لاکچری شدن چه بر سر «یلدا» آورد؟
ايسنا/ وزش باد سوزناک زمستان بر صورت و نظاره درختان بيبرگ نويدبخش طولانيترين شب سال است. شبي که قرنهاست با فرهنگ مردمان اين مرز و بوم گره خورده و يکي از کهنترين سنتهاي ايراني را در دل خود جاي داده است، سنتي که عليرغم فراز و فرودهاي اين سرزمين همواره توسط ايرانيان پاس داشته شده است. مراسم شب يلدا يا همان شب چله آداب و رسوم مختص به خود را دارد که هر ساله با شروع زمستان در خانه تمام ايرانيان آثار آن را با درجات مختلف ديدهايم. دورهميهاي خانوادگي در خانه بزرگترها با چاشني خوراکيهايي مثل انار، هندوانه و آجيل و با گرماي دلپذير کرسي از سالها پيش نمادي از مراسم شب يلدا بوده و قصهگويي و شعرخواني بزرگترها چراغ شب يلدا را تا صبح اولين روز زمستان براي قرنها روشن نگاه داشته است. در سالهاي اخير همواره دو نگراني ويژه در خصوص مراسمهاي سنتي وجود داشته است، يکي از آنها حفظ شئون اين سنتها است، چنانکه قرنها نگاه داشته شده و به دست ما رسيده و ديگري اين پرسش است که آيا مردم در زير فشار مشکلات معيشتي توان گراميداشت اين آئينها را دارند؟ آئينهايي که ميتواند شور و اميد را حتي براي يک شب در دلهاي مردم تحکيم ببخشد. به دنبال اين دو نگراني خبرنگاران ايسنا چرخي در بازار زدند و کم و کيف برگزاري مراسم شب چله را ثبت و ضبط کردند. اولين مقصد ما بازار ميوه بود، سراغ ميوههايي رفتيم که غالبا در شب يلدا طرفدار بيشتري دارند، کمبودي در بازار نيست اما قيمتها بسته به کيفيت و محلهاي که به فروش ميرود متفاوت است. انار به عنوان يکي از پرطرفدارترين ميوههاي شب يلدا با قيمتهايي حدود ۴۵۰۰ تا ۹۵۰۰ تومان در مغازهها عرضه ميشد و در کنار آن هندوانه با قيمت هر کيلوگرم ۳۵۰۰ تا ۴۰۰۰ تومان به فروش ميرسيد. در بازار شروع قيمت پرتقال از ۳۸۰۰ تا ۵۰۰۰ تومان، سيب ۳۵۰۰ تا ۱۰۰۰۰ تومان، خرمالو ۸۵۰۰ تا ۱۰۰۰۰ تومان، موز 12000 تا 13500 تومان و نارنگي نيز با قيمت ۴۵۰۰ تا ۷۵۰۰ تومان عرضه ميشد. در چند سال اخير و بعد از پيوند برخي تجملات به مراسم شب يلدا و تمايل برخي براي برگزاري يک يلداي به اصلاح لاکچري، بازارهاي ديگري مثل فروش سبدهاي ميوه و تزيين و برش ميوههاي يلدايي ايجاد شده است. سري به مغازههايي که اين سبدهاي آماده را براي فروش دارند، زديم. سبدهاي آماده ميوه با مباِلغ ۳۵ تا ۳۰۰ هزارتومان به فروش گذاشته شده بودند، اين درحالي است که علاوه بر فروش سبد ميوه برخي از مغازهها سبدهاي ميوه را به صورت تزئين شده نيز ميفروشند که اين مساله شيب قيمتها را بيشتر ميکند. بدين صورت که براي پذيرايي از ۲۰ نفر بايد مبلغ ۴۰۰ الي ۵۰۰ هزار تومان بدون احتساب قيمت خود سبد پرداخت کرد و حتي در برخي مغازهها قيمتها شگفتآو تر ميشود؛ به عنوان مثال در مغازهاي سبد ميوه کوچکي که شامل موز، آناناس، کيوي، خرمالو، هندوانه، سيب، انار، انگور و گلابي است به قيمت ۵۲۵ هزار تومان براي فروش گذاشته شده بود که از اين قيمت، مبلغ ۱۵۰ هزار تومان اختصاص به خود ميوهها دارد. سبد با ميوههاي استوايي اما اين سبدهاي ميوه در ميوهفروشيهاي لوکستر با ميوههاي استوايي همراه است که قيمت آنها از ۷۰۰ هزار تومان آغاز ميشود، ميوههايي همچون رامبوتان، آووکادو، فيساليس و انبه قرمز مصري که اگر راهنمايي