بستر پنهان صعود بورس

دنياي اقتصاد/ متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست اميرهوشنگ نوائي/ موج اصلاحي شاخص سهام که از اواخر معاملات روز دوشنبه در بازار پديدار شده بود، در بستر صعودي بورس تهران دوام چنداني نيافت. قريب به اتفاق سهم‌ها از روز دوشنبه تا اولين معاملات ديروز دستخوش عرضه‌هاي شديد و افت قيمت شدند. اما اين روند نزولي در روز گذشته حتي ۲۰ دقيقه هم دوام نياورد. به نظر مي‌رسد رشدهاي بي‌وقفه بورس در طول دو سال اخير تصور مثبتي از سهام در بين آحاد اقتصادي جامعه ايجاد کرده و الگوهاي سنتي حاکم بر بازار که به‌صورت دومينويي عمل مي‌کرد، رو به فراموشي‌ است. بورس تهران جلسه معاملاتي سه‌شنبه را با تداوم حرکت در مسير صعودي پشت سر گذاشت و براي ششمين جلسه متوالي سبزپوش ماند. شاخص کل بورس تهران روز سه‌شنبه ۲۸۹۴ واحد ديگر صعود کرد و در نيمه نخست کانال ۳۶۲ هزار واحدي به کار خود پايان داد. نماگر اصلي بازار سهام در روز دوشنبه سقف بالاتري را تجربه کرده بود، با وجود اين سطح روز گذشته شاخص کل رکورد جديدي از سطح بسته شدن اين نماگر به حساب مي‌آيد. صعود روز گذشته بورس به‌خصوص از اين لحاظ جالب توجه است که فشارهاي فروش در معاملات انتهايي روز دوشنبه، انتظار براي عرضه‌هاي پرقدرت در آغاز معاملات را ايجاد کرده بود. با وجود اين ذهنيت سبزپوش بورس سبب شد تا اين موج عرضه به شدت زودگذر باشد و نتواند مانع از ادامه سقف‌شکني‌هاي شاخص کل شود. معاملات روز سه‌شنبه از چند جنبه نياز به ارزيابي دارد. به‌نظر مي‌رسد برخي قالب‌هاي رفتاري در معاملات روز سه‌شنبه شکسته شدند و اين مساله لزوم توجه دوچندان به معاملات روز گذشته را ايجاب مي‌کند. بر اين اساس بايد قالب‌هاي موردانتظار از معاملات روز سه‌شنبه را مرور کرد. معاملات خارج از عادت بورسي معمولا معاملات انتهايي يک روز و دادوستدهاي ابتدايي جلسه بعدي معاملات روندي پيوسته را ايجاد مي‌کنند؛ به شرط آنکه در اين بازه کوتاه هيچ‌کدام از متغيرهاي حاکم بر بازار سهام تغيير شگرفي را تجربه نکرده باشند. اين شرايط بر دو جلسه معاملاتي اخير قابل‌تطبيق است. به اين معنا که نرخ ارز، بازار جهاني، عوامل‌ غيراقتصادي حاکم بر بازار و هيچ عامل مهم ديگري مابين دو جلسه معاملاتي دوشنبه و سه‌شنبه دستخوش تغيير چشمگيري نشد. بنابراين فرض پيوستگي معاملات اين دو روز قابل لحاظ است. معاملات روز دوشنبه با رشد بيش از ۶ هزار واحدي شاخص کل آغاز شد؛ اما با رسيدن نماگر اصلي بازار به نزديکي سطح ۳۶۳ هزار واحدي فشارهاي عرضه اوج گرفت و شاخص کل نزديک به ۳ هزار واحد از ارتفاع خود را از دست داد. در پي اين چرخش روند ارزش معاملات خرد بورسي رکورد جديدي به ثبت رساند و به بيش از ۳۲۵۰ ميليارد تومان رسيد. اين عدد نسبت به ارزش معاملات روز قبل از آن رشد بيش از ۵۰ درصد را نشان مي‌داد. به علاوه روند ورود پول‌هاي خرد و تغيير مالکيت به سمت سهامداران حقيقي با وقفه مواجه شد. اوج‌گيري ارزش معاملات خرد و تغيير روند در خالص تغيير مالکيت‌ها، عموما