اروپا به دنبال راه خروج

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1404/04/29 - 20:10

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

بروکسل نقش تماشاگر یک درام را ایفا می‌کند

با گذشت تقریبا یک ماه از آخرین دیدار وزیر خارجه ایران با وزرای خارجه تروئیکای اروپایی در ژنو در تاریخ جمعه ۳۰ تیرماه، امروز و در‌حالی‌که ایران یک جنگ ۱۲روزه را با اسرائیل و با همراهی آمریکا پشت سر گذاشته، بار دیگر خبرها حاکی از دیدار احتمالی طرفین است. این دیدار در حالی انجام می‌گیرد که زمان برای رسیدن به توافق با هدف فعال نشدن مکانیسم ماشه در حال کمتر و کمتر شدن است.

در همین ارتباط اخیرا سیدعباس عراقچی در جریان یک ویدئوکنفرانس مشترک با وزرای خارجه سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان، سازوکار موسوم به اسنپ‌‌‌بک را مورد رایزنی قرار داد. وال ‌‌‌‌‌‌استریت ‌‌‌ژورنال در گزارشی مدعی شد در این تماس مشترک که پنج‌شنبه‌‌‌شب برگزار شد، احتمال تمدید مهلت برای فعال‌‌‌سازی مکانیسم ماشه به بحث گذاشته شده است. اکسیوس نیز گزارش داد که دیپلمات‌‌‌های ارشد تروئیکای اروپایی و ایران هفته آینده برای یک توافق هسته‌‌‌ای احتمالی در وین یا ژنو با یکدیگر دیدار می‌کنند. به دنبال انتشار این خبر روز گذشته خبرگزاری تسنیم در گزارشی نوشت که ایران درخواست سه کشور اروپایی برای ازسرگیری مذاکرات درباره موضوع هسته‌‌‌ای و رفع تحریم‌‌‌ها را در دست بررسی قرار داده است.

نیویورک‌‌‌تایمز ۱۹ ژوئیه در گزارشی به حال‌و‌هوای آخرین دیدار دیپلمات‌‌‌های ایران و تروئیکای اروپا در ژنو و در بحبوحه جنگ ایران و اسرائیل پرداخته است. در این گزارش آمده، همزمان با پرواز موشک‌‌‌ها بین اسرائیل و ایران، دیپلمات‌‌‌های اروپایی روز جمعه ۳۰خردادماه در سوئیس دور میزی در کنار وزیر امور خارجه ایران، گرد هم آمدند تا راه خروجی برای درگیری منطقه‌‌‌ای که به‌سرعت در حال افزایش بود، پیدا کنند. اما در طول سه ساعت مذاکره هیچ نشانه‌‌‌ای از پیشرفت دیده نشد، و عراقچی پس از آن گفت که ایران تنها زمانی ازسرگیری دیپلماسی را بررسی خواهد کرد که «متجاوز به خاطر جنایات مرتکب‌شده پاسخگو باشد». او گفت که ایران مایل است دوباره با اروپایی‌‌‌ها صحبت کند.

وزرای امور خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان مجبور شدند در مورد لزوم ادامه گفت‌وگوها صحبت کنند و گفتند که امیدوارند بتوانند از تصمیم رئیس‌جمهور ترامپ برای وارد کردن ایالات متحده به خصومت‌‌‌ها جلوگیری کنند.

دیوید لمی، وزیر امور خارجه بریتانیا، به خبرنگاران گفت: «ما مشتاق ادامه بحث‌‌‌ها و مذاکرات جاری با ایران هستیم و از ایران می‌‌‌خواهیم که به مذاکرات خود با ایالات متحده ادامه دهد. این لحظه خطرناکی است و بسیار مهم است که شاهد تشدید منطقه‌‌‌ای این درگیری نباشیم.» ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، نیز به همین ترتیب نگران بود و اعلام کرد که پیگیری گفت‌وگو با ایران مهم است زیرا «ما معتقدیم که هیچ راه‌حل نظامی قطعی برای مشکل هسته‌‌‌ای ایران وجود ندارد.» اما ترامپ گفت که مقامات اروپایی وقت خود را تلف می‌کنند. او بعدازظهر جمعه در میانه جنگ گفت: «ایران نمی‌‌‌خواست با اروپا صحبت کند. آنها می‌‌‌خواهند با ما صحبت کنند. اروپا نمی‌تواند کمکی کند.»

به گزارش نیویورک‌‌‌تایمز، با تعیین ضرب‌‌‌الاجل جدید دوهفته‌‌‌ای ترامپ قبل از تصمیم‌گیری در مورد پیوستن به کمپین هوایی اسرائیل علیه سایت‌‌‌های نظامی و هسته‌‌‌ای ایران، دیپلمات‌‌‌ها پیام فوری به عراقچی رساندند مبنی بر اینکه دولت او باید در برنامه هسته‌‌‌ای خود امتیازات قابل‌توجهی بدهد. با توجه به شکاف‌‌‌های گسترده بین ایران و ایالات متحده در مذاکرات معلق‌شده‌‌‌شان، انتظارات از این مساله کم بود.

با‌این‌حال، این دیپلماسی در پس‌زمینه‌‌‌ای آتشین از حملات هر دو طرف صورت گرفت. روز جمعه ۳۰خرداد رگباری از موشک‌‌‌های ایرانی چند مکان در اسرائیل را هدف قرار داد و دو نفر را در حیفا به‌شدت زخمی کرد. پیش از این، اسرائیل از حملات شبانه به برخی تاسیسات نظامی و یک مرکز تحقیقاتی مرتبط با برنامه هسته‌‌‌ای ایران خبر داده بود.

عراقچی پیش از این جلسه در گفت‌وگو با رسانه‌‌‌های دولتی ایران گفت که ایران ایالات متحده را «شریک این جنایت» می‌‌‌داند. او خاطرنشان کرد که ترامپ در پست‌‌‌های رسانه‌‌‌های اجتماعی در مورد عملیات نظامی اسرائیل از کلمه «ما» استفاده کرده است. دیپلمات‌‌‌های اروپایی گفتند که از جمله مسائل روی میز در ژنو، دسترسی نامحدود بازرسان به تاسیسات هسته‌‌‌ای ایران و کاهش ذخایر موشک‌‌‌های بالستیک ایران است. عراقچی گفت که او به‌روشنی بیان کرده است که این موشک‌‌‌ها برای دفاع ایران حیاتی هستند و «قابل مذاکره نیستند».

حملات موشکی در آن برهه الگوی آشنایی از اهداف نظامی داشت، اما خسارات گسترده‌‌‌ای را نیز به مناطق غیرنظامی هر دو طرف وارد کرد. اسرائیل به مقر یک موسسه تحقیقاتی پیشرفته مرتبط با برنامه هسته‌‌‌ای ایران حمله کرد. یک موشک ایرانی به یک خیابان مسکونی در شهری در جنوب اسرائیل برخورد کرد و گودال بزرگی ایجاد کرد.

هنوز مشخص نیست که میزان تخریب‌‌‌ها در ایران و اسرائیل چقدر است. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به شورای امنیت سازمان ملل متحد گفت که سایت غنی‌‌‌سازی اورانیوم در نطنز آسیب دیده است، اما هیچ نشانه‌‌‌ای از آسیب به فردو، یکی از اهداف اصلی اسرائیل که در اعماق کوه ساخته شده است، وجود ندارد.

هیچ نشانه‌‌‌ای از کاهش تنش از سوی اسرائیل همزمان با برگزاری این جلسه، دیده نشد. دیوید لمی، وزیر خارجه انگلیس، یک روز قبل از نشست ۳۰ ژنو در کاخ سفید با مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا و استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ در خاورمیانه، برای ارزیابی نیات آمریکا و درخواست دیپلماسی دیدار کرد و سپس روز بعد وارد ژنو شد.

وزیر خارجه بریتانیا گفت: «ما در مورد چگونگی توافق با ایران برای جلوگیری از تشدید درگیری بحث کردیم. اکنون فرصتی برای دستیابی به یک راه‌‌‌حل دیپلماتیک در دو هفته آینده وجود دارد.» دیپلمات‌‌‌های بریتانیایی با خوش‌بینی محتاطانه‌‌‌ای آن جلسه را ترک کردند. به گفته یک مقام ارشد که به دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش فاش شود، ترامپ در صورت واقعی بودن هرگونه توافق با تهران، یک راه‌‌‌حل دیپلماتیک را به تشدید تنش نظامی ترجیح می‌دهد.

امانوئل مکرون، رئیس‌‌‌جمهور فرانسه، در همان روز جمعه گفت که دیپلمات‌‌‌ها قصد دارند یک «پیشنهاد مذاکره جامع دیپلماتیک و فنی» را به ایران ارائه دهند و دولت ایران باید «تمایل خود را برای پیوستن به پلتفرم مذاکره‌‌‌ای که ما روی میز قرار خواهیم داد، نشان دهد». مکرون در بازدید از نمایشگاه هوایی پاریس گفت: «هیچ‌‌‌کس نمی‌تواند به‌‌‌طور جدی باور کند که این تهدید را می‌توان تنها با عملیات نظامی برطرف کرد.»

بریتانیا، فرانسه و آلمان یک گروه دیپلماتیک به نامE۳ را بازسازی کردند که در اوایل دهه ۲۰۰۰ مذاکراتی را با ایران انجام داد و نقش مهمی در مذاکراتی داشت که منجر به امضای توافق هسته‌‌‌ای ایران با غرب در سال ۲۰۱۵ شد. کایا کالاس، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجه، نیز به این وزرای امور خارجه پیوست.

اروپایی‌‌‌ها با عراقچی، مذاکره‌‌‌کننده‌‌‌ای باتجربه، روبه‌رو بودند که چارچوب توافق برجام را در مذاکرات محرمانه با فرستادگان دولت اوباما در سال ۲۰۱۳ تدوین کرد. ترامپ در سال ۲۰۱۸از این توافق که به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک شناخته می‌شود، خارج شد.

تصاویر دیپلمات‌‌‌های ایرانی و اروپایی که در هتل اینترکنتیننتال در ژنو گرد هم آمده بودند، یادآور مذاکرات پرمخاطره قبلی بود. در نوامبر ۲۰۱۳، مذاکرات طولانی در همان هتل پس از اعتراض فرانسه مبنی بر اینکه غرب به اندازه کافی برای مهار غنی‌‌‌سازی اورانیوم ایران تلاش نمی‌‌‌کند، با ناامیدی پایان یافت.

این بار، اروپایی‌‌‌ها عمدتا نقش یک تماشاگر را در درامی ایفا کرده‌‌‌اند که بنیامین نتانیاهو، نخست‌‌‌وزیر اسرائیل، و دونالد ترامپ را در مقابل ایران قرار می‌دهد. نتایج متناقض جلسه روز جمعه ۳۰خرداد، یادآور چالش‌‌‌های دیپلماسی با ایران برای آنهاست.