دردسر سریال "کمیسر و رکس" برای تیم امداد و نجات
مهر/ سگهاي زنده ياب پاي ثابت امدادرساني در حوادث مختلف هستند. مربيان آنها در هلال احمر براي تربيت هر سگ دو سال وقت صرف مي کنند. سگها بعد از چند عملياتي که انجام ميدهند اگر موفق به پيدا کردن نشوند دچار افسردگي و سرخوردگي ميشوند. «زلزله بم وقتي اتفاق افتاد. ما براي کمک به آنجا رفتيم در حين عمليات نجات مدام ميترسيديم و با خودمان ميگفتيم نکند داريم اشتباه ميکنيم؟! نکند که سگها اشتباه پارس کرده باشند؟! آنها تجسس ميکردند و ما از ترس غلط و درست بودنشان، هي پير و پيرتر ميشديم.» نه فقط «اسماعيل اسکندري» و تيمش در سازمان امداد و نجات که بسياري از مردم در روزهاي تلخ زلزله بم گمان نميکردند که ثمره تلاشهاي دو، سهساله در زمينه تربيت سگهاي زنده ياب به پيدا شدن ۶۷ نفر آدم زنده در زير آوار ختم شود و ايران با وجود تنها ۶ قلاده سگ و ۶ مربي مقام اول سگهاي زنده ياب را در سازمان جهاني IROبه دست آورد. از زلزله بم تا فروريختن پلاسکو رد پاي سگهاي زنده ياب را ميشود در سانحههاي مختلف پيدا کرد؛ سگهاي امدادي که حالا اين روزها به محض پيش آمدن هر حادثهاي در صورت لزوم به همراه مربيانشان در محل حاضر ميشوند تا کمکحال حادثه ديدگان باشند. در يکي از روزهاي سرد زمستان سري به محل نگهداري و آموزش اين سگها زديم تا «اسماعيل اسکندري» رئيس اداره و سرمربي کل سگهاي زنده ياب کشور برايمان از نحوه فعاليت و کار کردن تيمشان در شرايط سخت بگويد. تيمي که قرار است در روزهاي حادثه، جان آدمهاي زيادي را از کام مرگ نجات دهد. ۳۰۰ عمليات موفق سگهاي زنده ياب در سال گذشته اسماعيل اسکندري حالا نزديک به ۲۰ سال است که در اين حوزه مشغول به فعاليت است او در زمينه سگهاي زنده ياب تحصيلکرده آلمان است و در ايران فارغالتحصيل مديريت امداد و نجات. آقاي اسکندري ميگويد که شروع فعاليت و استفاده از سگهاي امداد در ايران به سال ۱۳۷۸ بر ميگردد. ماجرايي که در زلزله بم رنگ و بويي جديتر به خودش گرفت و بعدها ادامهدار شد؛ تا جايي که در حال حاضر عملکرد خوب تيم امداد و نجات باعث شده است تا کشور ما با وجود امکانات کم،نه از جهت کمي که از جهت کيفي نسبت به بسياري از کشورها جايگاه بهتري داشته باشد.«ما در حال حاضر ۷۳ سگ زنده ياب در نقاط مختلف کشور داريم که به محض بروز هر حادثهاي براي کمک در محل حضور پيدا ميکنند. ما ميتوانيم بگوييم که از لحاظ کيفي نسبت به خيلي از کشورها جلو هستيم به عنوان مثال ما سال گذشته ۳۰۰ عمليات موفق را پشت سر گذاشتهايم که خيلي آمار خوبي است تا جايي که ميتوانيم بگوييم که ايران در منطقه رتبه اول را در اين زمينه دارد.» الکس، موسيو،جکي و ديگران «يکي از اتفاقات خوبي که ما با آن مواجه هستيم اين است که بچههاي ايران سگ را آموزش ميدهند و اپراتور نيستند يعني ما مثل خيلي از کشورهاي ديگر سگ تربيت شده را خريداري نميکنيم بلکه خودمان آنها را از دوماهگي در اينجا آموزش ميدهيم.» طبق صحبتهاي آقاي اسکندري هر مربي از دو ماهگي ميتواند به انتخاب خودش يک سگ را انتخاب و مسئوليت تربيت آن را به عهده بگيرد. شايد بشود گفت که بزرگترين عاملي که منجر به کارکرد سگهاي زنده ياب در حادثههاي مختلف ميشود رابطه دوستي و فرمانبرداري است که هر حيوان با مربي خودش برقرار ميکند؛ براي همين هم هر مربي از همان ابتدا براي حرف شنوي سگش بايد يک اسم براي آن انتخاب کند تا جايي که اگر در محل تمرين بچهها باشيد با اسمهاي مختلف هرکدامشان ميتوانيد آشنا شويد از«الکس»و «موسيو»گرفته تا «رکس» و «گورا» البته نا گفته نماند که اسمگذاري براي هر سگ هم قواعد و قوانين خاص خودش را دارد.«ما به خاطر مسائل فرهنگياي که در کشورمان وجود دارد نميتوانيم از اسامي فارسي استفاده کنيم و از طرف ديگر هم بايد به اين نکته توجه کنيم که اسم هر سگ بايد دو سيلابي باشد و حروف صدا دار داشته باشد چون اين موضوع باعث ميشود که سگ نسبت به اسم خودش تحريک ميشود.» عمر کوتاه سگهاي زنده ياب به خاطر کارشان ميانگين عمري که اين سگها دارند تا ۲۰ سالگي است اما در اين بين بايد استثنايي براي سگهاي زنده ياب قائل شويم چون اين سگها به خاطر فعاليتي که انجام ميدهند به نسبت بقيه عمر کمتري مي کنند.« عمر اين سگها تا ۲۰ سالگي است ولي سگهاي زنده ياب از اين جهت که در ما در سيستم حيات وحششان دست ميبريم کوتاهتر ميشود. اين سگها به خاطر فعاليتهاي امدادي که انجام ميدهند تغذيهشان استخوان نيست چون ما مجبوريم غذاهاي خميري شکلي به آنها بدهيم تا ويتامينهايي که براي کار مورد نياز است و باعث تحريکشان ميشود تأمين کنيم تا انرژياي که ميخواهيم را داشته باشند؛ همين هم باعث ميشود تا اين سگها عمر کمتري داشته باشند. شايد عمرشان کمتر ولي در عوض کاري که انجام ميدهند و عمري که ميکنند بسيار مفيد است.» تربيت هر سگ دو سال طول ميکشد يکي از اتفاقاتي که هر سهشنبه در کل کشور ميافتد اين است که همه گروههاي تربيتي سگهاي زنده ياب در سراسر کشور در محيط بيروني با سگهاي تمرين ميکنند. تمريني که طبق گفتههاي آقاي اسکندري در شرايط آب و هوايي مختلف انجام ميگيرد تا سگها آمادگي رويارويي با موقعيتهاي مختلف را داشته باشند. آب و هوايي که روزهاي زمستانياش بيشتر به مذاق سگهاي امدادگر خوش ميآيد؛ چون سگها در تابستان به خاطر اينکه تعريق ندارند، گرما کار را برايشان دشوارتر ميکند.يکي از کارهايي که براي تربيت سگها انجام ميگيرد رابطه عاطفي و دوستانهاي است که هر سگ با مربي خودش برقرار ميکند که همين امر هم باعث فرمانپذيري اين حيوان ميشود به شکلي که اين ارتباط هر روز صبح با دادن صبحانه شروع ميشود و در ادامه با بازي کردن و بيرون رفتن ادامه پيدا ميکند. حين تمرين کردن هر سگ يک اسباببازي دارد که در حين عمليات بايد آن را پيدا کند.« تربيت هر سگ از سه مرحله تشکيل ميشود که مرحله مقدماتي، نمايشي و تخصصي است که مرحله اول آن فرمان پذيري مثل بشين، بخواب و برو است. مرحله دوم آن مرحله نمايشي است که سگ در آن با اسباببازي اش تحريک ميشود و آن را ميخواهد.مرحله بعدي هم که مرحله تخصصي و زنده يابي است.» اگر سگ مربياش را از دست بدهد خودش هم از چرخه کنار ميرود هر سگ يک مربي براي خودش دارد که از سه ماهگي وارد مجموعه ميشود تا طي يک فرايند دوساله براي تجسس آموزش ببيند تا جايي که هر مربي با هر حيوان کدگذاريها مختص خودشان را دارند تا در حين عمليات نجات آن را بين هم رد وبدل کنند؛ براي همين هر سگ بسته به قراردادي که با مربياش دارد به محض پيدا کردن فرد زنده ممکن است واکنشهاي متفاوتي از خودش نشان بدهد يک سگ ممکن است پارس کند، يکي بنشيند يا يکي ديگر دمش را تکان دهد اما نکته جالب توجه اين است که با پيدا کردن هر چيزي سگ اجازه دست زدن به آن نقطه و يا آن مصدوم را ندارد و اگر اين کار را انجام دهد با تنبيه از سوي مربيانشان رو به رو خواهد شد؛ اما نکته جالبتوجه اينجاست که هر سگ تنها و تنها با مربي خودش ميتواند کار کند.