به‌عنوان نشانه‌هايي از آغاز اصلاح سهام تلقي مي‌شد. قالب رفتاري حاکم در چنين پيوستاري، عموما با فشارهاي شديد فروش و صف‌هاي پرتعداد عرضه در جلسه بعد همراه است. رفتاري که اگر چه در آغاز معاملات روز سه‌شنبه نشانه‌هايي از آن ديده مي‌شد اما به هيچ‌وجه عموميت نداشت. همچنين نقش‌آفريني حقوقي‌هاي بازار در چنين جلساتي اوج مي‌گيرد؛ درحالي‌که اغلب خريداران معاملات روز گذشته سهامداران حقيقي بازار بودند. خالص تغيير مالکيت‌هاي بورس در جلسه معاملاتي روز گذشته بيش از ۲۳۰ ميليارد تومان به سمت بازيگران حقيقي بود. اين عدد در قياس با متوسط تغيير مالکيت‌هاي هفته گذشته و سه جلسه ابتدايي هفته جاري رشد کاملا محسوسي را نشان مي‌دهد. ارزش معاملات خرد روز گذشته بورس نيز در حدود ۲۱۶۵ ميليارد تومان بود که نزديک به اعداد مربوط به جلسات معاملاتي هفته اخير، به استثناي روز دوشنبه است. روند عمومي معاملات روز گذشته را نيز مي‌توان به اين صورت توصيف کرد که اين جلسه با فشارهاي نسبي و نه‌چندان شديد عرضه آغاز شد، اما اين روند به سرعت تغيير کرد و جاي خود را به تقاضاي قدرتمند داد. با نزديک شدن به پايان جلسه معاملاتي بار ديگر فشارهاي عرضه کمي بيشتر شد و تقاضا کمي عقب نشست. به‌صورت خلاصه هيجان دادوستدهاي دوشنبه به معاملات جلسه بعد تسري پيدا نکرد و ريشه اين موضوع را بايد در نگرش دروني معامله‌گران به روند کلي بورس در مقطع فعلي جست‌وجو کرد. لايه زيرين و پشتيبان سهام، تصوير صعود ممتد شاخص‌هاي بازار تا سطوحي بالاتر را در بر دارد و وضوح چنين تصويري سبب مي‌شود تا بورس تهران ميل ناچيزي به اصلاح نشان دهد. در شکل‌گيري چنين تصويري چند عامل نقش بسزايي داشته‌اند. مهم‌ترين عامل تحرکات دوباره نرخ ارز بود که چشم‌انداز رشد سودآوري در بسياري از شرکت‌هاي بزرگ کالايي را تقويت کرد. به علاوه نشانه‌هاي جدي از کاهش تنش ميان چين و آمريکا رونق دوباره‌اي به بازارهاي جهاني بخشيد و اين متغير مهم نيز به‌عنوان ضامن ديگري براي امکان رشد سودآوري عمل کرد. در کنار همه اينها صعود بي‌وقفه بورس در سال ۹۸ سبب شد تا انواع تحليل‌ها عقب‌ رانده شوند و روند بازار سهام به دست عامل تعيين‌کننده ديگري به نام نقدينگي افتد. جريان ورود قدرتمند نقدينگي به بورس تا جايي ادامه پيدا کرد که با تغيير نگاه تحليلگران همراه شد. در هفته‌هاي اخير تحليل‌هايي که بر لزوم اصلاح کليت بازار تاکيد کنند به مراتب کمتر به چشم مي‌خورند و بسياري از تحليل‌هاي کارشناسي بر امکان ادامه صعود بازار تاکيد دارند. همخواني عامل‌هاي تعيين‌کننده و موثر بر بازار سهام و فقدان نگرش‌هاي اصلاحي قابل‌توجه سبب مي‌شود تا ناخودآگاه بورسي‌ها جريان صعودي را به‌عنوان جريان غالب تصور کند و در برابر ريزموج‌هاي اصلاحي واکنشي مشابه با واکنش‌هاي سنتي نشان ندهد. اگر چه تصوير مطرح‌شده در بالا به‌عنوان لايه‌اي پشتيبان براي بورس عمل مي‌کند، دو نکته اساسي را نمي‌توان از نظر دور داشت. نخست آنکه تحليل‌هاي مورد اشاره در بالا، به‌رغم اتفاق‌نظر در رابطه با پتانسيل‌هاي