برگزیده

ظریف در نشست واشنگتن: از گذشته عبور کنیم

روزنامه سازندگي

بروزرسانی 1404/07/05 - 19:49

ظریف در نشست واشنگتن: از گذشته عبور کنیم

روزنامه سازندگی/متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

“محمد جواد ظریف” در نشست “انجمن کنترل تسلیحات” در “واشنگتن” مطرح کرد:

با تحریم‌ها، تعداد سانتریفیوژها بیشتر شد. اگر ایران می‌خواست بمب بسازد، تاکنون ساخته بود. برای نساختن بمب اتم، هزینه‌ای بالاتر از کسانی که واقعاً آن را ساخته‌اند، پرداخته‌ایم. ایران به دنبال باج‌گیری هسته‌ای نیست، اما تحقیر را هم نمی‌پذیرد. حفظ برنامه هسته‌ای، نمادی از استقلال و شرافت ایران شده است. راهکار عملی برای شکستن چرخه درگیری، عبور از زندان شکست‌های گذشته و بازنگری در فرضیات ناکام خویش است

محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه پیشین ایران و معاون راهبردی سابق رئیس‌جمهور در نشست «انجمن کنترل تسلیحات» در واشنگتن که به صورت آنلاین و از تهران در آن شرکت می‌کرد با رد روایت‌هایی که فشار خارجی را مسیر نهایی برای تسلیم ایران می‌دانستند، تأکید کرد: «حلقه مفقوده در این روایت‌ها، عزت ایران است». او در سخنرانی مفصل خود، تاریخچه‌ای از برنامه هسته‌ای کشور، مقاومت در برابر تحریم‌ها و اقدامات خرابکارانه و دلیل پایبندی ایران به توسعه هسته‌ای صلح‌آمیز را تشریح کرد.
ظریف در ابتدای سخنان خود گفت: «خرسندم که امروز از تهران در جمع شما حضور دارم نه به ‌عنوان نماینده‌ای از دولت بلکه به‌عنوان عضو مؤسسه نوپای پایاب؛ سازمانی غیردولتی که مأموریت خود را در طراحی و ترسیم چشم‌اندازهای الهام‌بخش برای آینده به جای گرفتار شدن در زندان گذشته می‌بیند». وی با مرور سه دهه اخیر برنامه هسته‌ای ایران گفت: «ایران طی سالیان متمادی تحت شدیدترین تحریم‌ها، امنیتی‌سازی‌ها، تهدیدها، اقدامات خرابکارانه، ترور دانشمندان و حتی حملات نظامی قرار گرفت. با این حال هرگز تسلیم نشد؛ بلکه عزم و اراده‌اش مستحکم‌تر شد».
ظریف افزود: «در حین تحریم‌های به ‌اصطلاح «فلج‌کننده» شمار سانتریفیوژهای ایران از کمتر از ۲۰۰ دستگاه در سال ۲۰۰۳ به ۱۹ هزار دستگاه در سال ۲۰۱۳ رسید».

نه تسلیم، نه بمب هسته‌ای
ظریف به دو دیدگاه متفاوت درباره برنامه هسته‌ای ایران اشاره کرد و گفت: «دشمنان ایران، برنامه هسته‌ای کشور را به عنوان برنامه‌ای پنهانی برای ساخت سلاح هسته‌ای و یا «باج‌خواهی هسته‌ای» تلقی کرده‌اند. وی همچنین به ادعاهای مکرر نخست‌وزیر سابق رژیم اسرائیل، نتانیاهو، مبنی بر نزدیک بودن ایران به ساخت بمب هسته‌ای اشاره کرد و گفت: «نتانیاهو بارها مدعی شده است که ایران تنها چند هفته یا چند ماه با ساخت بمب هسته‌ای فاصله دارد؛ ادعایی که از نیمه دهه ۱۹۹۰ میلادی تبلیغ می‌شد».

