مصائب پرستاران؛ از اختلاف شگفتانگیز درآمد پرستار و پزشک تا نامه توهین آمیز و پاداش ۵۰ هزار تومانی!
فرارو/ ناديده گرفتن نقش مهم پرستاران به عنوان عضوي از گروه درمان به دهه هفتاد و اجراي طرح خود گرداني بيمارستانها و توزيع ناعادلانه پول در ميان کادر درمان مربوط ميشود. اختلاف دريافتي چند ده برابري پزشکان هيئت علمي در قالب کارانه و حقوق ثابت با ديگر افراد کادر درمان منجر به ايجاد نابرابري عميق در دستمزد و از بين بردن روحيه کار تيمي شده است. به عنوان مثال در نتيجه اجراي طرح مذکور در طي يک عمل ۶۵ در صد از تعرفه به پزشک متخصص تعلق ميگيرد، پنج درصد به دانشگاه مربوطه، ۱۰ درصد به بيمارستان و در نهايت ۲۰ درصد باقي مانده به تمام گروههاي غير پزشک (تمام گروهاي درماني و اداري) اختصاص مييابد. اين اختلاف پرداختي صد برابري منجر به شکل گيري يک طبقه جديد در نظام سلامت شده است. نامگذاري سال ۲۰۲۰ ميلادي با عنوان سال پرستار از سوي سازمان بهداشت جهاني بيانگر لزوم بازنگري در نگاه دولتها به حرفه پرستاري است. اذعان به اهميت نقش پرستاران در ارتقا سلامت افراد، پيشگيري و کنترل بيماريها در جامعه، ضروري است و دولتمردان در جهت رسيدن به نظام درمان کار آمد بايد به وضعيت رفاهي و معيشتي اين اقشار توجه ويژه داشته باشند. به گزارش فرارو، اهميت جايگاه پرستاران در فرايند درمان درهنگام وقوع بحرانهايي همچون شيوع اپيدميها بيش از هر زمان ديگري آشکار ميگردد. در همين راستا در ماههاي اخير که کشورهاي جهان براي مقابله با همه گيري ويروس کرونا به کادر درمان به ويژه پرستاران اتکا داشته اند، براي مسئولان کشور زنگ خطري در باره وخامت اوضاع نابهسامان پرستاران به صدا در آمد. در شرايطي که شايد موجهاي دوم و سوم کرونا در راه باشند، تلاش در جهت کاستن از تبعيضهاي موجود در سلسله مراتب نظام درماني و توجه ويژه به مطالبات صنفي پرستاران، ميتواند در ميان تهديدهاي گوناگون، فرصتي را فراهم آورد تا از نابرابري و تبعيضهاي موجود در ميان کادر درمان کم شود. تبعيض گستردهاي که سابقه شکل گيري آن درنظام بيمارستاني کشور به دههي هفتاد باز ميگردد، که در نتيجه تعرفه گذاري خدمات پزشکي واجراي طرح خودگرداني بيمارستانها کار تيمي و اختلافِ دستمزدِ تا حدي عادلانه، جاي خود را به شکاف طبقاتي عميقي داد. حال در شرايط کنوني گذر از بحران کرونا و حفظ سلامت شهروندان جز از مسير تغيير سياستهاي کلان و سياست گذاريهاي مربوط به کادر درمان نميگذرد. از همين رو در ميانه اين همه گيري و همزمان با روز جهاني پرستار در جهت فهم وضعيت پرستاران، گفت و گويي با يکي از کارشناسان اين حوزه خواهيم داشت. در ادامه گفتگوي فرارو با محمد شريفي مقدم دبير کل خانه پرستار را در رابطه با شرايط پرستاران ميخوانيم: همه ميدانيم که کادر درماني در اين روزهاي همه گيري تحت فشار زيادي هستند. در گذشته شاهد بوديم که نقش پزشکان در درمان بيماران بسيار برجسته ميشد، آيا شما اطلاع رساني مربوط به خدمات رساني پرستاران و ديگر پرسنل را متناسب با زحمت و تلاش آنها، ارزيابي ميکنيد؟ به بيان ديگر آيا به خدمات پرستاران توجه کافي شده است؟ «ناديده گرفتن نقش مهم پرستاران به عنوان عضوي از گروه درمان به دهه هفتاد و اجراي طرح خود گرداني بيمارستانها و توزيع ناعادلانه پول در ميان کادر درمان مربوط ميشود. اختلاف دريافتي چند ده برابري پزشکان هيئت علمي در قالب کارانه و حقوق ثابت با ديگر افراد کادر درمان منجر به ايجاد نابرابري عميق در دستمزد و از بين بردن روحيه کار تيمي شده است. به عنوان مثال در نتيجه اجراي طرح مذکور در طي يک عمل ۶۵ در صد از تعرفه به پزشک متخصص تعلق ميگيرد، پنج درصد به دانشگاه مربوطه، ۱۰ درصد به بيمارستان و در نهايت ۲۰ درصد باقي مانده به تمام گروههاي غير پزشک (تمام گروهاي درماني و اداري) اختصاص مييابد. اين اختلاف پرداختي صد برابري منجر به شکل گيري يک طبقه جديد در نظام سلامت شده است. در نتيجه اين اختلاف درآمد ناعادلانه، کار تيمي و اهميت نقش هر يک از اعضا در پروسه درمان ناديده گرفته شد و طبقهاي فرادست را در سلسله مراتب بيمارستاني بوجود آورد. اين گروه از پزشکان هيئت علمي در جهت استمرار توزيع ناعادلانه ثروت، تلاش کردند تا قدرت را نيز در اختيار بگيرند؛ و با در اختيار گرفتن مراکز تصميم گيري در حوزههاي مختلف از جمله انتصاب مديران پرستاري نه براساس صلاحيت که بر مبناي وفاداري به سيستم تبعيض آميز، نقش پرستاران را تضعيف کنند. بدون شک در سايه اين تعارض منافع و استثمار آشکار نقش محوري پرستاران در نظام درمان ناديده گرفته ميشود. در شرايطي که جهان در راستاي کارآمدي سيستم درمان برحمايت از پرستاري تاکيد دارد، در کشور ما پزشکان برخوردار از منافع حداکثري در تمام لايههاي حکومت نفوذ دارند و اجازه نميدهند که مطالبات پرستاران مطرح شود و تعداد پرستاران وزارت بهداشت که از کف استاندارد جهاني نيز پايينتر است، افزايش يابد. چرا که تشکل يابي پرستاران تهديدي براي اين گروه به حساب ميآيد و تعارض منافع تشديد ميشود، در همين راستا در دو دههي اخير در نتيجه تهديد و تحقير مستمر و سيستماتيک پرستاران نقش غير قابل جايگزين آنها در نظام سلامتجامعه ناديده گرفته شده است.» در برخي خبرهايي که در اوايل همه گيري ويروس کرونا مطرح شد، گفته شد که تعداد اندکي از پرستاران محل کار خود را ترک کرده اند. آيا اين پرستاران قرارداد مشخصي داشتند؟ و اينکه به طور کل چند درصد پرستاران و ديگر پرسنل درماني بدون قرار داد طولاني مدت در بيمارستانها مشغول به کارند؟ و ديگر آنکه معوقات پرداخت نشده پرستاران تسويه شده است؟ در حدود ۳۰ درصد از پرستاران استخدام رسمي نيستند و تحت عنوان قرادادهاي شرکتي (قرارداد موقت با هلدينگ آواي سلامت وابسته به وزارت بهداشت) به صورت ۸۹ روزه، ۶ ماهه و يا ۱ ساله مشغول به کار هستند. وزارت بهداشت در جهت رسيدن به اطاعت مطلق پرستاران و پذيرش بي عدالتيهاي موجود، از استخدام رسمي آنها امتناع ميکند. در پايان سال تعدادي از پرستاران همزمان با اتمام قراردادشان ديگر تمايل به ادامه همکاري نداشتند لازم به ذکر است که يکي از شروط اين قرارداد اين است که طرفين ميتوانند يک ماه قبل از پايان قرارداد همکاري را پايان دهند. تحت چنين قراردادهايي پرستاران با نداشتن حداقل امنيت شغلي، سالهاي سال استثمار ميشدند؛ بنابراين در شرايط ترس و اضطراب ناشي از بيماري کرونا حدود ۱۲۰۰ پرستار شرکتي (طبق امارهاي رسمي ارائه شده) که حدود ۱ درصد پرستاران هستند تمايلي به تمديد قرادهاي ناعادلانه خود نداشتند. وي در ادامه توضيح داد: «اين اتفاق در بحران کرونا زنگ خطر را براي مسئولان به صدا درآورد که اين قراردادهاي ناعادلانه ممکن است به فلج شدن سيستم درمان منجر شود. در همين دوران از معوقات گروه درمان سخن به ميان آمد که در اين مورد هم معوقات به نام پرستاران و به کام پزشکان پرداخت شد. همانطور که در ابتداي بحث اشاره کردم درصد دريافتي پرستاران از معوقات کل بسيار ناچيز است و در نهايت در اين شرايط بحران کرونا هم حمايت و قدرداني از پرستاران در حد شعار باقي ماند. و فشار در پرداخت معوقات بيش از همه پزشکان را منتفع ساخت.» در اين روزهاي همه گيري، کادر درمان شاهد مرگ ومير گسترده در بيمارستانها بوده اند. مواجهه پرستاران با اين ميزان مرگ و مير چگونه بوده است؟ به خصوص در شرايطي که اين افراد روزها يا هفتهها از خانواده دور بوده اند، حمايتهاي رواني و معيشتي لازم از آنها به عمل آمده است؟ آيا در کنار حمايتهاي لازم، اين پرسنل درماني از مکان مناسب براي خواب و استراحت و همچنين تغذيه مناسب برخوردار هستند؟ توجه ويژهاي که درجهان به شغل پرستاري ميشود بدليل ماهيت اين حرفه است. پرستاران هميشه در معرض اضطراب شغلي فراواني هستند و مرتبا با بيمار در حالت احتضار مواجه ميشوند و يا از بيماراني که درد دارند مراقبت ميکنند و مسئوليت ممات و حيات مريض به عهده آنها است. به تبع در شرايط شيوع بيماري کرونا که ويروسي نو ظهور است و ابعاد ناشناخته دارد، ترس و اضطراب پرستاران چند برابر ميشود. ولي در پاسخ به سوال شما صراحتا بايد بگوييم که امکانات خاصي جهت رفاه حال پرستاران در نظر گرفته نشده است و حتي در مواردي اقدامات نامناسب وتوهينآميز باعث ناراحتي و رنجش همکاران من شده است. از مصاديق اين اهانتها ميتوان به نامه وزير بهداشت در ۲۵ اسفند اشاره کرد. دراين نامه موارد حمايتي از طلايه داران مبارزه با ويروس کرونا ذکر شده بود، در حاليکه امتيازات بسياري براي گروههاي پزشکي در نظر گرفته شده بود، هيچ نامي از پرستاران در حال خدمت آورده نشده بود. او اظهار کرد: «درشرايط فعلي که اضطراب فراوان پرستاران انباشته ميشود، هيچ اقدامي در جهت کاستن از استرس و ناراحتي آنها صورت نگرفته است. وحتي واريز مبالغ ناچيز ۲۰-۵۰ هزارتومان تحت عنوان پاداش کرونا در شرايط اقتصاد تورمي پرستاران را بسيار آزرده خاطر کرده بود. اقداماتي از اين دست نه تنها به رفع تبعيضهاي ساختاري کمکي نميکند بلکه به نوعي موجبات تحقير و استثمار پرستاران را فراهم ميآورد.» با توجه به اينکه احتمالا موج دوم همه گيري کرونا به زودي يا در چندماهه آينده رخ خواهد داد، آيا شما فکر ميکنيد که پرستاران و ديگر پرسنل درماني آمادگي لازم را دارند؟ آيا فکر ميکنيد با حل مشکل پرستاران ديگر اقشار درماني فرودست نيز ميتوانند اميد به حل مشکلاتشان داشته باشند؟ و با توجه به اينکه اين نيروها از تشکلهاي مدافع خود نيز (چون تشکلهاي پرستاري) برخوردار نيستند، آيا فکر نميکنيد بخشي از بيان مشکلات آنها بر دوش شما قرار ميگيرد؟ يکي از دلايلي که نبايد خدمات درماني و استخدام کادر درماني خصوصي شود اينست که در شرايط بحران جنگ، بلاياي طبيعي، اپيدمي هايي، چون کرونا نميتوان انتظار کارامدي حداکثري از نظام درمان داشت. پيشتر زماني که حادثهاي در کشور رخ ميداد پرستاران استانهاي ديگر به کمک مردم و همکاران خود ميشتافتند، ولي در شرايطي که کشور درگير يک بحران است کمبود تعداد پرستاران و نواقص موجود در قراردادهاي آنان نمايان ميشود. او در ادامه توضيح داد: «در دوران بحران کرونا استرسهاي پرستاران تخليه نميشود و قطعا اين انباشت اضطراب، در طولاني مدت بر روند مراقبت از بيماران تاثيرمنفي خواهد داشت و براي حل اين مسائل تا کنون چارهاي انديشيده نشده است. چگونگي مواجه پرستاران با موج دوم بيماري به تصميمات و سياست گذاريهاي وزارت بهداشت بستگي دارد. از آنجاييکه در دوماه گذشته نيروها در بخشهاي ديگر بيمارستان براي مقابله با کرونا بسيج شدند وروند اوج گيري بيماري کنترل شد، توانستيم از موج اول گذرکنيم. اما در صورتي که تغيري در سياستها و اقدامات دولت صورت نگيرد در موجهاي بعدي با مشکل مواجه ميشويم. ما به دفعات درباره گروهاي ديگر بيمارستان صحبت کرده ايم و درباره وضعيت شغلي نامناسب آنها اخطار داده ايم، اما در پاسخ هشدار گرفته ايم و به ما گفته شده که سخن از مطالبات اين افراد در حوزه کاري شما نيست.»