«مد و فشن» آلوده‌ترین صنعت دنیا بعد از نفت

ايسنا/ صنعت مد بعد از نفت، آلوده‌ترين صنعت دنيا است. ميزان گاز گلخانه‌اي که صنعت مد توليد مي‌کند از مجموع ميزان گاز گلخانه‌اي صنعت کشتيراني و هواپيمايي بيشتر است. هر ساله نيز هزار تن لباس دور انداخته مي‌شود که ۹۵ درصد آن‌ها قابليت بازيافت دارد ولي با اين وجود توليدکنندگان پوشاک از آن‌ها استفاده نمي‌کنند و مواد جديدي را توليد و آلودگي بيشتري را به محيط زيست وارد مي‌کنند. چند سالي است که آلودگي‌هاي محيط زيستي توليد پوشاک مورد توجه توليدکنندگان آن و دوستداران محيط زيست قرار گرفته است. به همين دليل در صنايع پوشاک، موضوع مد پايدار يا مد سازگار با محيط زيست مطرح شده است. مد سازگار با محيط زيست يا مد دوستدار محيط زيست به نوعي از طراحي مد گفته مي‌شود که بر اساس تمامي مباني و اصول اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي پايه‌گذاري شده است. اين نوع از مد، قسمتي از سياست طراحي پوشاک سازگار با محيط زيست است که در آن اولويت با تاثيرات مستقيم و غيرمستقيم توليد پوشاک بر محيط با هدف به حداقل رساندن تاثيرات مخرب اين فرآيند بر محيط زيست است. براي اولين بار در جهان در سال ۲۰۱۱، يک برند انگليسي سعي کرد تا تاثيرات مخرب توليد پوشاک بر محيط زيست را به حداقل برساند و محصولاتي توليد کند که زيست تخريب‌پذير باشند البته اين برند پيش از اين از پوست حيوانات و چرم براي توليد محصولاتش استفاده نمي‌کرد. پس از آن برندهاي ديگري که از جمله برندهاي گران‌قيمت در دنيا هستند و افراد معروفي (سلبريتي‌ها) از محصولات آن‌ها استفاده مي‌کنند، سعي کردند که حفظ محيط زيست را در توليد محصولات خود در اولويت قراردهند. يکي از اين برندها سال گذشته ۳۰۰۰ تکه پارچه جين قديمي و مصرف‌شده را جمع‌آوري و با آن محصولات جديد توليد کرد. يکي ديگر از کارخانه‌هاي بزرگ توليد پوشاک در جهان از سال ۲۰۱۳ از مشتريان خود خواست تا لباس‌هايي را که ديگر استفاده نمي‌کنند به يکي از نمايندگي‌هاي اين برند تحويل دهند تا از آن‌ها در فرايند توليد مجدد استفاده شود. دو برند معروف ديگر در دنيا نيز تعهد داده‌اند که تا سال ۲۰۲۰ هيچ پارچه و لباسي را به سطل زباله نيندازند و از آن‌ها در فرايند توليد مجدد بهره مي‌برند. برندهاي ديگري نيز در سطح دنيا هستند که از مواد بازيافتي غير پارچه‌اي مانند پلاستيک‌ها در فرايند توليد پوشاک استفاده مي‌کنند. استفاده از بيش از ۸۰۰۰ ماده شيميايي مضر در صنعت مد و پوشاک در اين راستا مهدي نوري - کارشناس مد و طراح لباس- در گفت و گو با ايسنا درباره آسيب‌هاي زيست محيطي توليد پوشاک توضيح مي‌دهد: تقريبا از يک چهارم آفت کش‌هاي جهان و بيش از ۱۰ درصد سموم کشاورزي براي توليد پنبه غيرارگانيک - که از مواد اوليه توليد نيمي از پوشاک در جهان است - استفاده مي‌شود. بيش از ۸۰۰۰ ماده شيميايي مضر در صنعت مد و پوشاک کاربرد دارند که مقصد نهايي تمام اين مواد جايي نيست جز خاک و آب‌هاي زير زميني و آب‌هاي‌ جاري. براي توليد يک شلوار جين ۲۰ هزار ليتر آب نياز است از سوي ديگر پنبه و کتان از جمله گياهاني هستند که براي پرورش آن‌ها به آب زيادي نياز است. به گفته اين کارشناس مد، خيلي غير قابل تصور نيست که بگوييم براي توليد يک دست تيشرت و شلوار جين نزديک به ۲۰ هزار ليتر آب و براي توليد يک جفت کفش چرم تقريبا ۸۰۰۰ ليتر آب نياز است. ۷۰ درصد از کربن منتشر شده در جهان از توليد پوشاک به وجود مي‌آيد نوري با اشاره به رنگ‌هاي متنوعي که در توليد پوشاک از آن‌ها استفاده مي‌شود، اظهارمي‌کند: از آن‌جايي که خيلي از رنگ‌هاي مورد استفاده در اين صنعت ارگانيک نيستند و خواص صنعتي دارند آلودگي زيادي را وارد طبيعت مي‌کنند. ۷۰ درصد از مقدار کربن منتشر شده در جهان از توليد پوشاک به وجود مي‌آيد البته کار به اينجا ختم نمي‌شود. پس از توليد و استفاده از پوشاکي که با صرف هزينه‌هاي زيست‌محيطي فراوان به بازار مصرف راه پيدا کرده‌اند، با حجم بسيار زيادي از پوشاکي روبرو مي‌شويم که حالا تبديل به زباله شده‌اند و قابل تجزيه نيستند و طبيعت را با سيل انبوهي از آلودگي‌هاي تازه مواجه مي‌کنند بنابراين صنعت پوشاک از زمان توليد تا زمان پخش بين قاره‌اي و حتي زمان دفع محصولات استفاده شده به مثابه يک نابودگر عمل مي‌کند. اين کارشناس