استراتژی اردوغان در قتل جمال خاشقجی

تسنيم/ متن پيش رو در تسنيم منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست جمال خاشقجي روزنامه‌نگار سعودي در کنسولگري عربستان در استانبول به قتل رسيد. دولت ترکيه از همان روزهاي اول به صوت محتاطانه شروع به صدور بيانيه و افشاي قتل خاشقجي مي‌کرد و براي رسانه‌هاي داخلي و خارجي به صورت قطره‌چکاني خوراک خبري مي‌داد. بدين ترتيب فرصت لازم را براي سعودي‌ها مي‌داد تا پتانسيل مديريت اين جنايت را داشته باشند. درواقع ترکيه برگ برنده‌اي در دست داشت که بتواند قدرت مذاکره و چانه‌زني بالايي با رژيم سعودي داشته باشد و دوست نداشت که به يک‌باره برگ برنده خود را رو کند و دستش خالي بماند. اما به ناگهان دولت ترکيه تغيير استراتژي داد و مقامات رسمي اين کشور سخناني مطرح کردند که متفاوت از مواضع اوليه‌شان بود. رجب طيب اردوغان رئيس‌جمهور ترکيه در سخنراني 21 سپتامبر در استانبول اعلام کرد: «حملات عليه ترکيه شدت گرفته است و در حال حاضر اين حملات تغيير ماهيت داده است. مصمم به افشاي جنايت در مورد جمال خاشقجي هستيم». معني اين سخنان اردوغان اين بود که ترکيه يکي از اهداف جنايت خاشقجي بود و عاملان آن بايد تاوان پس دهند. اردوغان سپس به مانند تيزر تبليغاتي فيلم‌هاي سينمايي اعلام کرد: ترکيه در ماجراي قتل خاشقجي به دنبال عدالت است. روز سه‌شنبه ابعاد متفاوتي از اين جنايت را بيان خواهم کرد و وارد جزئيات اين قتل خواهم شد. اين‌گونه مسائل در عرف بين‌المللي، يا توسط سخنگوي رياست جمهوري مطرح مي‌شود و يا به صورت بيانيه مکتوب منتشر مي‌شود. يک رئيس‌جمهور چرا بايد براي سخنراني هفتگي خود با اين هيجان تبليغات کند؟ در حالي که بيش از 90 درصد از رسانه‌هاي ترکيه در اختيار اردوغان قرار دارد و حتي سرفه کردنش را هم به صورت زنده پخش مي‌کنند. به همين خاطر هدف اردوغان داخلي نبود بلکه جلب توجه رژيم سعودي بود. اردوغان به اين نتيجه رسيده است که دُم رژيم سعودي را در حال ارتکاب جنايت گرفته است و با اين برگ برنده مي‌تواند مشکلات زيادي براي اين رژيم ايجاد کند. بنابراين به دنبال گرفتن سهم خود براي مديرت قضيه به نفع سعودي‌ها است. روز موعود فرا رسيد و همه نگاه‌هاي جهان به سخنراني هفتگي اردوغان بود و همه منتظر بودند تا ابعاد جديدي از قتل خاشقجي توسط رئيس‌جمهور ترکيه افشا شود. اردوغان شروع به تحليل جنايت کرد اما اطلاعاتي را مطرح کرد که پيش از اين فاش شده بود و همه باخبر بودند. هر يک از تحليلگران ارزيابي‌هاي مختلفي از اين مواضع اردوغان به صورت ذيل ارائه کردند: اردوغان به دنبال چانه‌زني و مذاکره با رژيم سعودي و آمريکا است. اردوغان منتظر ورود رئيس سازمان سيا به ترکيه است تا پس از جلسه با وي تصميم بگيرد. اردوغان محمد بن سلمان وليعهد عربستان را نمي‌خواهد و خواستار تغيير وي است و با تکرار چندين باره عنوان خادم‌الحرمين الشريفين نسبت به ملک سلمان، حساب وي را از پسرش جدا مي‌کرد. ترکيه به پول داغ نياز دارد و منتظر جواب مثبت عربستان است. براي درک بهتر از مواضع ترکيه و اردوغان در قبال قتل خاشقجي، آن را به شرح ذيل باز مي‌کنيم: ترکيه از همان نخستين روز قتل جمال خاشقجي در جريان امور بود و مي‌دانست که خاشقجي در دوم اکتبر وارد کنسولگري عربستان شده و