ظریف ادامه داد: «در سوی دیگر طیف، ناظران معتدل‌تر، غنی‌سازی اورانیوم را برنامه‌ای قانونی برای دستیابی به «توانمندی مشروع» ارزیابی کرده‌اند. نهایتا هر دو برداشت بر این فرض استوار است که مقصد نهایی برنامه هسته‌ای ایران، دستیابی به سلاح هسته‌ای است».
وزیر خارجه پیشین ایران افزود: «من بر این باورم که توضیح سومی وجود دارد که واقع‌بینانه‌تر و دقیق‌تر، ماهیت این برنامه را روشن می‌کند و به جهان اجازه می‌دهد با موفقیت بیشتر با آن تعامل کند و آن «عزّت» است». وی با ارائه شواهد ادامه داد: «حمله سایبری استاکس‌نت توسط آمریکا و رژیم اسرائیل در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ و نیز ترور دانشمندان هسته‌ای توسط رژیم اسرائیل، تنها وقفه‌ای کوتاه ایجاد کرد اما بلافاصله با گسترش توانمندی‌های ایران پاسخ داده شد».
ظریف به اقدامات دولت ترامپ اشاره کرد و گفت: «کارزار موسوم به «فشار حداکثری» پس از خروج دولت ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ نیز نتیجه‌ای مشابه داشت: ظرفیت غنی‌سازی از حدود ۵ ‌هزار سو در ژوئن سال ۲۰۱۹ به نزدیک ۱۳۰ هزار سو در ژوئن ۲۰۲۵ رسید و درصد غنی‌سازی از کمتر از ۴ درصد به بیش از ۶۰ درصد ارتقا یافت در حالی که همکاری با آژانس به ‌شدت کاهش پیدا کرد».
وی با یادآوری ترور شهید محسن فخری‌زاده افزود: «در اواخر سال ۲۰۲۰ اسرائیل برجسته‌ترین دانشمند هسته‌ای ایران، شهید محسن فخری‌زاده را ترور کرد. در پاسخ، مجلس شورای اسلامی قانونی برای افزایش غنی‌سازی و محدودسازی دسترسی بازرسان تصویب کرد. در نتیجه به جای مقهور کردن ایران هر امکانی برای توافق با دولت جدید بایدن از میان رفت. باید اضافه کنم که هدف طراحان آن عملیات نیز به‌ روشنی همین بود».

دانش ایران را نمی‌توان بمباران کرد
ظریف درباره واکنش ایران به حملات نظامی گفت: «چند ماه پیش از این دو قدرت هسته‌ای طی ۱۲ روز به ‌شدت زیرساخت‌های هسته‌ای ایران را بمباران کردند. این حملات، دانشمندان و مراکز غنی‌سازی و… را هدف قرار داد. اما ایران نه تسلیم شد و نه از حقوق هسته‌ای خود صرف‌نظر کرد». او ادامه داد: «واقعیت این است که دانش ایران را نمی‌توان بمباران کرد». وی با بیان اینکه «تأسیسات کلیدی مورد اصابت قرار گرفتند اما ایران بیش از پیش بر لزوم اتکا به خویش و عدم اعتماد به غرب، اطمینان پیدا کرد» افزود: «مردم حول پرچم گرد آمدند و رهبری پیروزی را اعلام و بر حقّ و نیّت ایران برای ادامه فعّالیت‌های هسته‌ای تأکید کرد».
ظریف با اشاره به دو دیدگاه غالب درباره برنامه هسته‌ای ایران گفت: «اگر ایران می‌خواست بمب بسازد تاکنون ساخته بود، در حالی که برای نساختن بمب، هزینه‌ای بالاتر از کسانی که واقعاً آن را ساخته‌اند، پرداخته است. چرا ایران چنین قیمت سنگینی پرداخته بدون آنکه کاری را که نتانیاهو ۳۰ سال قبل ادعا می‌کرد در ۶ ماه انجام می‌شود به پایان رساند»؟
وی افزود: «اگر ایران می‌خواست «باج‌گیری هسته‌ای» کند چرا باج‌گیری طرف‌های مقابل از راه تحریم و زور عریان نتوانست، آن را متوقف کند؟ چرا با وجود رنج‌های اقتصادی، ایران حاضر نشد در قبال پیشنهادهای پرمنفعتی همچون عادی‌سازی روابط، سرمایه‌گذاری‌ها و… فعالیت‌های هسته‌ای خود را رها کند»؟
ظریف درباره بازدارندگی گفت: «در مقابل، اگر ایران می‌خواست با برنامه غنی‌سازی از طریق «توانایی قانونی» بازدارندگی ایجاد کند چرا اکنون که اثبات شده این برنامه، به جای بازدارنده بودن، بهانه و هدفی برای حملات و فشار اقتصادی بوده، غنی‌سازی را متوقف نمی‌کند یا به سوی ساخت بمب نمی‌شتابد»؟ وی تاکید کرد: «ایران هیچ‌یک را انجام نداده است: نه تسلیم شده و نه حتّی اکنون، که تقاضای اجتماعی فراوان است و توجیه حقوقی به راحتی قابل ارائه است، به سوی بمب شتافته است. در عوض، ایران به طور پایدار، توسعه هسته‌ای را بدون تسلیحاتی کردن، ادامه داده است».
ظریف افزود: «آشکار است که این وضعیت را نمی‌توان با این دو روایت توجیه کرد: روایت‌هایی که به فرضیه‌ای منجر شده‌اند مبنی بر اینکه فشار بیشتر در نهایت، ایران را وادار به تسلیم خواهد کرد. به نظر من حلقه مفقوده در این روایت‌ها، عزّت ایران است». وی با اشاره به تاریخ معاصر ایران گفت: «از انقلاب اسلامی به بعد، ایران هویّت مستقل و عزّت خود را با موفّقیت بازپس گرفت. قدیمی‌ترین دولت- تمدّن با تاریخ امپراتوری پرغرور از ۱۸۰۴ تا ۱۹۴۶ با از دست دادن سرزمین، اشغال و تحقیر روبه‌رو بود و از ۱۹۴۶ تا ۱۹۷۹ به توانمندی وابسته به بیگانگان گرفتار آمد».
ظریف افزود: «با عبور از همه این ‌چالش‌ها، هرچند با هزینه‌ای هنگفت، ایران اجازه نمی‌دهد با تسلیم در برابر زورگویی، تحقیر شود. برای ایران، حفظ برنامه هسته‌ای در برابر فشارهای بیرونی، نمادی از استقلال و شرافت شده است و نمی‌توان بر این قیمت گذاشت». وی درباره مذاکرات هسته‌ای گفت: «مذاکرات هسته‌ای منتهی به برجام در ۲۰۱۵ با پذیرفتن توانایی غنی‌سازی ایران، عزت آن را به رسمیت شناخت. برخورد به عنوان یک طرف برابر این امکان را فراهم کرد که ایران نظارت‌های بی‌سابقه و محدودیت‌هایی را بپذیرد. آن توافق، تنها زمانی ممکن شد که ایالات متحده و دیگران با ایران بر پایه احترام متقابل و به طور برابر تعامل کردند».