مد وطراح لباس به ذکر مثالي درباره حجم لباس مصرفي در آمريکا پرداخت و گفت: هر آمريکايي ساليانه بين ۲۵ تا ۳۰ کيلوگرم لباس را به عنوان زباله دور مي‌ريزد. اين نمونه نشان‌دهنده عرضه و تقاضاي عظيم و به دنبال آن توليد و مصرف بسيار زياد مواد طبيعي و مصنوعي در سطح جهان است که باعث از بين رفتن سطح عظيمي از منابع زيست محيطي مي‌شود. وي در ادامه صحبت‌هاي خود در مورد کيفيت پوشاکي که با مواد زيست تخريب‌پذير و بازيافتي توليد شده‌اند، مي‌گويد: با استفاده از فرآيندهاي گوناگون و فناوري روز مي‌توان مانع کاهش کيفيت اين نوع از پوشاک شد. برخي برندهاي دنيا، صرفا به دليل استفاده از محصولات سازگار با محيط زيست و مد پايدار به شهرتي مضاعف رسيده‌اند. اين برندها نه تنها محصولاتي با طول عمر بسيار زياد ارائه مي‌کنند بلکه راه را براي بقيه برندها براي استفاده از اين روش هموار ساخته‌اند البته متاسفانه در ايران توجه چنداني به اين موضوع نمي‌شود و به جز چند طراح بسيار محدود و انگشت شمار که البته کارهاي قابل توجهي هم دارند، کسي به اين موضوع نپرداخته است. استفاده از مواد بازيافتي در جعبه‌هاي بسته‌بندي لباس‌ها نوري در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود ضمن اشاره به اينکه بسياري از برندهاي مطرح دنيا از مواد بازيافتي غيرپوشاکي براي طراحي و توليد لباس استفاده مي‌کنند، مي‌گويد: اين موضوع بيشتر جنبه نمادين دارد و در فشن شوها نمايش داده مي‌شود البته استفاده از مواد قابل بازيافت در مجموعه‌هاي بسياري از طراحان ديده مي‌شود. براي مثال طراحاني مانند بوريس بيژن از مواد اوليه‌اي که خودش ابداع مي‌کند و قابل بازيافت است، استفاده مي‌کند. از مواد بازيافتي در ساخت ساک‌هاي دستي يا جعبه‌هاي بسته‌بندي لباس‌ها نيز بهره برده مي‌شود. Fast fashion نوعي از فشن است که هدف آن توليد انبوه پوشاک در کمترين زمان و با کمترين هزينه بدون در نظر گرفتن عواقب زيست محيطي و اجتماعي است و از اين منظر، مد پايدار و سازگار با محيط زيست در تضاد با اين موضوع است. نوري در اين‌باره توضيح مي‌دهد: با وجود صرفه اقتصادي Fast fashion از آنجايي که محيط زيست روز به روز اهميت بيشتري در جوامع پيدا مي‌کند، تعداد برندهايي که دغدغه فشن سازگار با محيط زيست را پيدا کرده‌اند رو به افزايش است و به همين دليل خلاقيت‌هاي بيشتري در اين زمينه ارائه مي‌شود. اين کارشناس مد ادامه مي‌دهد: براي مثال مي‌توان به جين‌هايي اشاره کرد که پس از تحقيقات فراوان با استفاده از فناوري نانو توليد شده‌اند و هواي اطراف خود را تصفيه مي‌کنند. در حال حاضر طراحاني مانند «استلا مک کارتني» (Stella McCartney) و «امور وِرت» (Amour Vert) انجمني به نام انجمن ملي طراحان مد پايدار تاسيس کرده‌اند. قيمت تمام شده مواد اوليه مانع توسعه فشن پايدار در کشور نوري در ادامه در پاسخ به اين سوال که چرا توليد پوشاک سازگار با محيط زيست در کشور ما هنوز به دغدغه طراحان و توليدکنندگان پوشاک تبديل نشده است، توضيح مي‌دهد: مهم‌ترين دليل آن قيمت تمام شده مواد اوليه در مد پايدار است. بيشتر برندها و طراحان داخلي کشور براي پايين آوردن قيمت تمام شده محصولات خود از ارائه محصولات سازگار با محيط زيست سر باز مي‌زنند البته صنعت مد و فشن در کشور ما صنعتي بسيار نوپا و جديد است و هنوز بسياري از ابعاد آن از جمله مد پايدار، دست نخورده باقي مانده است. اين کارشناس مد و طراح لباس در ادامه با تاکيد بر اينکه نگاه حرفه‌اي به صنعت مد و لباس، پيش نياز موضوع مد سازگار با محيط زيست است، مي‌گويد: به جرات مي‌توان گفت که کشور ما تا يک دهه پيش بيشتر مصرف کننده محصولات غربي - چه در زمينه محصول و چه طراحي- بود اما خوشبختانه با همت جوانان علاقه‌مند به مد و با وجود تمام سختي‌ها پيشرفت‌هاي زيادي در زمينه ايجاد مفهوم (کانسپت) مد سازگار با محيط زيست - که پس از آن طراحي و توليد است - به‌وجود آمده است. به عقيده نوري طراحان و توليدکنندگان پوشاک کشور قدم به قدم به نقطه ايده‌آل صنعت مد - که يکي از ابعاد آن توليد پوشاک سازگار با محيط زيست است - نزديک مي‌شوند. هر چند که مسير طولاني در پيش داريم البته براي توليد پوشاک سازگار با محيط زيست فرهنگ‌سازي و اصلاح دانش مردم ضروري است. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد