برگزیده

نکاتی درباره ماده‌ای که عامل انفجارهای سهمگین بیروت بود

مهر

بروزرسانی 1399/05/15 - 13:54

نکاتی درباره ماده‌ای که عامل انفجارهای سهمگین بیروت بود

مهر/ مقامات ارشد لبناني از جمله رئيس جمهور و نخست وزير اين کشور، دليل انفجارهاي مهيب روز گذشته بيروت را انبار ماده اي شيمايي به نام«نيترات سديم»اعلام کره اند، اما اين ماده چيست و چه قدرتي دارد؟
يورو نيوز در گزارش خود مي نويسد: با گذشت کمتر از ۲۴ ساعت از انفجار مهيب روز گذشته بيروت، حدس و گمان‌ها درباره عامل آن ادامه دارد. مطابق آنچه مقامات سياسي لبنان تا کنون درباره علت حادثه اعلام کرده‌اند، انفجار در اثر اشتعال مقدار زيادي از ماده «نيترات آمونيوم» موجود در يک انبار رخ داده است.

ميشل عون، رئيس جمهوري لبنان در خصوص اين انفجار گفته است دو هزار و ۷۵۰ تُن نيترات آمونيوم به مدت شش سال در بندر بيروت و بدون تمهيدات ايمني نگه داشته شده و دليل انفجار نيز همين امر بوده است.

بنا بر گزارش‌ها، اين محموله از يک کشتي که در سال ۲۰۱۳ ميلادي در بندر بيروت مستقر شده تخليه و سپس در يکي از انبارها ذخيره شده بوده است.

اما اين ماده چيست و چرا باعث انفجار شده است؟
نيترات آمونيوم با فرمول شيميايي NH4NO3 يک ماده طبيعي با قابليت انحلال بالا در آب و به شدت گرمازا است.

بزرگترين معدن نيترات آمونيوم در بيابان آتاکاما در شيلي قرار دارد. اين ماده شيميايي قبلا به طور عمده از اين معدن استخراج مي شد، اما اکنون تقريبا ۱۰۰ درصد اين ماده شيميايي که در صنعت استفاده مي شود از ترکيب مصنوعي آمونياک با اسيد نيتريک به دست مي آيد.

نيترات آمونيوم به چه درد مي خورد؟
نيترات آمونيوم در صنعت کشاورزي به عنوان يک کود نيتروژني استفاده مي شود. اين ماده هر چند گران محسوب مي شود، اما در اغلب شرايط از پايداري بالايي در طبيعت برخوردار است و به همين دليل فعالان صنعت کشاورزي آن را نسبت به ديگر کودهاي نيتروژني ترجيح مي دهند.

اين ماده همچنين عنصري کليدي در ساخت ماده «آنفو» (ANFO) است که در انفجارهاي کنترل شده صنعتي در جهان به وفور استفاده مي شود.

بنابر آمار بيش از ۸۰ درصد انفجارهاي مرتبط با ساخت و ساز و همينطور بخش معدن در آمريکا با استفاده از ماده آنفو انجام مي شود که مخلوطي است از نيترات آمونيوم و سوخت فسيلي.

چه چيزي باعث انفجار نيترات آمونيوم مي شود؟
شرايط خاصي بايد اتفاق بيافتد که اين ماده پايدار بدون سوخت جانبي يا ديگر کاتاليزور خارجي خود به خود منفجر شود.

نيترات آمونيوم يک ماده انرژي زا است که با تجزيه قابليت اشتعال زايي پيدا مي کند. اگر مقدار زيادي نيترات امونيوم روي هم جمع شده باشند، مي توانند امکان توليد و گسترش آتش را بدون نياز به عامل محرک خارجي نظير بنزين يا گازوئيل فراهم آورند.

وقتي آتش شعله ور شد، نيترات آمونيوم در اثر واکنش‌هاي شيميايي اکسيژن آزاد مي کند، امري که به نوبه خود باعث شعله ورتر شدن آتش مي شود. در همان حال که ماده شيميايي گرم مي شود، گاز داغ در هوا منتشر مي شود و در صورتي که مکان بسته باشد اين گازها روي هم جمع شده و باعث يک انفجار يکپارچه خواهند شد.

بمب‌هاي کود شيميايي، سلاح مورد علاقه تروريست‌ها
کودهاي شيميايي به خاطر قيمت به نسبت کم و در دسترس بودنشان در ساخت بمب استفاده مي شوند. نيترات آمونيوم به مانند موتور انفجار عمل مي کند، اما براي حادث شدن انفجار نياز به فعال کننده و سوخت نيز هست.

انرژي آزاد شده حاصل از عملکرد فعال کننده، نيترات آمونيوم را بخار مي کند. در نتيجه اين فعل و انفعال مولکول آمونيوم و نيترات مي شکنند و حجم زيادي از اکسيژن به طور ناگهاني آزاد مي شود. اين انتشار سريع اکسيژن حاصل از تجزيه کود همراه با انرژي فعال ساز و سوخت، انفجار را سبب مي شود.

حملات با کود شيميايي
در ده‌هاي اخير گروه‌هاي تروريستي بارها با استفاده از بمب‌هاي کود شيميايي حملاتي را ترتيب داده اند. از جمله معروف‌ترين آن‌ها مي توان به انفجار اوکلاهاما سيتي در سال ۱۹۹۵ اشاره کرد که منجر به مرگ ۱۶۸ تن شد.

انفجار تروريستي سال ۹۶ در منچستر با ۲۰۰ زخمي و انفجار خودروي بمب گذاري شده در لندن در همان سال نيز از جمله انفجارهاي مبتني بر بمب‌هاي کود شيميايي بود.