همان روز به قتل رسيده است. ترکيه اين اطلاعات را از طريق شنودي که در داخل کنسولگري سعودي جاسازي کرده بود به دست آورده بود. ترکيه سپس اطلاعاتي که به دست آورده بود، بار اول با رژيم سعودي در ميان گذاشت و به آن‌ها اعلام کرد که ما همه چيز را مي‌دانيم. رژيم سعودي به وحشت افتاد و بلافاصله هيئتي به ترکيه فرستاد که رياست آن بر عهده والي مدينه بود. بدين وسيله مذاکرات بين دو کشور آغاز شد و ترکيه زمان لازم براي مديريت جنايت را فراهم کرد. ترکيه با آمريکايي‌ها تماس گرفت و اطلاعاتش را با دونالد ترامپ هم سهيم شد. آنکارا به خوبي مي‌دانست که جنايت خاشقجي براي ترامپ دردسر درست مي‌کند. چراکه پس از اين تماس، مايک پومپئو وزير امور خارجه آمريکا به رياض و بلافاصله به آنکارا سفر کرد. سؤالي که مطرح شد اين بود که چرا رسانه‌هاي آمريکايي و اروپايي ماجراي قتل خاشقجي را به تيتر اول خبرهاي خود تبديل کردند؟ برخي مدعي شدند که اين مسئله ناشي از ديپلماسي موفق ترکيه بود اما درواقع پرونده خاشقجي به نزاع قدرت در داخل آمريکا تبديل شد و مخالفان ترامپ قصد داشتند که اين مسئله را عليه وي استفاده کنند. البته نبايد از هوشمندي دولت ترکيه در دادن اطلاعات حساب‌شده به رسانه‌هاي خارجي غافل بود. چرا پرونده خاشقجي براي دولت ترامپ بسيار مهم به حساب مي‌آيد؟ چون جرد کوشنر داماد ترامپ، محمد بن سلمان وليعهد عربستان و محمد بن زايد وليعهد امارات سه عامل مهمي هستند که سياست‌هاي کشورهاي عربي حاشيه خليج‌فارس را تعيين مي‌کنند. اين سه شخص عوامل اصلي اتخاذ سياست‌هاي اتحاد آشکار با اسرائيل، قرباني کردن فلسطين، حمايت از گروه‌هاي تروريستي در سوريه و دشمني با ايران و ترکيه هستند. دولت ترکيه و رژيم سعودي در حال مذاکره براي مديريت جنايت خاشقجي هستند. اين مذاکرات به بن‌بست رسيده است و عربستان انتظارات ترکيه را برآورده نمي‌کند و از موضع تکبر برخورد مي‌کند. به همين خاطر اردوغان چماق به دست گرفته است و تهديد مي‌کند که همه حقايق جنايت خاشقجي فاش خواهد شد. يکي از منابع امنيتي در ترکيه مدعي شده است که تکه‌هاي جسد خاشقجي در چاه حياط خانه کنسولگري عربستان پيدا شده است. به همين خاطر است که اردوغان چماقش را خيلي راحت عليه عربستان بلند مي‌کند. ترامپ پيش از سخنراني هفتگي اردوغان با وي تماس گرفت و احتمالاً به وي توصيه کرده است که تا پيش از ورود رئيس سازمان سيا به آنکارا و مذاکره با وي هيچ اطلاعات جديدي فاش نکند. انتظارات اردوغان از آمريکا و عربستان در پرونده خاشقجي چيست؟ بسياري نياز شديد حزب حاکم عدالت و توسعه به پول داغ را مطرح مي‌کنند اما قضيه فراتر از اين مسئله است. اردوغان به اين نتيجه رسيده است که بن سلمان وليعهد عربستان و بن زايد وليعهد امارات در پي سرنگوني دولت وي هستند. حتي اسناد و مدارکي در دست دارد که آن‌ها در کودتاي 15 جولاي 2016 دست داشتند و به حمايت مالي از گروه‌هاي تروريستي حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) و حزب اتحاد دموکراتيک (پ.ي.د) عليه ترکيه ادامه مي‌دهند. حتي در بحران مالي اخير در ترکيه نقش اساسي داشتند. بنابراين انتظارات اردوغان از آمريکا و عربستان علاوه بر مسائل اقتصادي، مسائل سياسي هم خواهد بود. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد