وقوع دو خورشیدگرفتگی و ماه گرفتگی در سال ۹۸
تابناک/ وقوع دو ماه گرفتگي، دو خورشيد گرفتگي و دو بارش شهابي ازجمله رخدادهاي نجومي سال جاري است؛ ضمن آنکه در آبان ماه نيز سياره تيزپاي "تير" از مقابل خورشيد عبور خواهد کرد. به گزارش «تابناک»، مهندس مسعود عتيقي، مدير انجمن نجوم آماتوري ايران در گفتگو با ايسنا، در خصوص رويدادهاي نجومي سال جاري گفت: رخدادهاي نجومي هر سال در سه بخش "رخدادهاي نجومي"، "رويدادهاي فضايي و مطالعات بشر در عرصه کاوشگري" و "رويدادهاي زميني" تقسيم ميشوند. عتيقي، اولين رخداد علمي اين حوزه در سال ۱۳۹۸ را مربوط به حوزه فضا دانست و اظهار کرد: در ماههاي گذشته کاوشگر خورشيدي "پارکر" به سمت خورشيد پرتاب شد که در روز ۱۵ فروردين اين فضاپيما با سرعت بسيار بالا (۹۵ کيلومتر بر ثانيه) از کنار خورشيد عبور ميکند. وي عبور بعدي اين کاوشگر از کنار خورشيد را ۱۰ شهريور ماه امسال دانست و ادامه داد: براي اين کاوشگر دو هدف در مطالعات خورشيدي تعريف شده که يکي علت "بررسي دماي بالاي تاج خورشيدي" (بيرونيترين لايه جو خورشيدي) است که ميليونها درجه بوده و از دماي سطح خورشيد بسيار بسيار فراتر است. عتيقي هدف دوم اين کاوشگر را مطالعه بر روي باد خورشيدي و علت ايجاد آن دانست و گفت: باد خورشيدي منجر به خروج ذرات خطرناک از خورشيد ميشود. هفته جهاني ستارهشناسي مدير انجمن نجوم آماتوري ايران دومين رخداد نجومي سال جاري را مناسبت زميني با عنوان "هفته جهاني ستارهشناسي" ذکر کرد و يادآور شد: اين هفته در سال ۹۸ از روز دوشنبه ۱۶ ارديبهشت آغاز ميشود و تا روز يکشنبه ۲۲ ارديبهشت ادامه دارد. روز جهاني ستارهشناسي در سال ۹۸ برابر شنبه ۲۱ ارديبهشت مصادف با ۱۱ ماه مي ۲۰۱۹ ميلادي است. وي با تاکيد بر اينکه همه ساله با روش خاص نجومي، روز جهاني ستارهشناسي تعيين ميشود، در اين باره توضيح داد: به اين صورت که در فاصله ۱۵ آوريل تا ۱۵ ماه مي، روز شنبهاي که به تربيع اول ماه نزديک باشد به عنوان روز جهاني ستاره شناسي در نظر گرفته ميشود. با اين روش، روز جهاني ستاره شناسي هر ساله، تاريخ متفاوتي خواهد داشت و "ماه" به عنوان همسايه "زمين" و جرم دوست داشتني زمينيها، براي تعيين اين مناسبت همواره مورد توجه بوده است. عتيقي با بيان اينکه اساساً در يک مناسبت جهاني همه آماتورهاي ستارهشناسي در دنيا در يک روز خاص با هدف بردن تلسکوپ به ميان مردم و ترويج اين دانش آسماني تلاش ميکنند، افزود: از روز دوشنبه روز جهاني ستارهشناسي تا يکشنبه بعد از آن، "هفته جهاني ستاره شناسي" در نظر گرفته ميشود. بارششهابي و عدم حضور ماه وي با اشاره به بارش شهابي "اتا دولوي" ادامه داد: همزمان با آغاز هفته جهاني ستارهشناسي، بارش شهابي " اتا دولوي" که بازمانده دنبالهدار "هالي" است، رخ ميدهد. اين بارش با ۶۰ شهاب در ساعت از رويدادهاي شاخص نجومي سال جاري است که خوشبختانه اين پديده نجومي بدون حضور نور ماه خواهد بود؛ از اين رو فرصت مناسبي را براي رصدگران جهت مشاهده شهابهاي آن به دور از نور و آلودگي هواي شهرها فراهم ميکند. به گفته عتيقي، اوج اين بارش از شبانگاه دوشنبه ۱۶ ارديبهشت ماه آغاز ميشود و تا بامداد روز سهشنبه ۱۷ ارديبهشت ادامه خواهد داشت. تست فضاپيماي سرنشيندار اسپيس اين فعال حوزه نجوم آماتوري خاطر نشان کرد: در اواخر بهار و اوايل تابستان امسال، تست فضاپيماي سرنشيندار "اسپيس ايکس" نيز انجام ميشود. پس از بازنشسته کردن شاتلهاي فضايي براي اعزام فضانورد به فضا و ايستگاه فضايي با اعزام دو فضانورد، اسپيس ايکس آزمايش خواهد شد. خورشيد گرفتگي مدير انجمن نجوم آماتوري ايران، يکي از رويدادهاي مهم نجومي سال جاري را خورشيدگرفتگي کلي دانست که روز سهشنبه ۱۱ تير ماه سال جاري رخ خواهد داد و گفت: اين گرفت در ساعت ۱۶ و ۵۵ دقيقه به وقت جهاني به اوج خود خواهد رسيد. وي يادآور شد: خورشيدگرفت اين روز در آمريکاي جنوبي بهويژه کشورهاي "شيلي" و "آرژانتين" و "اقيانوس آرام" مشاهده خواهد شد و متأسفانه امکان مشاهده اين خورشيدگرفتگي در ايران وجود ندارد. ماه گرفتگي عتيقي با بيان اينکه دو هفته بعد از خورشيدگرفتگي ۱۱ تير، ماه گرفتگي جزئي در بامداد چهارشنبه ۲۶ تير رخ خواهد داد، افزود: زمان آغاز اين ماه گرفتگي به وقت ايران ۳۲ دقيقه بامداد ۲۶ تير است و در ساعت ۲ و يک دقيقه بامداد ماه گرفتگي به اوج خواهد رسيد و ۶۷ درصد از سطح ماه در سايه زمين قرار خواهد گرفت. وي، زمان پايان اين ماه گرفتگي را در ساعت ۳ و ۳۰ دقيقه بامداد ۲۶ تير ذکر کرد و يادآور شد: بيشتر مناطق آمريکاي جنوبي و آسيا و همچنين قارههاي اروپا، آفريقا و استراليا شانس مشاهده اين ماهگرفتگي را دارند. خوشبختانه مشاهده مراحل مختلف اين ماه گرفتگي جزئي از آسمان ايران نيز قابل مشاهده است. اعزام فضانورد چيني وي با تاکيد بر اينکه چينيها در عرصه فضا بيکار ننشستهاند و بسيار پرکار فعاليتهاي خود را در سال جاري خورشيدي ادامه خواهند داد، گفت: سازمان فضايي چين که پيش از اين نسبت به اعزام فضانورد به فضا اقدام کرده بود، در تابستان امسال قصد دارد با تست يک فضاپيماي سرنشيندار مطالعات خود را براي اعزام ۴ تا ۶ فضانورد به انجام رساند و عليرغم آنکه پرتاب آزمايشي سال ۹۸ حتي اگر بدون سرنشين باشد، اين پرتاب زمينهساز اعزام نفرات بيشتر به فضا است. سالروز تأسيس انجمن نجوم آماتوري ايران عتيقي با بيان اينکه فعاليتهاي زميني در حوزه نجوم موجب ارتقاي علاقهمندي جامعه به اين حوزه ميشود، اظهار کرد: روز اول مرداد مصادف با سالروز تأسيس انجمن آماتوري ايران است که در طي دو دهه اخير سببساز فعاليتهاي علمي ترويجي متعددي در پايتخت و ساير شهرهاي کشور بوده است. بارش شهابي پرساوشي وي از بارش شهابي پرساوشي در شبانگاه روزهاي دوشنبه و سهشنبه ۲۱ و ۲۲ مرداد سال جاري خبر داد و يادآور شد: اين بارش شهابي از جمله بارشهاي مشهور فصل تابستان است که متأسفانه نور ماه کامل مانع رصد شهابهاي اين بارش خواهد بود، ولي ممکن است آذرگويهاي پرنور اين بارش در بخشهايي از آسمان که از نور ماه دور است، مشاهده شوند. بزرگداشت ابوريحان دبير انجمن نجوم آماتوري ايران افزود: چهارشنبه ۱۳ شهريور رويداد زميني ديگري پيش روي ايرانيان است و آن بزرگداشت"ابوريحان بيروني" - ابر مرد تاريخ اخترشناسي کشور است. با معرفي آثار و تلاشهاي انديشمندان ايراني زمينه فعاليت بيشتر براي عمومي مردم بهويژه علاقهمندان فراهم خواهد شد. بر اين اساس اين انجمن نجوم طي سالها اين روز را به عنوان روز ملي "ستارهشناسي" در کشور پيشنهاد داده است تا در اوقات فراغت تابستان و آسمان به نسبت صاف، شرايط اجراي برنامههاي رصدي و علمي – ترويجي بيشتري براي علاقهمندان فراهم باشد. گذر تير از مقابل خورشيد عتيقي با اشاره به رخداد نجومي روز ۲۰ آبان ماه، گفت: دوشنبه ۲۰ آبان ۹۸ بايد در تقويم نجومي علامتگذاري شود؛ چرا که گذر سياره تيزپاي "تير" از مقابل خورشيد در عصر دوشنبه ۲۰ آبان رخ خواهد داد و بعد از ۳ سال مجدداً در اين روز فرصتي ايجاد ميشود تا عبور اين سياره از مقابل خورشيد را با استفاده از تجهيزات رصدي مجهز به فيلتر مخصوص خورشيد به انجام رسانيد. وي زمان آغاز اين واقعه نجومي را در ساعت ۱۶ و ۵ دقيقه عصر دوشنبه ۲۰ آبان دانست و ادامه داد:، ولي به علت