مقام پیشین آمریکایی: پاسخ ایران به ترور سردار سلیمانی هوشمندانه و استراتژیک بود
دنياي اقتصاد/ متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست پوريا فيروزنژاد/ دقايقي از بامداد روز جمعه (۱۳ دي ماه) گذشته بود که هواپيماي حامل سردار شهيد قاسم سليماني بر باند فرودگاه بغداد فرود آمد و لحظاتي بعد او در خودرويي که در آن ابومهدي المهندس انتظارش را ميکشيد سوار شد.چند دقيقه بعد، پهپاد «امکيو ۹» آمريکا که در تاريکي شب سايه به سايه کاروان قاسم سليماني را دنبال ميکرد، تعداد ۱۰ موشک ليزري ضدتانک (هلفاير) را به سوي خودروهاي مشکيرنگ نشانه رفت و سردار سليماني با ۹ نفر همراه وي به شهادت رسيدند. گذشت چند دقيقه هم کافي بود تا خبر اين ترور به خبر فوري اغلب رسانههاي جهان بدل شود. ايران نيز در تلافي اين اقدام جنايتکارانه، پايگاه آمريکايي عينالاسد در عراق را هدف حمله موشکي قرار داد. اين روند که يک هفته به طول انجاميد يکي از بحرانيترين شرايط در تاريخ روابط ايران و آمريکا بود که دوطرف را تا آستانه جنگ پيش برد. از اينرو و در راستاي بررسي پيدا و پنهان سناريوي دولت ترامپ براي ترور قاسم سليماني و پيامدهاي آن در منطقه و آمريکا با لارنس ويلکرسون، رئيس دفتر کالين پاول، وزيرخارجه دولت جورج دبليوبوش گفتوگو کرديم تا بخشي از فضاي داخلي آمريکا و ديد اذهان عمومي و محافل سياسي ايالاتمتحده به ترور سردار سليماني توسط ترامپ شفافتر شود. اين سرهنگ بازنشسته نيروي هوايي آمريکا ابتدا تصريح ميکند که ترامپ بهدنبال جنگ با ايران نيست اما اين را هم ميگويد که جنگطلبان دفتر بيضي کاخسفيد را محاصره کردهاند و ترور قاسم سليماني نيز به تحريک افرادي نظير پمپئو، اسپر و ليندسي گراهام صورت گرفت. به اعتقاد ويلکرسون، ترامپ براي اين ترور، دليل پشت پرده ديگري هم داشت و آن هم اين بود که توجهات اذهان عمومي و محافل سياسي آمريکا را نسبت به موضوع استيضاح و نيز کاهش محبوبيتش در نظرسنجيها منحرف سازد و حتي اختلافات با پايگاههاي اصلي آراي خود را به سوي دلخواه سوق دهد. مقام پيشين آمريکايي خاطرنشان ميکند که وضعيت امنيتي سربازان آمريکايي در عراق از اين پس با تهديدات بيشتري مواجه خواهد شد با اين حال اين را هم يادآور ميشود که ايران در پاسخ به ترور تحريکبرانگيز ترامپ با ذکاوت و ديد راهبردي عمل کرده است. در ادامه مشروح گفتوگو با لارنس ويلکرسون، مقام پيشين وزارتخارجه آمريکا را بخوانيد؛ آقاي ويلکرسون! شما در بحبوحه جنگي که جورج دبليوبوش عليه عراق آغاز کرد در مقام رئيس دفتر وزيرخارجه ايالاتمتحده حضور داشتيد و آن روزهاي پرتنش را تجربه کردهايد؛ پس از گذشت يک هفته تنش حداکثري در روابط تهران و واشنگتن، مشخص شد که دو طرف درنهايت خواستار درگيري و يک جنگ تمامعيار نيستند. آيا شما دو کشور را همچنان بر لبه آغاز جنگ ميبينيد؟ معتقدم افرادي در ايالاتمتحده هستند که از آغاز جنگ با ايران استقبال ميکنند. درواقع تحريمهاي آمريکا بود که فاز نخست اين جنگ را کليد زد. در اين جريان فکري چهرههايي نظير مايک پمپئو وزيرخارجه، مارک اسپر وزير دفاع، برايان هوک مسوول ايران در وزارتخارجه و ليندسي گراهام، سناتور جمهوريخواه هستند. معتقدم ترامپ هرگز بهدنبال آغاز جنگي جديد با ايران نيست، بلکه خواستار ازسرگيري مذاکرات است. اما جنگطلبان اکنون دفتر بيضي او را محاصره کردهاند و در مورد ترور سردار قاسم سليماني نيز پمپئو و اسپر بودند که اين گزينه را به ترامپ پيشنهاد دادند. امروز بهنظر ميرسد که ايران و آمريکا هر دو بهدنبال طي کردن مسيرهاي کاهش تنش هستند. اما نميتوانم نسبت به جديت ايران در اين مسير با قطعيت صحبت کنم، اما از لحن محمدجواد ظريف اينگونه برميآيد. من همواره ميدانستم که افرادي نظير پمپئو و اسپر درنهايت ترامپ را به لبه جنگ با ايران سوق ميدهند اما فکر نميکردم اقدامي را در چنين مقياس فاجعهباري و با نقض قواعد بينالملل انجام دهند. جنگ با ايران پايان ترامپ است واقعيت پشتپرده تصميم ترامپ براي ترور سليماني از نظر شما چه بود؟ آيا او در حال چرخش از سياست پايان دادن به جنگهاي بيپايان آمريکا به سمت نظاميگري نئوکانها است؟ دليل اصلي اينکه ترامپ دستور حمله به سليماني را صادر کرد آن است تا توجهات اذهان عمومي و محافل سياسي آمريکا را نسبت به موضوع استيضاح و نيز کاهش محبوبيتش در نظرسنجيها منحرف سازد و حتي اختلافات با پايگاههاي اصلي آراي خود را به سوي دلخواه سوق دهد. اگرچه نقش جنگطلبان در اقناع ترامپ براي انجام اين ترور را نبايد دستکم گرفت اما ترامپ با آنها تفاوت دارد. او هرگز بهدنبال يک جنگتمامعيار با ايران نخواهد بود چراکه ميداند در اين صورت بخش عمدهاي از پايگاه راي خود را از دست خواهد داد و اين جنگ به مثابه پاياني بر ادامه حضورش در کاخسفيد است. برخي معتقدند که تاثير اين ترور مشابه با کودتاي سال ۱۳۳۲(۱۹۵۳) است که توسط سازمان سيا براي سرنگوني دولت ملي مصدق طرحريزي و اجرا شد. از اينرو ترور سردار سليماني چگونه ميتواند بر ادراکات دوطرف از روابط دوجانبه تاثير بگذارد؟ بله مشابهات فراواني ميان اين دو رخداد وجود دارد و البته اين ترور ميتواند تاثيرات بلندمدتي در حافظه تاريخي ايرانيها نسبت به ايالاتمتحده بگذارد. اگرچه اميدوارم تداوم اين چرخه تنشمحور درنهايت به بروز يک جنگ بين ايران و آمريکا منجر نشود. آمريکا از درون مرزهاي خود به ايجاد توازن کمک کند بهنظر ميرسد که فصل جديدي در معادلات و تعاملات منطقه آغاز شده است. اين شرايط چگونه ميتواند قواعد و اصول بازي در خاورميانه را دگرگون کند؟ جمله آمريکا به عراق در سال ۲۰۰۳ موجب ظهور يک فاجعه براي جنوب آسيا و خاورميانه شد. ايالاتمتحده بايد نسبت به نقشآفريني خود در خاورميانه تجديدنظر کند و به سياست ديرينه خود يعني کمک به ايجاد توازن از خارج ميدان ادامه دهد؛ اين به آن معنا است که هيچ نيروي نظامي دائمي نبايد در منطقه حضور داشته باشد. چنين حرکتي به کشورهاي منطقه اين فرصت را ميدهد تا اختلافات و منازعات خود را براساس روند زماني مناسب با شرايط خود حلوفصل کنند. در بسياري از جنبهها، حضور نظامي آمريکا اصليترين چالش براي منطقه است. باتوجه به قطعنامه پارلمان عراق براي خروج نيروهاي آمريکايي از منطقه، آيا اين ميتواند آغازي بر پايان حضور نظاميان اين کشور در منطقه باشد؟ خروج نيروهاي آمريکايي از عراق نه به علت قطعنامه پارلمان عراق، بلکه زماني رخ خواهد داد که واشنگتن به نوعي درک استراتژيک برسد و دريابد که بهترين راهبرد براي آمريکا در منطقه همان متوازنسازي از دوردست و عدم حضور نظامي در منطقه است. پمپئو و اسپر از يک ماه پيش بهدنبال ترور سليماني بودند پس از ترور سردار سليماني بهنظر ميرسد ترامپ و مقامات او سعي کردهاند تا با ادعاي «حمله قريبالوقوع ايران به چهار سفارت آمريکا در منطقه» اين اقدام را براي اذهان داخلي و بينالمللي موجه جلوه دهند. ارزيابي شما از اين توجيهات دولت ترامپ چيست؟ گروهي که اکنون در واشنگتن قدرت را دراختيار دارند، دروغگوترين افرادي هستند که تاکنون با آنها مواجه شدهام. خود من در دولتي حضور داشتم که دروغگويان با استعدادي در آن فعاليت ميکردند. اين دولت هر روز درگير دروغهايي است که مطرح ميکند و مدام بايد با پيامدهاي متعاقب آن دست و پنجه نرم کند، آنها نميدانند از چه سخن ميگويند. مايک پمپئو و اسپر براي حداقل يک ماه اخير برنامه ترور قاسم سليماني را برنامهريزي ميکردند، آيا اين نشاني از قريبالوقوع بودن حمله ايران دارد؟ بنابراين اين ترور براساس قواعد بينالمللي و حتي فرمان قانون اساسي ايالاتمتحده عليه ترور بسيار تمسخر برانگيز است. آغازگر تقابل با ايران، جنگ اقتصادي ترامپ بود بهنظر ميرسد که اين توجيهات نتوانستهاند اذهان عمومي و قانونگذاران آمريکايي را اقناع کنند؛ از سويي مايک پنس در پاسخ به اين انتقادات گفته است که نميتوان اطلاعات حساس را در اين باره افشا کرد. بهنظر شما چرا دولت حتي از ارائه اين اطلاعات به کنگره نيز طفره ميرود؟ حتي اگر تصور کنيد که ادعاهاي ترامپ عليه قاسم سليماني درست باشد؛ بسيار خوب! اين يک جنگ است و ما آن را آغاز کرديم دولت ترامپ عليه ايرانيها جنگ اقتصادي راه انداخته است. قواعد بينالملل به يک دولت تحت محاصره اين اجازه را ميدهد تا براي خروج از محاصره توسط ديگر دولتها، دست به اقداماتي بزند. البته نميخواهم آن را توجيه کنم اما زماني که شما جنگي عليه کشوري آغاز ميکنيد بايد منتظر واکنش آن نيز باشيد. ترور سليماني يک فاجعه استراتژيک بود نتيجه اين اقدام را براي دولت ترامپ چه ميدانيد؟ آيا ترور سردار سليماني در پيشبرد راهبرد دولت ترامپ در قبال ايران پيشرفتي حاصل خواهد کرد؟ جدا از تمامي دروغها و حماقت مقاماتي نظير مايک پمپئو، بايد گفت که اگرچه شايد اين ترور از نظر تاکتيکي منافعي کوتاهمدت براي آمريکاييها در منطقه داشته باشد، اما از منظر استراتژيک يک فاجعه است. ما اکنون بايد عراق را اشغال کنيم و اين درحالي است که حدود ۶۱۰ هزار سرباز عراقي در برابر چند هزار سرباز آمريکايي حضور دارند. اين دولت آمريکا را به شرايط سالهاي ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ در عراق بازگردانده است؛ زماني که سربازان آمريکايي مدام مورد سوءقصد قرار ميگرفتند. اين واقعا يک فاجعهاي است که آمريکا عمدهترين نقش را در ايجاد آن دارد. ايران چالش ترور را هوشمندانه مديريت کرد شما تاثير اين تحولات و ترور قاسم سليماني را بر رفتار ايران با آمريکا بهويژه در چارچوب برجام چگونه پيشبيني ميکنيد؟ اين يکي از مهمترين نگرانيهاي من است. معتقدم تهران از زمان خروج ترامپ از برجام تاکنون از خود خرد و تفکر استراتژيک نشان داده است. پاسخ ايران که حمله به پايگاه عينالاسد آمريکا در عراق البته بدون تلفات بود نشان داد که ايران تنها قصد انتقامگيري کنترلشده را داشته است. اما اين تلافيها از ديد من مقطعي و محدود خواهد بود چراکه ايران ميخواهد در برجام بماند و اروپاييها نيز در اين توافق باشند. بهنظر ميرسد طي يک سال و نيم گذشته رفتار ايران بسيار هوشمندانهتر و راهبرديتر از دولت ترامپ بوده است. ترور سليماني اقدامي بدون توجه به جنبهها و منافع استراتژيکش براي آمريکا و در بدترين زمان انجام شد و البته ايرانيها بسيار هوشمندانه اين چالش را مديريت کردهاند.