«از آنجايي که هر سگ با مربي خودش در محل حادثه حضور پيدا ميکند اگر او اين مربي را به هر دليلي از دست بدهد خود اين سگ هم از چرخه امداد و نجات بيرون ميرود و مربيان جديد بايد کار آموزش را با سگهاي جديد آغاز کنند؛ چون آموزش هر سگ و ارتباط گرفتنش با مربي جديد باز دو سال به طول ميانجامد که با توجه به عمر اين سگها به صرفه نيست.» هر سگ يک اسباببازي دارد بزرگترين چيزي که باعث توانايي سگ در زمينه تجسس ميشود حس بويايي بسيار قوي اين حيوان است به قدري که آقاي اسکندري ميگويد:«شما حتي اگر مثلاً غذاي قرمه سبزي را در چند ظرف مختلف بريزيد به واسطه تفاوت مولکولي هر ظرف بوي هرکدام از اينها براي سگ متفاوت است.» شايد براي خيليها جالب باشد که بدانند، در طول کل تمرينهايي که انجام ميگيرد هر سگ يک اسباببازي دارد که بايد اين اسباببازي را پيدا کند و در صورت پيدا کردن توسط مربياش تشويق ميشود؛ طوري که بعد از مدتي به واسطه همين شرطي شدن هر عمليات براي سگهاي زنده ياب حکم بازياي را دارد که بايد در آن اسباببازي شان را پيدا کنند.«هيچ جاي دنيا سگ را براي جسد يابي تربيت نميکنند. مثلاً خيليها ميگويند که سگهاي مواد مخدر را معتاد ميکنند تا مواد را پيدا کنند در حالي که اين طور نيست و در حقيقت اين ارتباط بين سگ و مربي است که منجر به پيدا شدن افراد ميشود چون هر سگ بعد از ارتباط گرفتن با مربي خودش با انجام فرآيند شرطيسازي وقتي وارد عمليات ميشود در حقيقت به دنبال اسباببازياش ميگردد؛ اما اتفاقي که ميافتد اين است که بوي انسان به بوي اسباب غالب ميشود و سگ فکر ميکند که اسباببازياش دست آن آدم است براي همين هم شروع ميکند به واکنش نشان دادن که يعني من آن را پيدا کردم.» سگها اگر عملياتشان موفق نباشد سرخورده ميشوند بعد از حادثه پلاسکو شايعات زيادي درباره عملکرد سگهاي زنده ياب دست به دست ميشد که طبق صحبتهاي آقاي اسکندري بيشتر آنها تکذيب شد.«در طول حادثه پلاسکو من از يک طرف مشغول اداره گروه بودم و از يک طرف در حال تکذيب کردن شايعات سگهاي زنده ياب؛ اينکه خيليها ميگفتند سگها چند نفر را پيداکردهاند، خودشان سوختهاند يا اينکه بوي دود و آتش به آنها اجازه نميدهد کار خودشان را ادامه بدهند که هيچکدام از اينها صحت نداشت؛ چون يکي از نکاتي که ما هميشه به آن پايبند هستيم اين است که امنيت اين حيوانات را فراهم کنيم و وقتي بفهميم کاري از دستشان بر نميآيد آنها را وارد عمل نميکنيم؛ چون دنبال شو و نمايش دادن نيستيم.» اما جالب است بدانيد که در بين همه شايعات تکذيب شده يک شايعه در مورد سگها درست از آب درآمد آنهم اينکه سگها بعد از چند عملياتي که انجام ميدهند اگر موفق به پيدا کردن نشوند دچار افسردگي و سرخوردگي ميشوند. «ما در کارمان قانوني به نام پنج به سه داريم که در آن سه بار سگ برنده ميشود و دو بار مربياش و اگر در حين عمليات سگ نتواند چيزي پيدا کند و برنده باشد دچار سرخوردگي ميشود؛ براي همين ما بايد شرايطي را بازسازي کنيم تا بتواند مجدداً برنده باشد به کارش ادامه دهد.» سريال«کميسر و رکس» براي ما دردسرساز شده يکي از نکات جالب توجه در ميان صحبتهاي آقاي اسکندري قيمت سرسامآوري است که بابت خريد هر سگ از خارج بايد پرداخته شود. قيمت هر قلاده سگ زنده ياب با نژاد«ژرمن شپرد» چيزي حدود ۲۵هزار دلار است. اما سؤال اينجاست که براي داشتن سگهاي زنده ياب فقط و فقط بايد سراغ يک نژاد از سگ رفت؟ «در تلويزيون ما تا به حال چند فيلم مثل " کميسر و رکس" درباره سگهاي پليس و امدادگر پخش کرده است که متأسفانه اين سريال تأثيرات بدي رو فرهنگ مردم ما گذاشته و براي ما دردسرساز شده است؛ چون در تمامي اين سريالها سگي که از آن استفاده شده است سگ" ژرمن شپرد" بوده است. همين موضوع هم باعث شده است تا مردم ما تصور بکنند که تنها سگي که قابليت استفاده در عملياتهاي مختلف را دارد فقط اين نژاد از سگ است؛ در صورتي که اين طور نيست و تمامي سگها با هر نژادي بعد از انجام آزمونهاي ما اين قابليت را دارد که يک سگ زنده ياب باشد.» ميتوانيم از سگهاي بومي خودمان استفاده کنيم؛ اما... اما دردسرهاي آقاي اسکندري در رابطه با استفاده از سگهاي ژرمن شپرد به همين جا ختم نميشود. او معتقد است که همه سگها با نژادهاي مختلف و بومي قابليت اين را دارند که سگ زنده ياب باشند براي همين هم ميگويد که ما ميتوانيم به جاي صرف هزينههاي هنگفت براي خريد ژرمن شپرد از سگهاي بومي خودمان استفاده کنيم چون يکي از اصيلترين نژادهاي سگ در دنيا به نژاد سگ گله بختياري در ايران بر ميگردد.«ما يک مدت تصميم گرفتيم به جاي ژرمن شپرد به سگهاي بختياري آموزش بدهيم تا از آنها استفاده کنيم و اين کار هم انجام داديم ولي باز به خاطر شرايط فرهنگي و تصور مردم تا ما اين سگها را به عمليات ميبرديم آن را قبول نميکردند و شروع ميکردند به سنگ زدن و ميگفتند شما به جاي سگ زنده ياب سگ ولگرد براي ما آورديد اين در حالي است که وقتي براي همان آدمها ژرمن شپرد ميبرديم اين بار به جاي سنگ شروع ميکردند به نوازش کردن آن» به دنبال قانوني براي آموزش سگهاي اهلي هستيم طبق استانداردهاي جهاني به ازاي هر ۵۰ خانواده يک سگ زنده ياب وجود دارد. رقمي که کشور ما در حال حاضر با آن فاصله زيادي دارد و با توجه به هزينهها و وقت زيادي که بايد صرف آن شود انجام يک تنه آن توسط هلال احمر امکانپذير نيست براي همين رسيدن و نزديک شدن به چنين رقمي نيازمند کمک و مشارکت خود مردم است؛ کاري که به قول سرمربي سگهاي زنده ياب براي انجام آن بايد فرهنگسازي درستي در بين مردم صورت بگيرد.«يکي از پتانسيلهايي که در کشور ما وجود دارد استفاده از سگهاي اهلي است که خود مردم در روستاها و باغها و ويلاهايشان از آنها نگهداري ميکنند چون ما دوست داريم قانوني صورت بگيرد که اين افراد سگهايشان را به هلالاحمر بياورند و آموزش ببينند تا در مواقع حوادث مختلف کمکحال مردم منطقه و محل زندگي خودشان باشند.» آقاي اسکندري ميگويد عملي شدن چنين کاري مستلزم وضع قانوني است که نحوه برخورد با سگهاي زنده ياب را از سگهاي تزئيني جدا کند.« ما در ايران در زمينه نگهداري از سگ با مشکلات فرهنگي زيادي رو به رو هستيم؛ چون متأسفانه عده زيادي در کشورمان نگهداري از سگ برايشان صرفاً جنبه پز دادن پيدا کرده است تا با آن کارهاي غير عرفي انجام بدهند؛ مثل اينکه بعضيها سگ را با خودشان به داخل خانه و حتي اتاق خوابشان ميبرند؛ اتفاقي که طبيعتاً فرهنگ ما پذيراي آن نيست. تا جايي که همين رفتارهاي غير عرف باعث شده تا خيليها به طور کل تصور درستي از اين حيوان نداشته باشند. اين در حالي است که ما حتي از مراجع اجازه و فتوا داريم که استفاده از اين سگهاي زنده ياب و کار کردن با آن ايراد شرعي ندارد.» با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد