حفاظت میراث فرهنگی به دنبال «پوارو»
ايران/ تبليغات پر سروصداي دوساله براي حفاريهاي غيرمجاز در اينستاگرام بهدور از چشم ميراث فرهنگي را دنبال کردهايم.
«پوارو» هستند؛ استاد تمام آموزش گنجيابي و حفاري غيرمجاز در شبکههاي اجتماعي. در يکي از فيلمهاي منتشر شده در اينستاگرام او، ماشينهاي مدل بالا در جادهاي بياباني پشت سر هم قطار شدهاند تا در کلاس استاد شرکت کنند. پوارو دو صفحه در اينستاگرام دارد. آنطور که خودش در يکي از ويدئوهاي منتشر شده ميگويد: «ادمينهايش آن را اداره ميکنند.» او خود را نابغه و نخبه باستانشناسي معرفي ميکند، بدون اينکه تحصيلات اين رشته را داشته باشد. تاکنون ۲۵۳ پست در اينستاگرامش منتشر کرده که در بيشتر آنها يا در حال حفاري غيرمجاز است يا در حال آموزش حفاري و نقد و بررسي حفاري ديگران. فروش گنجياب هم يکي ديگر از فعاليتهاي اين نخبه حفاريهاي غيرمجاز است. نه تنها علاقهمندان به حفاريهاي غيرمجاز را به کلاسهاي آموزشي مناطق تاريخي در شهرهاي مختلف ميبرد تا به صورت عملي به آنها ياد بدهد چگونه اشياي تاريخي را از دل سايتها و محوطههاي باستاني و تاريخي بيرون بکشند بلکه در گشتهاي ميداني به نقد و بررسي حفاريهاي غير مجاز که توسط ديگران انجام گرفته ميپردازد. از سال ۹۸ به تبليغ آموزش حفاريهاي غيرمجاز و تخريب سايتها و محوطههاي تاريخي - باستاني مشغول است. پوارو نامي مستعار است که براي خودش انتخاب کرده است! البته يک تفاوت بزرگ با پوارو معروف دارد. پوارو کارآگاه خصوصي معروف به دنبال افرادي بود که او اين روزها به آنها آموزش حفاريهاي غيرمجاز و قاچاق اشياي تاريخي ميدهد. پوارو در کلاسهاي توجيهي به علاقهمندان به اشياي عتيقه ياد ميدهد که چطور در شرايط ايمن و بدون خطر سايتهاي باستاني را بشکافند و آثار را بيرون بياورند. به گفته او گاهي اوقات بيش از ۴۰۰ نفر در کلاسهاي آموزش حفاريهاي غيرمجازش شرکت ميکنند. راه رسيدن به آثار را در صخرهها و کوهها آموزش ميدهد تا حفاران غيرمجاز بدون هيچ خطري و در کمترين زمان ممکن به سر گنجينه احتمالي موجود در سايت تاريخي برسند. او ميگويد روي مبحث تخريب در کلاسهايش تأکيد نميکند. شفافسازي هم ميکند. مثلاً يادآور ميشود که پشت سنگ برجستههاي کنده شده در صخرهها هيچ دفينهاي وجود ندارد. بنابراين از شاگردانش ميخواهد که اين هويتهاي ملي را تخريب نکنند. در يکي از فيلمهاي منتشر شده به شاگردانش ميگويد: «کساني که به شما از وجود دفينه در سنگ برجستههاي کنده شده در صخرهها خبر ميدهند دري خيالي را به روي شما باز کردند که هرگز به روي شما باز نميشود.» اندوهگين و ناراحت است چرا بعضي از حفاران و همکاران سنگهاي بکر را براي رسيدن دفينه بريدهاند!!
او سبکهاي مختلف حفاريهاي غيرمجاز را هم ياد ميدهد. به گفته خودش ۱۱ سبک براي حفاريهاي غيرمجاز دارد. همه جا هم پيدايش ميشود؛ در کوير، در کوهستان و در جنگلهاي شمالي. ميگويد: «به دنبال مکانهاي فوق باستاني است.»
جوري در سايتهاي باستاني و تاريخي ميچرخد که انگار هرگز کساني به عنوان نيروهاي يگان حفاظت ميراث فرهنگي وجود نداشتهاند! اعتقادات خاص خودش را دارد. او تأکيد ميکند حفاران غيرمجاز گرامي حق ورود به داخل آب چشمههاي باستاني و آلودگي آنها را ندارند. از کلاسهاي آموزشي به نام اردو ياد ميکند. البته هرجا هم که ميرود و در فيلمهاي منتشر شده مشخص است، حفاران غيرمجاز پيش از او، دخل سايت باستاني را درآوردند. اين اطلاعات را بيهيچ واهمهاي در اينستاگرام هم منتشر ميکند.
به دنبال پوارو
سردار رحمت اللهي فرمانده يگان حفاظت ميراث فرهنگي کشور در گفتوگو با «ايران» از صدور دستور قضايي براي دستگيري پوارو و همکارانش خبر ميدهد. آخرين بار او در مناطق مرکزي ايران ديده شده است. او در پاسخ به اين سؤال که چرا يک فرد ميتواند در چنين وسعتي و در مدتي طولاني به تبليغ حفاري غيرمجاز بپردازد و آزادانه در سايتهاي تاريخي چرخ بزند ميگويد: «وقوع جرم از هرنوع را انکار نميکنيم. علاقهمند هستيم با همکاري رسانهها و فعالان ميراث فرهنگي آمار واقعيتري از حفاريهاي غيرمجاز داشته باشيم. اين امکان دسترسي آنلاين براي برخورد با تخلفها را هم ايجاد کردهايم.»
رحمتاللهي اعتقاد دارد که بسياري از فعاليتهاي اين فرد بلوفي است براي تحريک افراد ناآگاه که يکشبه ميخواهند ره صدساله را طي کنند. البته فرمانده اين مسأله را کتمان نميکند که حفاريهاي غيرمجاز به يک خرده فرهنگ در برخي از نقاط کشور تبديل شده است و نقل اين خردهفرهنگها به افزايش افراد در مناطق تاريخي منجر ميشود. کشفيات يگان حفاظت ميراث فرهنگي را هم يکي از دلايل و شواهد وجود اين خرده فرهنگ نامطلوب ميداند.
او ميگويد: «براي جلوگيري از افزايش اين پديده از ظرفيتهاي اجتماعي، سامانه رصد شبکههاي اجتماعي و تشديد اقدامات بازدارنده استفاده ميکنيم.»
فرمانده يگان در پاسخ به اين سؤال که چرا يگان حفاظت پيش از رسانهها و فعالان حوزه ميراث فرهنگي از فعاليت اين فرد در اينستاگرام خبردار نشد؟ هم ميگويد: «سرور اينستاگرام خارج از ايران قرار دارد و ما خيلي نميتوانيم برخورد کنيم. اما در واکنش به سايتهايي مثل شيپور و ديوار بشدت برخورد کردهايم.» او ميگويد: «سايت ديوار در تبليغي يک ريتون را به قيمت ۱۰۰ ميليون تومان براي فروش گذاشته بود که با سايت برخورد شد و تبليغ آن هم حذف شد.» رحمت اللهي فروش و تبليغ فلزياب را هم جرم ميداند و ميگويد: «نامهاي براي اتحاديه سايتهاي مجازي که ديوار و شيپور هم در آن عضو هستند نوشته شده و مصاديق و عناوين مجرمانه به آنها گفته شده است.» او ميگويد: «مسئولان سايت... در جلسه مشترکي با يگان، از مجرمانه بودن فروش اين آثار اظهار بياطلاعي کردند.» البته مشاهدات خبرنگار «ايران» نشان ميدهد اين سايت به رغم هشدار يگان حفاظت ميراث فرهنگي بعد از حذف تبليغ ريتون، باز هم به تبليغ فروش اشياي تاريخي و باستاني پرداخت.
اين سؤال هم پيش ميآيد که تعداد نيروهاي يگان حفاظت ميراث فرهنگي ايران چقدر است که پوارو به راحتي ميتواند کلاسهاي آموزشي و اردوهاي خود را در سايتهاي باستاني برگزار کند و هيچ يک از نيروها متوجه حضور او و همکارانش نشوند؟ چرا وقتي يک تور گردشگري متشکل از جوانها در اين مناطق برگزار ميشود، خيلي زود پليس ميرسد اما حضور اين تعداد آدم با ماشينهاي مدل بالا توجه کسي را جلب نميکند؟
رحمتاللهي ميگويد: «نيروهاي يگان در موزهها و سايتهاي مختلف استقرار شبانهروزي دارند و امکان استقرار نيروي انساني در تمام محدوده جغرافيايي ايران وجود ندارد. او ميگويد: «مأموران به سرنخهايي براي دستگيري پوارو رسيدهاند اما براي جلوگيري از ايجاد مانع در دستگيري او اطلاعات منتشر نميشود.» رحمتاللهي از اقدام و سرعت عمل نيروهاي يگان حفاظت در رسيدن به اين سرنخها دفاع ميکند.
وي در پاسخ به اين سؤال که آيا يگان حفاظت نميخواهد با مديران اينستاگرام وارد مذاکره و مکاتبه شود تا تبليغ فروش اشياي تاريخي و تبليغ حفاريهاي غيرمجاز در اين شبکه اجتماعي حذف شود؟ ميگويد: «حتماً مذاکره و مکاتبه با مديران اينستاگرام را بر اساس قانون و روش در برنامه خود قرار ميدهد.»