چرا کشورهای خارجی مقصد جذابی برای دانشجویان ایرانی شد؟
باشگاه خبرنگاران/ اين روزها يکي از مهمترين دغدغههاي افراد به خصوص دانشجويان، مهاجرت به کشورهاي خارجي جهت کسب درآمد بالاست.
امروزه مهاجرت به عنوان يکي از مهمترين دغدغههاي تمام افراد در سطح جهان شناخته شده است. دلايل گوناگوني براي ترک ميهن توسط افراد وجود دارد، اما مهمترين آن وجود مشکلات اقتصادي در کشور مبداء است که فرد به اميد کسب درآمد بالا و زندگي بهتر راهي کشورهاي بيگانه ميشود.
بر اساس آمار موجود ۲۰ درصد از ايرانيان تمايل به مهاجرت به ساير کشورها دارند که از اين ميان تنها ۳ درصد ميتوانند براي رفتن خود را آماده کنند؛ چرا که عوامل بسيار زيادي براي تحقق اين امر موثر خواهد بود که مهمترين آن داشتن مقدار زيادي پول است. برخي از افراد براي کسب درآمد بيشتر از کشور خارج ميشوند و با تمام سختيها، زندگي در يک کشور غريب را به جان ميخرند تا جزو افراد ثروتمند باشند و بتوانند نياز هاي مادي خود را به راحتي تامين کنند.
يکي از مهمترين مهاجرتهايي که اين روزها بيشتر شاهد آن هستيم، ترک وطن از سوي دانشجويان است که به منظور ادامه تحصيل و تضمين آينده خود زندگي در ايران را رها کرده و با پذيرش از دانشگاههاي خارج زندگي جديدشان را در همان کشورها آغاز ميکنند.
با نگاهي به آمار مهاجرت دانشجويان تمام جهان در سيستم رصدخانه مهاجرت، آمار ترک وطن از سوي دانشجويان به راحتي به دست ميآيد.
دانشجويان براي ادامه تحصيل بيشتر جذب کدام کشورها ميشوند؟
در سال ۲۰۱۶ جمعيت کل دانشجويان کشور تنها ۲۱۶ ميليون نفر بود که ۸.۴ ميليون نفر آنها را دانشجويان بينالمللي يا مهاجر تشکيل ميداد. از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۷ کشورهاي چين، هند و کره جنوبي به عنوان مقصد نهايي بيشتر دانشجويان ايراني براي ادامه تحصيل محسوب ميشد، اما امروزه اين آمار در کشورهايي مانند چين، روسيه و کانادا مشاهده مي شود.
کشور ايران در سال ۲۰۱۱ جايگاه دوازده را در ادامه تحصيل دانشجويان يا فرار مغزها به کشورهاي خارجي داشته است، اما در سال ۲۰۱۷ با تحصيل بيش از ۵۰ هزار دانشجوي ايراني در کشورهاي کانادا، ترکيه و آمريکا اين رتبه به ۲۰ رسيده است.
بررسيها نشان ميدهد که تعداد دانشجويان ايراني مقيم خارج از کشور نسبت به سالهاي گذشته تنها ۴ درصد بوده و اين آمار در مقايسه با کشورهاي پاکستان و عربستان بسيار پايين است؛ چرا که در اعزام دانشجو به خارج از کشور، پاکستان و عربستان به ترتيب رشد ۳۳ درصدي و ۷۴ درصدي داشتهاند. اين موضوع نشان دهنده بي توجهي به دستاوردهاي علمي و فناوري دانشجويان داخلي است که به علت مشکلات اقتصادي موجود آينده درخشان خود را براي ادامه تحصيل در خارج از کشور ميبينند.
مهمترين عامل کاهش در روند مهاجرت دانشجويان ايراني، عدم توانايي در تامين مالي و امکانات مهاجرت، بهبود علمي دانشگاههاي ايراني يا پايين آمدن ارزش تحصيل در خارج از کشور است. حال يک موضوع بسيار مهم اين است که هيچ آماري براي بازگشت دانشجويان ايراني که به منظور ادامه تحصيل در سال هاي گذشته جذب دانشگاههاي خارج شده اند، وجود ندارد. آنان به هيچ عنوان قصد ندارند که دستاوردهاي علمي و فناوري خود را براي کشورشان صرف کنند و زندگي در کشورهاي بيگانه را به کشور خودشان ترجيح ميدهند.
۹۰ درصد دانشجوياني که براي ادامه تحصيل کشور خود را ترک ميکنند ترجيح ميدهند در همان کشور مبدا مشغول به کار شده، استعدادهاي خود را در همان جا شکوفا کنند، به همين علت روز به روز آمار از دست دادن نخبههاي جوان ايراني در کشور بيشتر شود که اين موضوع براي آينده علمي ما به شدت زيان بار خواهد بود و مي تواند مشکلات زيادي را براي ما به وجود آورد.
بالا بودن درجه کيفي تدريس، مهمترين عامل مهاجرت دانشجويان
شايد تنها دليل انتخاب افراد براي ادامه تحصيل در کشورهاي ديگر بالا بودن درجه کيفي تدريس و معتبر بودن مدرک مراکز علمي اين دانشگاه هاست. از دلايل افزايش اقامت به کشورهاي ديگر هم ميتوان به سرمايه گذاري بالا و ميزان سوددهي اين کشورها اشاره کرد.