غروب خورشيد در ساعت ۱۷ اين روز، تمام مراحل گذر تير از مقابل خورشيد در کشور قابل مشاهده نيست. ولي باز هم فرصتي براي مشاهده بخشهايي از اين رويداد نجومي فراهم است. اين فعال حوزه نجومي ادامه داد: سياره "تير" با توجه به قطر به نسبت کوچک خود و فاصله زيادي که از زمين دارد، در هنگام گذر از مقابل خورشيد، امکان مشاهده آن با چشم غير مسلح (بدون عينکهاي مخصوص رصد خورشيد) وجود ندارد و الزاماً بايد از تلسکوپهاي کوچک آماتوري که مجهز به فيلتر ويژه خورشيدي است، استفاده شود. بارش شهابي جوزايي مدير انجمن نجوم آماتوري ايران به پديده نجومي روزهاي ۲۲ و ۲۳ آذر سال جاري اشاره کرد و گفت: در شبانگاه روز ۲۲ آذر و بامداد شنبه ۲۳ آذر زمان اوج بارش شهابي "جوزايي" است. منشأ اين بارش قدري عجيب و يک سيارک است. ولي بازهم به دليل همزمان شدن وجود ماه کامل با اين بارش، شهابهاي زيادي از اين بارش قابل مشاهده نيست. شب يلدا وي، شنبه ۳۰ آذر ۹۸ را مصادف با شب يلدا دانست که يک پديده نجومي و در عين حال ملي است که ايرانيان از گذشتههاي دور آن را جشن ميگرفتند. اعزام فضاپيماي چيني به ماه وي افزود: اواخر پاييز ۹۸ و اوايل زمستان امسال "چانگ ۵" فضاپيماي ديگر چينيها براي حفاري و حمل بيش از ۲ کيلوگرم خاک به ماه اعزام خواهد شد. در سال ۹۷ چانگ ۴ بر روي بخش پشت به زمين ماه فرود آمد و يک رکورد در عرصه فضايي را به نام چينيها به ثبت رساند. دومين خورشيد گرفتگي ۹۸ عتيقي با بيان اينکه روز پنجشنبه ۵ دي ماه ۹۸ خورشيدگرفتگي از نوع حلقوي رخ خواهد داد، گفت: اين خورشيدگرفتگي در کشورهاي جنوبي حاشيه خليج فارس شامل "قطر"، "عمان" و "امارات" و همچنين "عربستان" به صورت حلقوي قابل مشاهده است، ضمن آنکه جنوب "هند"، "سريلانکا"، "مالزي"، "سنگاپور" و "مجمع الجزاير فيليپين" در مسير گرفت حلقوي خورشيد هستند. وي با تاکيد بر اينکه اين خورشيدگرفتگي در ايران به صورت جزئي قابل مشاهده است، يادآور شد: در تهران نيز ۶۱ درصد سطح خورشيد توسط ماه پوشيده خواهد شد و در جنوبيترين نقاط کشور سطح پوشيده شده خورشيد توسط ماه به ۸۶ درصد رسيده و اين در شرايطي است که در شمال شرق کشور ميزان گرفت جزئي ۴۵ درصد است. مدير انجمن نجوم آماتوري ايران با تاکيد بر اينکه با طلوع خورشيد در بامداد پنجشنبه ۵ دي ۹۸ اين گرفت قابل مشاهده است، اظهار کرد: خورشيدگرفتگي حلقوي زماني رخ ميدهد که ماه در اوج مداري بوده و قطر آن از قطر خورشيد کوچکتر است و در هنگام خورشيدگرفتگي کامل نميتواند تمام سطح خورشيد را بپوشاند و حلقهاي از آتش در اطراف تيرگي رو به زمين ماه مشاهده ميشود. ماه گرفتگي نيمسايه عتيقي اضافه کرد: جمعه ۲۰ دي و شنبه ۲۱ دي دو هفته بعد از خورشيدگرفتگي، ماه گرفتگي نيمسايهاي رخ خواهد داد که با وجود آنکه ايران در منطقه تحت پوشش اين خسوف است، اما ماهگرفتگي نيمسايه از ديد چشم انسان چندان محسوس نيست و در نجوم قديم از آن با نام خسوف "غير مرئي" ياد ميکردند. سالروز بزرگداشت خواجه نصيرالدين طوسي وي پايانبخش رخدادهاي نجومي سال ۹۸ را دوشنبه ۵ اسفند برابر با سالروز بزرگداشت خواجه نصير الدين طوسي ذکر کرد و گفت: خواجه نصيرالدين طوسي مغولهاي آن زمان را رام و کساني که براي نابودي ايران و اين خطه عالمپرور کمر بسته بودند را وادار به ساخت رصدخانه تاريخي "مراغه" کرد. اين رصدخانه الگويي براي ساخت رصدخانههاي متعدد از استانبول ترکيه تا سمرقند و هند و چين شد، ضمن آنکه افرادي از اقصينقاط جهان از جمله چين براي آشنايي با دانش ستارهشناسي در کنار دانشمندان ايراني اخترشناسي در مراغه گرد ميآمدند و به مطالعات علمي ميپرداختند.