هراس نفت از ویروس چینی
دنياي اقتصاد/ متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست نسيم علايي/ خبر شيوع ويروس کرونا در چين به سقوط طلاي سياه منجر شد، بهطوريکه برنت، نفت شاخص بازار اروپا با ثبت چهار روز متوالي افت قيمت، در مجموع ۵ درصد کاهش يافت و روز گذشته در کمترين سطح خود در ۸ هفته اخير معامله شد. شيوع ويروس کرونا موجب تشديد نگرانيها از سمت تقاضاي بازار نفت شده است، بازاري که پيش از شيوع اين ويروس نيز پيشبيني ميشد در نيمه اول سال ۲۰۲۰ با مازاد عرضه دست و پنجه نرم کند.
قيمت نفت برنت از روز سهشنبه هفته گذشته بهدنبال افزايش نگرانيها از شيوع ويروس کرونا در چين در مسير کاهشي قرار گرفته و طي اين مدت بيش از ۵ درصد افت را به ثبت رسانده است. روز گذشته اين نفت شاخص تا لحظه تنظيم اين گزارش(ساعت ۱۶ به وقت تهران) با ۲۵ سنت کاهش معادل ۴/ ۰ درصد، ۷۹/ ۶۱ دلار بر بشکه معامله شد که نسبت به قيمتهاي ابتداي هفته حدود ۵/ ۳ دلار کاهش را نشان ميدهد. وست تگزاس اينترمديت، طلاي سياه شاخص در بازار آمريکا نيز تحتتاثير نگرانيها از انتشار ويروس کرونا بيش از ۵ درصد افت قيمت را تجربه کرده و روز گذشته نيز با ثبت ۱۴ سنت کاهش در محدوده ۵/ ۵۵ دلار بر بشکه نوسان کرد.
تقاضا در سيبل حمله کرونا به نفت
شيوع ويروس کرونا به چند دليل بر بازار نفت بهشدت اثرگذار بوده است. اول اينکه اين ويروس در چين شيوع يافته، کشوري که عنوان بزرگترين واردکننده نفت جهان و همچنين بالاترين رشد تقاضا براي طلاي سياه را به خود اختصاص داده است. اين کشور در سال گذشته روزانه بيش از ۱۰ ميليون بشکه نفت وارد کرده است و با رشد تقاضاي بيش از ۸۰۰ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۹ بهعنوان موتور محرکه رشد تقاضاي جهاني براي نفت شناخته ميشود.
علاوه بر اين، درحالحاضر اين نگراني وجود دارد که تجربه شيوع ويروس سارس (SARS) در سالهاي ۲۰۰۳-۲۰۰۲ تکرار شود، بهخصوص اينکه برخي گزارشها از ديده شدن مبتلايان به اين ويروس در حداقل ۵ کشور ديگر جهان از جمله آمريکا، تايلند، ژاپن و... خبر ميدهند. علاوه بر اين تا روز پنجشنبه ۲۵ کشته و حداقل ۸۰۰ مورد ابتلا به اين ويروس گزارش شده است. گلدمن ساکس ميزان افت تقاضا را با شبيهسازي واقعه شيوع ويروس سارس و تاثير آن بر ميزان تقاضا، ۲۶۰ هزار بشکه در روز برآورد کرده است، از اين رو انتظار دارد اين ميزان افت تقاضا تاثير ۳ دلاري بر قيمت نفت داشته باشد. اين نزديک به افت قيمتي است که طلاي سياه در هفته گذشته تجربه کرده است. با اين حال موسساتي چون جيپيام کاموديتي ريسرچ نيز هستند که تاثير اين واقعه در صورتي که به ابعاد شيوع ويروس سارس برسد را گستردهتر دانسته و پيشبيني کردهاند به کاهش ۵ دلاري قيمتها منجر شود.
شيوع ويروس کرونا درست در آستانه تعطيلات سال نو چيني رخ داده است، گفته ميشود اين تعطيلات با ۲ميليارد سفر در سراسر چين و خارج از اين کشور همراه ميشود. فايننشالتايمز چگونگي تاثير شيوع ويروس کرونا بر بازار نفت را به سادگي اينگونه توضيح ميدهد: «زماني که مردم ميترسند، از حرکت باز ميمانند.» با گسترش ويروس و قرنطينه شهر ۱۱ ميليون نفري ووهان بهعنوان مرکز شيوع ويروس انتظار ميرود مسافرتها و بهدنبال آن تقاضا براي نفت کاهش يابد، چراکه تعداد افراد کمتري با قرار گرفتن در جادهها، مسيرها يا حتي آسمان خود را در معرض ابتلا به اين بيماري قرار ميدهند. ايانزد بانک نيز روز گذشته با انتشار يادداشتي اعلام کرد که شيوع ويروس کرونا ميتواند ميزان تقاضا در بخش حمل و نقل را تحتتاثير قرار دهد.
ديگر مسيرهاي اثرگذاري ويروس چيني
با اين حال کاهش تقاضا در بخش حملونقل تنها توضيح چرايي کاهش قيمت نفت در روزهاي اخير نيست، شيوع ويروس کرونا ميتواند به شکلهاي پيچيدهتري قيمت طلاي سياه را تحتتاثير قرار دهد. بهطوريکه اوليور جاکوب، تحليلگر بازار نفت و مديرعامل پتروماتريکس حتي اعلام ميکند که شيوع بيماري و ويروس يک «قوي سياه» در بازار نفت است؛ قوي سياه اصطلاحي است که به وقايع غيرمنتظره و غيرقابل پيشبيني اطلاق ميشود.
افزايش پوزيشنهاي فروش در بازار آتي يکي از اثرات جانبي شيوع ويروس کرونا بر بازار نفت است. آنطور که ديويد شپارد، ستوننويس فايننشالتايمز با وجود افت بيش از ۵ درصدي قيمت نفت اعلام ميکند، «شايد هنوز معاملهگران تاثير کامل شيوع اين ويروس را درک نکرده باشند، اما براي کساني که در بازار آتي و آپشن با سرمايهگذاري در پوزيشنهاي خريد يا انتظار براي افزايش قيمت در وقايع نگراني از تنشهاي خاورميانه و کاهش عرضه نفت در ليبي به در بسته خوردهاند، درحالحاضر عقلانيترين کار قرار گرفتن در پوزيشنهاي فروش است.» جفري هالي، تحليلگر ارشد بازار نفت نيز در گفتوگو با رويترز از افزايش قراردادهاي فروش طي هفته گذشته خبر داده و اعلام کرده است: «ما انتظار داريم که شکنندگي قيمت نفت ادامه يابد.» اين واقعه همچنين از مسير ضربه خوردن شرکتهاي هواپيمايي ميتواند بر بازار نفت اثرگذار باشد. به اين معنا که ممکن است بسياري از برنامههاي سفر با تعداد مسافر بسيار کمتري ادامه يابد. اين موضوع ميتواند تاثير شديدي بر درآمدزايي شرکتهاي هواپيمايي داشته باشد.
موضوع ديگر به ساختار کنوني بازار نفت مربوط است. در شرايط کنوني عرضه نفت با قدرت بيشتري نسبت به سمت تقاضا در جريان است، بهطوريکه برخي سازمانها از جمله آژانس بينالمللي انرژي از مازاد عرضه يک ميليون بشکهاي در نيمه اول سالجاري ميلادي خبر ميدهند. بنابراين در شرايطي که مازاد عرضه بر بازار نفت حاکم است، کوچکترين اختلال در سمت تقاضا با واکنش شديدتر از حالت معمول در بازار نفت مواجه ميشود.
اثرگذاري محدود سمت عرضه
اما درحالي نگرانيها از کاهش تقاضا موجب افت قيمتها شده که وقايع در سمت عرضه بازار نفت ميتوانست طلاي سياه را در مسير افزايشي قرار دهد. در سمت عرضه علاوه بر کاهش شديد عرضه نفت در ليبي و عراق، احتمال تمديد يا حتي تعميق توافق نفتي اوپکپلاس مطرح شده است.
افزايش تنشها در ليبي بين دولت مرکزي و نيروهاي حامي خليفه حفتر در شرق اين کشور به تعطيلي پايانههاي نفتي اين کشور در هفته گذشته منجر شد. اتفاقي که براساس برخي برآوردها توليد نفت ليبي را با ۸۰۰ هزار بشکه کاهش به کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه در روز رسانده است. مقامات اين کشور اعلام کرده بودند که در صورت تداوم اين شرايط توليد نفت ليبي به کمتر از ۱۰۰ هزار بشکه در روز سقوط ميکند. علاوه بر اين اعتراضات داخلي در عراق به کاهش ۵۰ هزار بشکهاي توليدات روزانه اين کشور منجر شده است. اين بزرگترين اختلال در سمت عرضه از زمان حمله به تاسيسات نفتي آرامکو در عربستان است، با اين حال اين وقايع نتوانسته بر قيمت نفت اثرگذار باشد. از سوي ديگر احتمال تمديد و حتي تعميق توافق نفتي مجددا قوت گرفته است. شاهزاده عبدالعزيز بنسلمان، وزير نفت عربستان اعلام کرده که در نشست آتي اين گروه در ماه مارس همه گزينهها روي ميز قرار دارد؛ از جمله کاهش بيشتر توليد نفت. اوپکپلاس در نشست ماه گذشته خود توافق نفتي براي کاهش توليد را ۵۰۰ هزار بشکه تعميق داد و به ۷/ ۱ ميليون بشکه در روز براي سه ماه ابتدايي ۲۰۲۰ رساند.
در اين ميان اداره اطلاعات انرژي آمريکا نيز در آخرين گزارش هفتگي خود از کاهش ۴۰۰ هزار بشکهاي موجودي تجاري نفت اين کشور خبر داده است، درحاليکه انتظارها بر افزايش يک ميليون بشکهاي اين ذخاير استوار بود. موجودي بنزين نيز کمتر از انتظارات افزايش يافت و ذخاير ميان تقطير حتي کاهشي بودند. با اين حال اين آمار نيز نتوانستند مانع کاهش قيمتها شوند. مجموع اين عوامل نشان از نگراني بازار نفت از مازاد عرضه دارد و آنطور که برخي کارشناسان اعلام ميکنند، تنها در صورتي که نشانههايي مبني بر کنترل ويروس کرونا ديده شود، تخريب رشد اقتصادي در چين متوقف شده و نگرانيها از افت رشد تقاضا کاهش مييابد. در چنين شرايطي ميتوانيم شاهد بازگشت آرامش به بازار نفت باشيم.