امیرعلی ابوالفتح: طرح سنا خطری برای مذاکرات نیست

اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست روز گذشته کميته روابط خارجي مجلس سناي امريکا، طرحي را تصويب کرد که براساس آن، کنگره اين کشور حق خواهد داشت هرگونه توافق احتمالي ميان ايران و گروه ١+٥ را مورد بررسي قرار دهد. اين طرح که از سوي باب کورکر سناتور جمهوري‌خواه و با همکاري رابرت منندز دموکرات تهيه شده است، در صورت تصويب، دولت امريکا را موظف مي‌کند تا توافق نهايي را در اختيار کنگره قرار دهد و کنگره ظرف ۳۰ روز آن را مورد تاييد يا رد قرار دهد. هر‌چند طرحي که ديروز مورد تصويب کميته روابط خارجي سنا قرار گرفت با طرح اوليه تفاوت‌هاي بسياري کرده اما تصويب آن در کشور ما و حتي در امريکا تحليل‌ها و واکنش‌هاي متفاوتي را در پي داشته است. گروهي آن را مصداق تلاش کنگره براي شکست مذاکرات دانستند و گروهي ديگر آن را تلاش جمهوريخواهان براي سهيم شدن در افتخار توافق احتمالي برشمردند. اميرعلي ابوالفتح، کارشناس ارشد مسائل امريکا معتقد است که طرح به تصويب‌رسيده در کميته روابط خارجي امريکا خطر فوري براي مذاکرات ندارد و در واقع نمايندگان کنگره مي‌خواهند از مفاد و ريز جزييات برنامه جامع اقدام مشترک اطلاع يابند و امکان حذف و اضافه يا تاييد و رد آن را نخواهند داشت. اين تحليلگر مسائل سياست خارجي تهديد به وتوي باراک اوباما و نگراني از نداشتن حداقل از دو سوم آراي نمايندگان سنا را براي شکاندن وتو، رييس‌جمهور امريکا را عامل اصلي عقب‌نشيني جمهوريخواهان مي‌داند و طرح کنوني را حاصل مصالحه دو حزب جمهوريخواه و دموکرات مي‌خواند. مشروح گفت‌وگوي «اعتماد» با اميرعلي ابوالفتح در پي مي‌آيد: روز گذشته طرحي مبني بر نظارت کنگره امريکا بر توافق جامع نهايي در کميته روابط خارجي سنا به تصويب رسيد. اين طرح شامل چه موضوعاتي مي‌شود؟ طرحي که ديروز در کميته روابط خارجي سناي امريکا تصويب شد، هنوز روند قانونگذاري‌اش طي نشده و بايد ابتدا به صحن مجلس سنا رفته و بعد به صحن مجلس نمايندگان برود و در اين فرآيند ممکن است بخش‌هايي از آن کم يا زياد شود و حتي به گونه‌اي تبديل شود که از سوي باراک اوباما تهديد به وتو شود ولي آنچه هم‌اکنون در کميته روابط خارجي سنا مطرح شده اين است که از دولت اين کشور خواسته مي‌شود تا هرگونه توافق احتمالي را به کنگره امريکا بدهد. طي آن، رييس‌جمهور امريکا موظف است ظرف پنج روز پس از امضاي توافق، آن را در اختيار کنگره قرار بدهد. کنگره نيز ۳۰ روز فرصت دارد تا آن را مورد بررسي قرار دهد. در صورتي کنگره آن را رد کند، ۱۲ روز به اوباما اين فرصت داده شده تا نظر کنگره را وتو کند و ۱۰ روز نيز به سنا زمان داده شده تا حداقل ۶۷ راي را براي شکاندن وتوي اوباما به دست آورد. با اين حال، تفاوتي که آنچه ديروز مورد تصويب قرار گرفت با طرح اوليه باب کروکر و رابرت منندز دارد، در طرح اوليه از دولت خواسته شده بود تا توافق احتمالي را براي تاييد نهايي در اختيار کنگره قرار دهد و کنگره حق تاييد يا رد آن را داشت ولي بعد از تهديدهاي کاخ سفيد مبني بر وتوي آن، مصالحه‌اي ميان جمهوريخواهان و دموکرات‌ها صورت گرفت تا توافق احتمالي براي اطلاع و بررسي در اختيار کنگره قرار گيرد. ‌ اين بررسي براي چه چيزي صورت مي‌گيرد؟ کنگره در واقع با اين طرح مي‌خواهد از جزييات توافق احتمالي مطلع شود و از مفاد و ريز توافق آگاه شود و اين به معناي حق وتو و رد آن نيست و کنگره نمي‌خواهد براي رد و تاييد توافق راي‌گيري کند. ‌ پس هرگونه اختيار براي تغيير توافق نهايي از کنگره گرفته مي‌شود؟ قبل از اينکه طرح مورد تصويب قرار بگيرد، براساس قوانين داخلي ايالات متحده امريکا، کنگره اختيار تاييد يا رد پيمان‌ها و توافقاتي که دولت اين کشور امضا مي‌کند، داراست. هر توافقي نيز مي‌تواند اصول و بند‌ها و پيوست‌هاي مختلف و متنوعي را داشته باشد و شامل شود و کنگره امکان رد يکجا يا تاييد يکجاي آن را دارد و نمي‌تواند بند يا اصلي را تغيير داده يا حذف و اضافه کند. بنابراين با اين مصوبه نيز کنگره نمي‌تواند در خصوص جزييات حق اظهارنظر داشته باشد. ‌ در اين مصوبه مساله تحريم‌ها چگونه است؟ روندي که هم‌اکنون در امريکا طي مي‌شود اين است که منتقدان و مخالفان توافق از افراطي‌ترين گروه‌ها که لابي آيپک است تا برخي دموکرات‌ها به اين نتيجه رسيده‌اند که توافق نهايي شکل مي‌گيرد و حتمي است و اميد نرسيدن به توافق را از دست داده‌اند. در اين شرايط، آنها به دنبال آن هستند تا بخشي از اين افتخار پيروزي در اين کشمکش طولاني را به دست آورند و به عبارتي، کنگره مي‌خواهد خود را در اين امر ذي‌نفع معرفي کند و اعلام دارد که پايان خطر ايران هسته‌اي با يک همکاري مشترک ميان کاخ سفيد و کنگره به دست آمده است و اين توافق، حاصل يک کار جمعي فراحزبي است که هم دمکرات‌ها و هم جمهوريخواهان در آن نقش داشتند تا فقط دمکرات‌ها به تنهايي جشن نگيرند که ما بوديم که ايران هسته‌اي را خلع سلاح کرديم. بنابراين طرحي که ديروز در کميته روابط خارجي سنا تصويب شد، فقط سهم دادن به کنگره است و اگر اين طرح نيز تصويب نمي‌شد بر اساس قوانين امريکا رفع تحريم‌هاي مصوب کنگره فقط با راي کنگره امکانپذير بود، هرچند که رييس‌جمهور مي‌تواند آنها را براي شش ماه تعليق کرده و اجرايي نکند. لغو تحريم‌هايي که با فرمان‌هاي اجرايي رييس‌جمهور توسط وزارت امور خارجه، وزارت خزانه‌داري و وزارت انرژي هم با فرمان رييس‌جمهور يا‌‌ همان وزارتخانه امکانپذير است. با توجه به اين مسائل، چيز جديدي ايجاد نشده و براي همين نيز کاخ سفيد اعلام کرده است که آن را وتو نمي‌کنيم و تاثير و خطر فوري براي مذکرات ايجاد نمي‌کند. پس راي ۹ تن دمکرات عضو کميته روابط خارجي نيز در همين راستاست، چراکه اين طرح بيشتر به يک مصالحه شبيه است. بله. پيش‌بيني مي‌شد که دمکرات‌هاي عضو کميته روابط خارجي سنا به اين دليل که کار تخصصي‌شان سياست خارجي است، نسبت به مساله هسته‌اي و مذاکرات نسبت به دمکرات‌هاي عضو ساير کميته‌هاي کنگره حساس‌تر باشند. با اين وجود، جمهوريخواهان به دليل نگراني از وتوي اوباما و اينکه نمي‌توانند دو سوم آراي لازم براي شکاندن وتو را داشته باشند، تن به خواست کاخ سفيد و دمکرات‌ها بدهند. دمکرات‌ها تاکيد دارند که بايد فرصت لازم را به اوباما داد تا از طريق پيشبرد مذاکرات بکوشد و به توافق احتمالي دست يابد زيرا در اين فرصت آنچه آنها رفع خطر ايران هسته‌اي مي‌نامند، محتمل‌تر است. اکنون دمکرات‌ها و جمهوريخواهان هماهنگي‌اي را کرده‌اند و طرحي را به تصويب رساندند که خطري را براي توافق ايجاد نمي‌کند ولي بايد منتظر ماند تا طرح به صحن کنگره بيايد زيرا ممکن است چيزي به آن اضافه شود که بر مذاکرات اثر منفي بگذارد و اوباما آن را تهديد به وتو کند ولي آنچه اکنون وجود دارد يک توافق دو حزبي است و دمکرات‌ها از آن حمايت مي‌کنند و جمهوريخواهان نيز عقب‌نشيني داشته‌اند چراکه آنها درصدد بودند رفع تحريم‌ها را با مساله حقوق بشري و تروريسم پيوند بزنند. ‌ با اين وجود، امکان راي‌آوري طرح مذکور با شرايط کنوني چقدر در صحن کنگره امکانپذير است؟ راي تمامي دمکرات‌هاي عضو کميته روابط خارجي سنا مي‌تواند براي جمهوريخواهان نويدبخش اين باشد که ساير دمکرات‌هاي کنگره نيز در صحن علني به آن راي خواهند داد ولي هنوز اين روند پايان نپذيرفته و بايد منتظر تحولات بعدي بود.