فروشنده نبود حتي شناسايي اين ميوهها هم براي ما امکانپذير نبود. شيرينيفروشيها هم که اين روزها تم يلدايي به خود گرفتند از قافله تجملات عقب نماندند، قيمت کيکهاي با طرح هندوانه از کيلويي ۳۹ هزار تومان آغاز و تا ۸۰ هزارتومان ادامه دارد، علاوه بر اينها، کيکهاي فنجاني با طرح هندوانه و انار نيز در ويترين شيرينيفروشيها چشمنوازي ميکند که قيمت هر عدد آنها بين 28 تا ۳۲ هزار تومان است. اين روزها علاوه بر بازار، فضاي مجازي و خريدهاي اينترنتي هم از تم يلدايي عقب نمانده، در يکي از اين سايتها سبدي با پنج عدد انار، ۵۰۰ گرم آجيل، باسلوق، ديوان حافظ، باقلوا يا سوهان عسلي و سه شاخه گل رز هلندي با قيمت ۵۹۵ هزار تومان قيمتگذاري شده است، کالاي ديگري تحت عنوان باکس رمانتيک شب يلدا با دو عدد انار، يک ديوان حافظ، ۹ عدد گل رز قرمز و ۱۰۰ گرم آجيل با قيمت ۴۴۹ هزار تومان براي فروش گذاشته شده بود. تزئين هر عدد هندوانه 100 هزار تومان بازار تزئينهاي خاص ميوه و سبزيجات براي شب يلدا نيز داغ و هزينهبر است، ما به سراغ يکي از افرادي که در زمينه تزئينات مراسم شب يلدا فعاليت ميکرد رفتيم و قيمت کارهاي او را جويا شديم. يک ميز که با ميوههايي که به دليل تزئينات خاص قابل خوردن نيست، حدود يک ميليون تومان قيمتگذاري شده بود، ميز ديگري نيز براي فروش وجود داشت که در اين ميز ميوههاي آن قابل خوردن بود و براي حدود ۵۰ نفر تهيه شده بود و با مبلغ ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان به فروش ميرسيد. لازم به ذکر است که در اين موارد قيمت ميز بدون هزينه ميوه محاسبه شده است، فرد ديگري در همين حوزه خدمت ديگري را انجام ميداد بدين صورت که اقدام به تزئين کدو و هندوانه و ميوههاي کوچک ميکرد و براي تزئين هر عدد هندوانه و کدو ۱۰۰ هزار تومان و براي تزئين هر عدد ميوههاي کوچک ۱۰ هزار تومان به عنوان دستمزد دريافت ميکرد. شب يلداي لاکچري در هتلهاي مجلل مشهد از 495 تا 265 هزارتومان مراسم شب يلدا امشب در هتلهاي مجلل مشهد نيز برگزار ميشود، بر اساس تماس خبرنگار ايسنا با يکي از اين هتلها، هزينه حضور در اين هتل بر اساس سه جايگاه VIP، معمولي و اکونومي براي هر نفر ۳۳۰ تا ۴۸۰ هزار تومان است. هزينه حضور در مراسم شب يلدا در هتل ديگري در مشهد هم براي هر نفر ۲۶۵ هزار تومان و يا ۴۹۵ هزار تومان است، شايد جالب باشد که بدانيد دليل تفاوت قيمت اين هتل در اين است که در تالاري که هر نفر بايد 495 هزار تومان پرداخت کند نقالي و شاهنامهخواني، موسيقي و ساير برنامههاي شب يلدا به صورت زنده اجرا ميشود و در تالار ديگر اين برنامهها بر روي پرده به نمايش در ميآيد. گزارش بالا حاکي از اين است که در سالهاي اخير دو بحران در مراسم شب يلدا همچون ساير مراسمهاي سنتي ايراني ايجاد شده است، يکي از اين بحرانها خطر حذف برگزاري اين مراسم يا حداقل شکل کامل آن با تمام آداب و رسوم از برنامه خانوادههايي با توان مالي پائين است و بحران ديگر که به همين اندازه نگرانکننده است، باز شدن پاي تجملگرايي و در اصطلاح امروزي لاکچري شدن شب يلدا است، مسالهاي که سالهاست شدت بيشتري پيدا کرده و با اين شيب تندي که به خود گرفته، دور نيست آن زماني که دورهميهاي خانه مادربزرگ و پدربزرگها تنها در قصههاي کودکان نقش بسته باشد.