تجربه برجام
وزیر امورخارجه پیشین با اشاره به برجام و اهمیت آن برای ایران گفت: «مذاکرات هسته‌ای منتهی به برجام در ۲۰۱۵ با پذیرفتن توانایی غنی‌سازی ایران، عزت آن را به رسمیت شناخت. برخورد به عنوان یک طرف برابر این امکان را فراهم کرد که ایران نظارت‌های بی‌سابقه و محدودیت‌هایی را بپذیرد». ظریف با اشاره به خروج آمریکا از برجام و ناکامی اروپا گفت: «این وضعیت دوام نیاورد چراکه عادت‌های کهنه به سختی از بین می‌روند. ترامپ از توافق خارج شد و رویکرد شکست‌خورده را از سر گرفت. همچنین بایدن هم همان مسیر را دنبال کرد. اروپا با خودشیفتگی ایران را سرزنش کرد، در حالی که خود اراده، توان یا هر دو را برای ایفای تعهدات خویش نداشت».
ظریف، اسرائیل را به اقدامات نظامی و تروریستی گسترده متهم کرد و گفت: «خبر تازه‌ای برای مرتس و ترامپ دارم: خطرناک‌ترین تروریست دولتی جهان همین حالا به سلاح‌های هسته‌ای مجهز است. نسل‌کشی و گرسنگی اجباری علیه دو میلیون نفر در غزه، آپارتاید و خشونت شهرک‌نشینان علیه میلیون‌ها نفر دیگر در کرانه باختری و بمباران‌های گسترده علیه غیرنظامیان».
ظریف ادامه داد: «اشتباه نکنید. هراس بنیادین اسرائیل از صلح است. نتانیاهو به صراحت مأموریت خویش را نابودی توافق هسته‌ای ایران قرار داد اما نفرتش از ثبات به ایران محدود نیست. او هر فرصتی برای صلح در فلسطین را از دهه ۱۹۹۰ نابود کرده است». وی در پایان راهکارهایی برای حل بحران ارائه داد: «بیایید از زندان شکست‌های گذشته عبور کنیم، فرضیات ناکام خویش را بازنگری کنیم، رویکردهای مبتنی بر احترام متقابل را در نظر آوریم و بدین ترتیب امکان‌های آینده‌ای الهام‌بخش بسازیم».
وی همچنین پیشنهاد کرد که «شبکه خاورمیانه‌ای برای پژوهش و پیشرفت اتمی» یا مناره ایجاد شود. این ابتکار یک نهاد منطقه‌ای مشارکتی برای عدم اشاعه و همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای است و به همه کشورهای خاورمیانه که متعهد به مردود دانستن سلاح‌های هسته‌ای باشند، گشوده خواهد بود.