصي يا دولتي بودند.
از نظر درآمد؛ سه نفر از مشارکتکنندگان درآمد زير ۳ ميليون تومان داشتند، ۹ نفر بين سه تا پنج ميليون تومان دريافت ميکردند و ۲ نفر نيز درآمد ماهيانه بالاي پنج ميليون داشتند. دو نفر از آنها خود را جزو طبقه پايين و ۱۲ نفر خود را از طبقه متوسط جامعه ميدانستند.
از بين اين افراد هشت نفر جراحي زيبايي بيني، پنج نفر کاشت مو، سه نفر جراحي پلک و يک نفر جراحي اسليو معده (بريدن بخش عمدهاي از معده براي تسريع کاهش وزن) و يک نفر ژنيکوماستي (جراحي پستان مردان) و يک نفر ليپوساکشن (چربي تراشي اعضاي بدن به ويژه اطراف شکم)، انجام داده بودند. پنج نفر از افراد سابقه دو نوع جراحي زيبايي داشتند.
پس از انجام مصاحبه با افراد شرکتکننده در پژوهش، مطالب کليدي مطرح شده در مصاحبهها استخراج و طبقهبندي شدند.
انگيزههاي دروني که مردان را به انجام جراحيهاي زيبايي ترغيب ميکنندص؛ شامل «نارضايتي از تصوير بدني»، «فقدان اعتماد به نفس کافي»، «نياز به تاييد اجتماعي» و «ديده شدن و نياز به ارتباطات اجتماعي مطلوبتر» هستند.
بررسيهاي اين پژوهش نشان داده که مشوقهاي بيروني نيز از جمله مواردي هستند که بر تصميمگيري مردان براي اقدام به جراحي زيبايي، اثر مستقيم دارند. اين مشوقهاي بيروني شامل تاثير زنان در سوق دادن مردان به سمت جراحي زيبايي (مثل همسر، مادر، خواهر و دوستدختر) و تاثير سلبريتيها در گرايش مردان به اين نوع جراحي است.
طبق يافتههاي اين پژوهش، شرايط و زمينههاي اجتماعي در رشد اين پديده در ميان مردان ايراني نقش داشته است. رشد فزاينده مراکز جراحي محدود، پايين بودن هزينه جراحيهاي زيبايي در ايران به نسبت درآمد طبقات متوسط جامعه، فقدان تنوع در شيوههاي پذيرفتهشده ابراز هويت مردان، رشد فزاينده شبکههاي اجتماعي مجازي، بازار اقتصادي پر رونق جراحيهاي زيبايي و کاهش اهميت اجتماعي دين، از زمينههاي اجتماعي افزايش تمايل مردان به اين نوع جراحيها است.
مطالعات مختلف نشان داده که در حال گذار بودن جامعه ايران از سنتگرايي به مدرنگرايي يکي از مهمترين عوامل تغيير و تحولات اجتماعي مختلف در دهههاي اخير است. در کنار موارد گفتهشده پزشکي شدن حوزه زيبايي، رشد فزاينده ارزشهاي مادي، سياست رهاسازي فضاي پزشکي توسط وزارت بهداشت، رشد خود گرايي و خودمحوري و روند رو به زوال اعتماد تعميميافته و از دست رفتن جايگاه مراجع اجتماعي در يک دهه اخير در ميان مردم، عوامل ساختاري هستند که در کنار هم باعث توجه افراد به بدن خود با شيوههاي مختلف مثل جراحي زيبايي شده است.
به گفته اين پژوهشگران، بايد توجه داشت که نتايج اين مطالعه قابل تعميم به جامعه بزرگتر نيستند و تنها پس از انجام تحقيقات ديگر در اين حوزه ميتوان به نظريهاي جامع دست پيدا کرد.
نتايج اين مطالعه به صورت مقاله علمي پژوهشي با عنوان «جراحي زيبايي مردان در تهران؛ بررسي ديالکتيکي عامليت و ساختار مبتني بر واقعگرايي انتقادي» در فصلنامه «جامعهپژوهي فرهنگي» پژوهشگاه علومانساني و مطالعاتفرهنگي، منتشر شده است.
اين مقاله بر گرفته از رساله دکتري جامعهشناسي «زينالعابدين جعفري» با موضوع «کاوش زمينهها و سازوکارهاي اجتماعي بروز و گسترش جراحي زيبايي مردان در تهران» در دانشگاه شيراز است.