رعايت ثبات اقتصادي در کشورهاي ديگر يکي از مهمترين دلايلي است که بايد حتما رعايت شود، براي مثال يک تاجر براي محاسبه ميزان سود و زيان خود ميتواند طي چند دقيقه آمار مربوطه را به دست آورد، اما همين تاجر در ايران به علت نوسانات قيمت، بايد به فکر جلوگيري از ضرر و زيان باشد، در غير اين صورت نميتواند نتيجه موفق آميز و مطلوبي را کسب کند.
بسياري از ايرانيان به علت بالا بودن امکانات مورد نياز و شرايط مطلوب زندگي، آمريکا را به عنوان محل سکونت انتخاب ميکنند. تا کنون تقريبا يک ميليون نفر توانسته اند اقامت اين کشور را دريافت کنند، البته ناگفته نماند که اقدامات کشور آمريکا براي ايرانيان روند نزولي داشته و دليل اين امر سخت شدن اخذ اقامت آمريکا براي ايرانيان بوده است. در حال حاضر شرايط علمي يا ثروتمند بودن تنها دليل اخذ اقامت آمريکا براي افراد شناخته شده است؛ هر چه پول بيشتري داشته باشيد، راحت تر در اين کشور زندگي خواهيد کرد.
بايد مشکلات را سنجيد تا به اين نتيجه دست يابيم که مهاجرت دانشجويان به کشورهاي خارجي تا چه ميزان براي کشور ما سود دارد و آيا اين افراد بعد از رفتن تمايلي به بازگشت خواهند داشت يا خير؟.
دستاوردهاي علمي و فناوري دانشجويان بايد در کشور خودمان مورد استفاده قرار بگيرد، اما در حال حاضر اين روند نتيجه بالعکس دارد و براي بهبود اين وضعيت بايد راهکارهاي اساسي در نظر گرفته شود.
وزارت علوم بايد براي بازگشت دانشجويان مهاجر برنامهريزي کند
محمد صادق بيجندي، معاون آموزشي جهاد دانشگاهي اظهار کرد: اعزام دانشجويان ايراني به خارج از کشور اگر با برنامه ريزي مناسبي صورت بگيرد، تاثير مثبتي بر رشد علم و فناوري کشور خواهد داشت و باعث برقراري ارتباطات متقابل علمي و فرهنگي بين دانشجويان و جامعه ميشود.
او افزود: از آنجايي که ايران براي اعزام دانشجويان به خارج از کشور هدفمند عمل نکرده است و دانشجويان ايراني خودشان با گرفتن پذيرش از دانشگاههاي ديگر به آنجا مهاجرت ميکنند، هيچ برنامهاي براي بازگشت و برقراري ارتباط منسجم با آنان وجود ندارد. تمام دستاوردهاي آنها نصيب کشورهاي بيگانه مي شود و کشورمان از نظر علم و فناوري عقب مي ماند.
بيجندي تصريح کرد: توسط سفارتخانه هاي کشورمان در سراسر جهان مي توانيم از مهارت و دستاوردهاي دانشجويان ايراني شاغل به تحصيل در خارج استفاده کنيم، اما در حال حاضر مجموعه و ساختاري که بتواند هدفمند با دانشجويان ايراني خارج از کشور ارتباط برقرار کند، نداريم و اين موضوع ممکن است مشکلات جدي را براي حوزه فناوري کشور به وجود آورد.
معاون آموزشي جهاد دانشگاهي ادامه داد: بسياري از دانشجويان با استعداد ايراني براي ادامه تحصيل در مقطع کارشناسي ارشد و دکتري از دانشگاههاي برتر دنيا پذيرش گرفته و به آنجا ميروند. بايد بدانيم که به علت رصد نشدن اين دانشجويان عالي رتبه، مشکلاتي در آينده دانشگاهي و پژوهشي کشور به وجود خواهد آمد و نيروهاي ماهر ايراني را از دست خواهيم داد.
بيجندي درباره راهکارهاي موثر براي بهبود وضعيت مهاجرت دانشجويان ايراني و استفاده از دستاوردهاي علمي آنان در کشور، گفت: مهمترين راه استفاده از دستاوردهاي اين دانشجويان، استفاده از تجربههاي موفق کشورهاي ديگر در اين حوزه است. کشورهاي خارجي براي اعزام دانشجو به خارج امتياز خاصي قائل نميشوند، اما با تنظيم برنامههاي خاص به ويژه بعد از پذيرش فرد از دانشگاههاي خارجي سعي ميکنند به شيوههاي مختلف ارتباط آنان را با دانشگاههايي که مقاطع قبلي را در آن جا خوانده اند، تقويت کنند.
معاون آموزشي جهاد دانشگاهي اضافه کرد: اگر وزارت علوم، همه دانشگاهها و موسسات آموزشي عالي را موظف کند که پذيرش دانشجويان در کشورهاي خارجي را رصد کرده و با برقراري ارتباط موثر با دانشجويان باعث بازگشت به کشور و استفاده از دستاوردهاي علمي آنان شود، وضعيت بهتري در اين زمينه خواهيم داشت.
بيجندي بيان کرد: معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري فعاليتهايي را طي چند سال اخير در زمينه بازگشت دانشجويان ايراني به کشور انجام داده است، اما بايد گفت اين اقدامات کافي نبوده و بايد منسجمتر و هدفمندتر عمل کنيم.
معاون آموزشي جهاد دانشگاهي گفت: نيروهاي توانمند و با استعداد کشور جذب کشورهاي توسعه يافته ميشوند و اين امر باعث خواهد شد در آيندهاي نزديک شاهد ايجاد خلاء در زمينه نخبگان علمي باشيم که براي بهبود اين وضعيت بايد با کمک وزارت علوم برنامه هاي راهبردي و موثري را ترتيب دهيم.