سازمان هواشناسی: سال آینده ایران یک درجه گرم تر می‌شود

خبرآنلاين/ رئيس مرکز ملي هشدار و پايش خشکسالي سازمان هواشناسي از افزايش نيم تا يک درجه اي دماي هواي کشور در سال آينده خبر داد. سال آبي 94 خيلي خوب آغاز شد. بارش هاي بي نظير پاييز خصوصا آبان ماه اين نويد را مي داد که تا پايان سال بارندگي ها ادامه پيدا کند و وضعيت کشور را از لحاظ خشکسالي بهبود بخشد. اما اين اتفاق در دي و بهمن نيفتاد و بارندگي ها به شکل ناراحت کننده اي کاهش داشت. اين پايين بودن ميزان بارش فرضيه وارد شدن کشور به دوره ترسالي را تا حدودي رد کرد. در همين رابطه و البته در خصوص ال نينو که گفته مي شد امسال بر آب و هواي کشور تاثير مي گذارد با شاهرخ فاتح، رييس مرکز ملي هشدار و پايش خشکسالي سازمان هواشناسي در کافه خبر به گفتگو نشستيم. او معتقد است که ايران همچنان در دوره خشکسالي به سر مي برد و ال نينو هم تاثير چنداني بر آب و هواي امسال و سال آينده نخواهد داشت. مشروح اين گفتگو را در ادامه مي خوانيد: براي شروع، مقايسه بارندگي ها نسبت به سال گذشته را داشته باشيم. به نظر مي رسيد که پاييز پرباراني سپري شده اما اين روند در زمستان ادامه پيدا نکرد و اصلا وضعيت بارشي خوبي در دوماهه اول زمستان نداشتيم... بله؛ پاييز خوبي داشتيم. پاييز طوري بود که از اول سال آبي که از ابتداي مهر است تا آخر آذرماه، ما کل کشورمان حدود 38 درصد افزايش نسبت به ميانگين بارش بلند مدت فصل پائيز داشتيم و در نگاه استاني هم بيشتر از 20 استان شرايط بارشي شان نسبت به بلندمدت مثبت بود. استان هاي محدودي بودند که نسبت به شرايط بلندمدتشان تا اخر پاييز با کاهش بارندگي مواجه بودند. پاييز خوب برمي گشت به آبان ماه که بارش هاي استثنايي را داشتيم. اما اين روند در دوماهه ابتدايي زمستان، متوقف شد. اگر چه حدود 38 درصد تا اخر پاييز افزايش بارش داشتيم اما دو ماهه دي و بهمن را اگر با آمارهاي بلند مدت همين دوماه مقايسه کنيم، در کل کشور 30 درصد کاهش بارش نسبت به بلند مدت داريم و فقط 5 استان هستند که افزايش را نشان مي دهند. يعني 26 استان ما کاهش داشته اند.به طوريکه در استان خراسان جنوبي براي اين دو ماه دي و بهمن حدود 70 درصد کاهش بارندگي نسبت به ميانگين بلندمدت همين دوماه داشتيم. از طرف ديگر مجموعا که نگاه مي کنيم، از اول مهر تا اخر بهمن يعني دوره پنج ماهه ابتداي سال آبي را که نگاه کنيم شاهد هستيم که برخي استان ها منفي و برخي استان ها مثبت هستند. بارندگي ها در سال 94 در اين بازه زماني در کل کشور بارش ها به گونه اي بوده که نسبت به ميانگين بلند مدت اين پنج ماه 6/1 درصد ( يک و شش دهم درصد) افزايش داشتيم ولي استان هايي داشتيم که به شدت کمبود دارند؛ مثل خراسان جنوبي، يزد، سيستان بلوچستان و خراسان رضوي. برخي استان ها تحت تاثير بارش هاي زياد و خوبشان در آبان ماه همچنان مثبت هستند مانند ايلام. ما سال آبيمان را خوب شروع کرديم ولي اين دو ماهه زمستان شرايط چندان مناسب نبود. علت اين امر چه بود؟ پيش بيني ها نشان مي داد که بعد از آن پاييز پرباران، به اين وضعيت برسيم؟ عده اي مطرح مي کنند که ال نينو همانطور که مي تواند موجب پربارشي شود، کم شدن بارندگي را هم مي تواند به دنبال داشته باشد. آيا پرباران بودن پاييز و کم باران بودن زمستان به ال نينو ارتباطي دارد؟ در مورد قسمت اول سوالتان و اين که پيش بيني مي شد، بله؛ و مستندات آن وجود دارد. سازمان هواشناسي يک مرکزي به نام پژوهشکده اقليم شناسي دارد. دوستاني که آن جا هستند تخصص شان پيش بيني هاي اقليمي است. مثلا پيش بيني مي کنند که در سه ماه آينده در مورد دما و بارش در کشور چه اتفاقي مي افتد. علي رغم انتشار خبري مبني بر سرماي شديد و باران هاي سيل آسا، اين پيش بيني شده بود که ما از بهمن ماه به بعد کاهش بارندگي و افزايش دما درکشور داريم. اين پيش بيني محقق شد و تقريبا هماني شد که دوستان ما در پژوهشگاه مي گفتند. اين که فرموديد با ال نينو ارتباطش چيست؟ ابتداي پاييز آمدند گفتند ال نينو مي آيد و سرماي شديد در راه است و بارش هاي سنگين خواهيم داشت. اين نشان مي دهد که کساني که اينطور اظهارنظر مي کنند اصلا ال نينو را نمي شناسند. وقتي يک بار مي گويند ال نينو باعث پربارشي مي شود و بار ديگر مي گويند سرماي شديد تاثيرات ال نينوست، نشان مي دهد بر اين موضوع تسلط ندارند. به نظر مي رسد گاهي صحبت هاي غيرکارشناسي مطرح مي شود و به صورت شايعه است. اين شايعات احتمالا سال آينده هم ادامه پيدا کند؛ از نظر علمي آيا ال نينو سال آينده تاثيري بر آب و هواي ما مي گذارد؟ ابتدا توضيحي درباره ال نينو بدهم؛ در دنيا بعضي از روابط در سامانه هاي جوي و اقليمي وجود دارد. مثل روابطي که بين شرايط آب و هوايي در خشکي و اقيانوس هست، که باعث مي شود يکسري پديده هاي بزرگ مقياس اقليمي در سطح جهاني شکل بگيرد. مثلا همين ال نينو اصل محل شکل گيري اش به جايي برمي گردد که هزاران کيلومتر دورتر از ماست. محل تشکيل و شکل گيري اصلي ال نينو، اقيانوس ارام جنوبي است. يعني در واقع شرق اندونزي و استراليا و غرب آمريکاي جنوبي. سواحل حدفاصل آمريکاي جنوبي و استراليا و اندونزي در اقيانوس آرام جنوبي؛ اين منطقه منطقه شکل گيري ال نينوست که تاثير مستقيمش را روي همان منطقه مي گذارد اما ممکن است تاثيرات غيرمستقيمي هم داشته باشد و به نوعي ترکش هاي آن ما را هم بگيرد . اين پديده در بعضي سال ها تاثيرات دورپيوندي خود را بر اقيانوس هند يا جنوب ايران ممکن است بگذارد و روي بارش هاي مناطقي از ايران تاثيراتي داشته باشد، اما اين که بگوييم بارش ها يا دماي ايران با ال نينو ارتباط تنگاتنگ دارد و الگوي مشخص و ثابت شده اي دراين زمينه وجود دارد دقيق نيست. ما دورپيوندهاي ديگري در مناطق نزديک خودمان داريم که اين ها هم مي توانند تاثيرگذار باشند و در واقع آن اتفاقي که در کشور ما مي افتد، برآيند تاثير همه اين ها و همچنين ساير عوامل با هم است و اينطور نيست که فقط يک عامل ال نينو آن هم از اقيانوس ارام جنوبي بيايد بارش هاي آذربايجان يا ايلام ما را تحت تاثير مستقيم قرار دهد! ال نينو سهم خودش را دارد و ساير عوامل سهم خودشان را . رخدادهاي اقليمي برايند چند عامل است و قضاوت درباره اين که شرايط حال حاضر آب و هوايي کشور علتش ال نينوست، به اين صراحت امکان پذير و اصولا مبتني بر دانش هوا و اقليم شناسي نيست. براي بهار چه پيش بيني هايي شده؟ منتظر بهار پرباراني باشيم؟ دوستان ما در پژوهشکده اقليم شناسي پيش بيني کردند که سه ماهه اسفند94 فرودرين و ارديبهشت 95، همين طور سه ماهه بعدي يعني فروردين ارديبهشت و خرداد 95، شرايط بارشي کشور در خيلي از جاها شرايط طبيعي و مورد انتظار بلند مدت خود را دارد اما براي يک جاهايي مثل مرکز کشور استان هايي مثل اصفهان، مرکزي، چهارمحال و بختياري و جاهايي در غرب و جنوب غرب مثل خوزستان، ايلام به ميزان 10 تا 20درصد کاهش بارش پيش بيني شده. در همين دوره سه چهارماهه آينده هم ، دما در همه مناطق کشور حدود نيم تا يک درجه گرم تر از شرايط طبيعي اش پيش بيني مي شود. اين اعتقاد که دوره خشکسالي ما تمام شده و وارد ترسالي شده ايم درست است؟ ابدا اين طور نيست. اولين چيزي که در اين زمينه اهميت دارد اين است که بدانيم درباره چه نوع خشکسالي حرف مي زنيم. خشکسالي کوتاه مدت يا بلندمدت؟ اگر پاييز نقشه خشکسالي سه ماهه کل کشور را ملاحظه مي کرديم، با توجه به بارش هاي خوب پاييز همه کشور ترسال بودند. ولي اگر در همان پايان پاييز نقشه خشکسالي هفت ساله کشور را ببينيم ، آن وقت متوجه مي شديم که مجموعه کشور چه بدهکاري انباشته اي را در منابع آبي دارد که به اين سادگي ها با يک بارش دو ماهه و سه ماهه و شش ماهه جبران نمي شود. دماي هوا در سال 94 خشکسالي پديده اي است که اگر کوتاه مدت به آن نگاه کنيم، بارش هاي کوتاه مدت جبران کننده است. ولي ان چه ما را ازار مي دهد، خشکسالي هاي بلندمدت است. خشکسالي هاي بلندمدتي که در مدت چند سال شکل گرفته و مناطق مختلف کشور را تحت تاثير قرار داده به هيچ وجه با يک بارش خوب يک فصل يا دو فصل از گستره کشور پاک نمي شود و اين مستلزم زمان زيادي است. الان در خيلي از جاهاي کشور، خشکسالي هاي بلندمدت انباشته شده را داريم. علي رغم بارش هايي که در خيلي از جاها داشتيم، خشکسالي ماندگار است و دست نخورده باقي مانده چرا که اين ها بدهکاري هاي بلندمدت است و اين بدهکاري هاي بلندمدت، در مدت کوتاه از بين نمي رود. نمي شود تمام بدهکاري آب کشور در يک فصل زراعي از بين برود بنابراين اين نگاه خيلي خطرناک است که ما بارندگي ها را ببينيم و بخواهيم قضاوت کنيم که ترسال شده ايم! مسائل بحران آب کشور همچنان وجود دارد و همچنان خطر بحران اب پابرجاست. خصوصا اين که پيش بيني مي شود که بهار بارندگي کم داريم و دما هم احتمالا زياد مي شود. وقتي دما زياد مي شود، نياز آبي بالا مي رود و مصرف زياد مي شود. ما چقدر مگر ذخيره داريم که بتوانيم پاسخگوي اين وضعيت باشيم؟ بنابراين، به هيچ وجه نبايد دلمان را به پاييز خوبمان خوش کنيم. يادمان باشد که فقط يک قطره از بدهي آبي ما پرداخت شده و هنوز انبوهي از آن باقي مانده است. بايد بپذيريم در اقليم خشک قرار گرفته ايم و بنابراين مراقب باشيم کاري نکنيم که بر خلاف ذات اقليممان باشد و تضاد با ظرفيت هايمان در حوزه منابع طبيعي و اقليم کشور داشته باشد. استان هاي بحراني به لحاظ بارشي در سال آينده کدام ها خواهند بود؟ استان خراسان جنوبي تا اين لحظه بايد حدود 55 درصد بارش هاي کل سال ابي اش را دريافت مي کرد و حدود 45 درصد در بهار و تابستان باقي مي ماند. تا الان حدود 27 درصد فقط دريافت کرده که نشان مي دهد حدود 30 درصد کاهش دارد. معني اين حرف اين است که وقتي الان 30 درصد کاهش دارد، حتي اگر پيش بيني هاي بلندمدت ما در مورد بارش هاي نرمال استان خراسان جنوبي در ماه هاي آينده محقق شود، کاهشي که الان با آن مواجه است يعني همين سي درصد راتا اخر سال ابي با خود حمل مي کند. چه بسا ممکن است در ادامه هم نرمال نباشد... اين تيپ استان ها را زياد داريم. علاوه بر خراسان جنوبي، يزد و سيستان و بلوچستان هم اين وضعيت را دارند. سيستان و بلوچستان قرار بوده تا به الان 60 درصد بارش ها را بگيرد که تنها 31 درصد دريافت کرده و ديگر اميدي نيست که بتواند جبران کند. استان هايي را داريم که 30 -40 درصد کاهش را دارند که هشداري است براي آن ها؛ خراسان جنوبي، يزد، سيستان و بلوچستان، خراسان رضوي و ... مساله دار هستند و اين احتمال وجود دارد که در ادامه سال آبي با کمبودهايي مواجه باشند. وضعيتي که در اهواز ايلام و کرمانشاه ايجاد مي شود و گردوغباري که هر از گاهي اين مناطق را در بر مي گيرد، بخشي از آن به خاطر کشورهاي همسايه است و بخشي هم به خاطر خشکسالي خودمان است. اين وضعيت در سال هاي آينده هم ادامه پيدا خواهد کرد؟ نمي شود به صراحت گفت. چرا که پيچيدگي هايي وجود دارد. در مورد پديده هايي که منشا خارجي دارند کار خاصي نمي توانيم بکنيم و دستمان بسته است. ولي با خشک شدن گسترده پهنه هاي کشور ازجمله تالاب ها و دشت ها، منابع داخلي ايجاد گردوخاک هم اضافه شده اند . بستر خاک مملکت ما خشک است. اگر چه خوشبختانه همين بارش هاي پاييز خيلي کمک کرد تا ما وضعيتي را که پارسال اين موقع داشتيم نداشته باشيم ولي اگر بخواهد روند همينطور باشد و ما با کمبود بارش مواجه باشيم وقوع اين گونه توفان هاي گردوخاک و بلند شدن توفان به دنبال ناپايداري هاي محلي دور از ذهن نيست. مگر اين که اقداماتي انجام دهيم در داخل کشور مثل کارهاي آبخيزداري و مراقبت از جنگل ها و مناطق سبزمان. جلوگيري از نابودي جنگل ها، ممانعت از استفاده بي رويه از منابع آب، اين ها کمک مي کند با هدف اينکه بستر خشک خاک مجموعه کشور بيش از آن چه که الان هست آسيب نبينند و بتوانيم منابع داخلي را که در اين وضعيت تاثيرگذار است، را کنترل کنيم و گردو غبارهاي کمتري با منشا داخلي داشته باشيم. با کانال تلگرامي آخرين خبر همراه شويد telegram.me/akharinkhabar