صعودي بازار سهام، بر اين مساله تاکيد دارند که همه نمادهاي بازار با يک محک قابل سنجش نيستند، بنابراين نمي‌توان انتظار صعود يکسان در رابطه با همه نمادها و گروه‌ها را داشت. به عبارتي بيشترين پتانسيل صعود نماگرهاي سهام به رشد قيمت در نمادهاي بزرگ کالايي گره خورده است و ادامه صعود قيمت‌ها در بسياري از نمادهاي کوچک‌تر به سختي مي‌تواند با توجيه‌هاي مرتبط با سودآوري همراه شود. اين نکته احتمالا تا زماني که جريان ورود نقدينگي قدرتمند به بورس ادامه داشته باشد و لايه‌هاي پشتيبان سهام به قوت خود باقي باشند چندان مورد اعتنا قرار نخواهد گرفت. بيش از ۱۰۰ نماد در يک ماه گذشته بازدهي بيش از ۵۰ درصد را کسب کرده‌اند و در اين بين رشد‌هاي قيمتي که مبتني بر عوامل بنيادي باشد به سختي قابل تشخيص است. به همين ترتيب احتمال آنکه روند فعلي تداوم يابد را نمي‌توان انکار کرد. اما در صورتي که اين زيربناي خوش‌بينانه از دست رود به نظر نمي‌آيد که سرنوشت مشابهي در انتظار تمامي نمادها باشد. همان‌طور که اشاره شد خوش‌بيني به روند کلي بورس از چند عامل اساسي نشات گرفته است؛ با وجود اين، اين عوامل نيز با قطعيت همراه نيستند. به‌عنوان مثال به نظر مي‌رسد نرخ ارز در دوراهي حساسي قرار دارد و مقصد اين دو مسير از يکديگر فاصله زيادي خواهد داشت. به‌عنوان مثال برخي گشايش‌ها در روابط خارجي کشور ممکن است به برخي فرضيات دولت در رابطه با بودجه سال آتي جامه عمل بپوشاند و در اين صورت به‌نظر مي‌رسد اصلاح نرخ ارز چندان غيرمحتمل نباشد. نقاط قوت معاملات روز سه‌شنبه با وجود توصيف روند نامتوازن قيمت سهام مختلف و تاکيد بر تهديدهاي آن، جلسه معاملاتي روز گذشته حاوي نشانه‌هاي جالب‌توجهي بود. به‌عنوان مثال افزايش عرضه‌ها بعد از رشد ۳ هزار واحدي شاخص کل نشان مي‌دهد سناريوهاي ديگر، همچون سناريويي که در بالا شرح داده شد، از نگاه معامله‌گران مغفول نمانده است. گر چه به نظر مي‌رسد بازيگران حقوقي بازارند که در اين شرايط مسير حرکت به سمت سهام امن‌تر را در پيش گرفته‌اند و از سطوح بالاي قيمتي در نمادهاي کوچک‌تر استفاده مي‌کنند. نکته ديگر معاملات سه‌شنبه واکنش معامله‌گران به کيفيت گزارش‌هاي ماهانه است. اين مساله که قدرت عملکرد شرکت‌ها همچنان در تصميمات سهامداري اثري مورد انتظار دارد، نشان مي‌دهد حتي در نمادهايي که سطوح فعلي قيمت به سختي قابل‌توجيه است سهامداران نسبت به واقعيت‌هاي بنيادي کاملا بي‌توجه نيستند. همچنين در دادوستدهاي روز گذشته به‌نظر مي‌رسد بازيگران حقوقي بازار نقش‌آفريني موثري داشتند. نحوه عملکرد اين دسته از سهامداران سبب شد تا رفتارهاي هيجاني معامله‌گران خرد در ابتداي معاملات تعديل شود و تصوير کامل‌تري از انتظارات از بازار سهام شکل بگيرد. با وجود اين نحوه رفتار و معاملات حقوقي‌هاي بازار را نمي‌توان به رفتار حمايتي صرف تعبير کرد. در مقطع فعلي اين شکل از معاملات مي‌تواند نکات ارزنده‌اي براي معامله‌گران خرد در بر داشته باشد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد