ابعاد مداخله ترکیه در لیبی

اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست

سعید عابدپور/ لیبی پس از معمر قذافی تبدیل به کشوری تجزیه‌شده، کانون رقابت قدرت‌های اروپایی و امریکا برای سلطه منابع نفتی و گازی و جای پای ده‌ها گروه افراطی اسلام‌گرا شده است. 9 سال پس از بمباران ناتو در لیبی و به‌کار‌گیری هزاران نیروی القاعده در بن غازی برای سقوط قذافی، بخش عمده‌ای از زیرساخت‌های این کشور منهدم، ده‌ها هزار غیرنظامی کشته وزخمی و لیبی به کانون فتنه‌ها و طرح‌های غربی تبدیل شده است. قدرت در لیبی تنها دست دولت پوشالی تریپولی نیست. دولت تریپولی از حمایت ایتالیا، قطر و ترکیه برخوردار است و در مقابل خلیفه حفتر، ژنرال شورشی حمایت فرانسه، روسیه، مصر، امارات متحده عربی و یونان را پشت سر خود دارد. حفتر کنترل بخش بزرگی از لیبی را در اختیار خود دارد. بخش‌هایی از لیبی نیز در دست نیروهای داعش است. ترکیه در هفته‌های اخیر تصمیم بر حضورنظامی در لیبی با هدف حمایت از دولت تریپولی گرفته است. دلایل متعددی برای بررسی تصمیم حکومت ترکیه وجود دارد. ترکیه و لیبی در اواسط پاییز دو تفاهمنامه جداگانه در مورد همکاری‌های نظامی و مرزهای دریایی کشورها در منطقه مدیترانه شرقی امضا کردند. دولت لیبی امیدوار است حضور نظامی ترکیه مانع از سقوط آن دولت شود. دولت ترکیه به شیوه مداخله در بحران سوریه در لیبی عمل می‌کند. تاکنون بیش از 2500 نیروی اسلام‌گرای (اخوانی و القاعده) مورد حمایت ترکیه به لیبی اعزام شده‌اند . ترکیه در منطقه شرق مدیترانه در انزوا به‌سر می‌برد. تیرگی روابط ترکیه با عربستان و ائتلاف نظامی و اقتصادی یونان – اسراییل و قبرس از جمله موضوع خط لوله قبرس آنکارا را عصبانی کرده است. روابط مبهم و تیره با امریکا موجب نگرانی‌های ژئوپولیتیکی ترکیه است. قرارداد نیکوزیا، پایتخت قبرس شمالی با شرکت‌های شل، نوبل و دلک اسراییل به منظوربهره‌برداری از منابع گازی کالپسو موجب درآمد 9 تریلیون دلاری در 18 سال آینده خواهد شد. اتحادیه اروپا و امریکا از حامیان این قرارداد هستند.

قرارداد ترکیه و لیبی بستر همکاری اقتصادی بین دو کشور را برای استخراج گاز در منابع دریایی مدیترانه شرقی فراهم می‌کند. ولی تکیه برای به دست آوردن امتیاز حفاری در آب‌های مدیترانه‌ای لیبی باید به حمایت نظامی از تریپولی بپردازد. ترکیه پیش‌تر درصدد استخراج نفت وگاز در آب‌های مدیترانه‌ای قبرس ترک‌نشین است ولی با مخالفت شدید اتحادیه اروپا و امریکا مواجه شد. هر چند ترکیه به این مخالفت‌ها اعتنایی ندارد و در آب‌های قبرس ترک نشین دست عملیات حفاری را ادامه می‌دهد. از سوی دیگر امریکا تحریم‌ها علیه نیکوزیا (قبرس یونانی) را لغو کرد و اجازه صدور سلاح به این بخش قبرس را داد.

مداخله ترکیه در حمایت از دولت تریپولی در تضاد با طرح روسیه در حمایت از حفتر است. ترکیه و روسیه اکنون دارای پیوندهای استراتژیک نظامی هستند و این مساله بر روابط بین ترکیه و روسیه اثر منفی می‌گذارد. اردوغان به جای تمرکز بر منطقه قبرس ترک نشین، از یک بحران وارد بحران دیگر می‌شود. مداخله ترکیه در سوریه هیچ رهاوردی برای این کشور جز صرف میلیاردها دلار، پذیرش میلیون‌ها آواره سوری، از دست رفتن اعتبار منطقه‌ای، حمایت از گروه‌های اسلام‌گرای افراطی و برخی پیوندهای اقتصادی با داعش و همکاری در طرح غرب برای سرنگونی بشار اسد نداشت و اکنون ترکیه پا به لیبی کانون توطئه‌های بین‌المللی برای تصاحب منابع نفتی و گازی، رقابت بین توتال فرانسه و اینوی ایتالیا دو شرکت بزرگ نفتی و تخریب رابطه خود با روسیه می‌گذارد. حضور نظامی ترکیه در لیبی بسیار دیر صورت می‌گیرد و همه‌چیز برای ترکیه با رفتن قذافی به پایان رسیده است. احتمال بسیار کمی برای موفقیت ترکیه در دفاع از حکومت تریپولی وجود دارد و با سنجیدن قدرت در لیبی، ژنرال حفتر دارای قدرت بیشتری است. از سویی شاید انگیزه‌های ایدئولوژیک ترکیه، حمایت از حکومت تریپولی مورد حمایت برخی گروه‌های اسلام‌گرا و تقویت جریان اخوان‌المسلمین در این کشور است.