چرا در حالي که کرونا در جهان يکهتازي ميکند اوضاع در آلمان به نسبت آرامتر است؟ ميتوان يک پاسخ سريع داد و يک پاسخ تحليلي. پاسخ سريع اين است: «دولتمردان خيلي سريع وارد گود شدند و هر آنچه که براي ديگران پسنديدند ابتدا خود انجام دادند.»آنگلا مرکل در همان روزهاي نخست ورود اين بيماري به آلمان، جلسات مختلفي با فرمانداران ايالتي تشکيل داد و شخصا فرماندهي ستاد بحران را به دست گرفت. تصميمها درخصوص رعايت فاصلهگذاريها و محدوديتها اتخاذ و بلافاصله اجرايي شد و در اين مسير استثنايي برقرار نبود. براي نمونه سه هفته پيش که گزارش شد خانم مرکل با پزشکي که نتيجه تست کرونايش مثبت بوده، دست داده است صدراعظم شخصاً براي پيشگيري دو هفته به قرنطينه خانگي رفت، امور را بهصورت دورکاري پيش برد و با همکارانش روزانه حداقل شش ساعت تماس تصويري داشت تا اوضاع را مديريت کند و تبعات ويروس کرونا را به حداقل برساند. او در اين دوره به دليل آنکه امکان ارتباط مستقيم تلويزيوني نداشت با پادکستهايي مردم را تشويق به خانه ماندن ميکرد. از نگاه بسياري از تحليلگران اين اقدام صدراعظم آلمان آب پاکي را روي دستهاي مردم آلمان ريخت ! وقتي صدراعظم هم بايد دورکاري کند تا ديگران را به خطر نيندازد تکليف بقيه معلوم است.
خرق عادت آموزشي
نشانههاي ديگر که موجب شد مردم آلمان کرونا را جدي بگيرند تعطيلي نظام آموزشي بود. روز يکشنبه پانزدهم مارس (۲۵ اسفند) مصوبههاي ايالتي ابلاغ و کليه مدارس و کودکستانها تا پايان تعطيلات عيد پاک يعني نوزدهم آوريل(۳۱ فروردين) تعطيل شدند. تعطيلي مدارس به دليل اهميت فوقالعاده نظام آموزشي، روشنکننده بسياري از ابهامات بود؛ «وضعيت عادي نيست، در خانه ماندن يک اجبار است.» در گذشته و قبل از ظهور کرونا اگر يک دانشآموز بدون دليل موجه از رفتن به مدرسه خودداري ميکرد پليس وارد عمل و در برخي موارد حتي از والدين نيز سلب حضانت ميشد اما اين بار دولت پا پيش گذاشت و نظام آموزشي را پنج هفته تعطيل کرد و اين تصميم يعني کرونا شوخي نيست.
آموزش و ورزش در دوران کرونا
به دنبال اين مصوبه مدارس راهکارهاي مختلفي براي به حداقل رساندن تبعات منفي اين ويروس بر سيستم آموزشي در نظرگرفتند. در اين مسير اپليکيشنهايي معرفي شد تا محتواي آموزشي براي پنج هفته قابل دسترسي باشد. تکاليف شب دانشآموزان توسط معلمان براي والدين با ايميل فرستاده ميشود، بچهها ملزم به انجام تکاليف هستند و صبح روز بعد تکاليف انجام شده توسط والدين بهصورت ايميل به معلمها برگردانده ميشود. بحث ورزش هم داستان خودش را دارد. معلمهاي ورزش چالشهاي مختلفي را به بچهها معرفي ميکنند، بچهها چالش را انجام و در صورت تمايل فيلم چالش را براي معلم خود ارسال ميکنند. مثلا چالش روپايي با توپ فوتبال يا چالش توپ تنيس روي ميز با راکت از محبوبترين چالشهاي اين روزهاي کودکان مدرسهاي است. براي کودکان زير سن مدرسه هم امکاناتي مثل ورزش آنلاين يا رقص و موزيک در سايتهايي چون يوتيوب برقرار است. تلويزيون برنامههاي بيشتري تدارک ديده و سايتهاي برنامههاي آموزشي در رقابت با يکديگر هر روز برنامه ويژهاي تدارک ميبينند.
بخشهاي اداري در دوران کرونا
مصوبه تعطيلي، وضعيت نظام اداري را نيز دگرگون کرد. به دنبال اين مصوبه، به شرکتها، ادارات و سازمانها دو روز زمان داده شد تا خود را براي برقراري شرايط دورکاري آماده کنند.
ادارات دولتي هم با به حداقل رساندن نيروها، شرايط دورکاري کارمندان را فراهم کردند و به کارمندان فاقد لپتاپ، لپتاپ قرض دادند تا از خانه کارکنند. بهعنوان مثال يک اداره دولتي در ايالت نورد راين وستفالن، تعداد کارمندان را از ۱۲۰۰ نفر به صد نفر تقليل داد يا بانکها تقريبا دو سوم نيروهاي خود را به خانه فرستادند تا از خانه با مشتريان ارتباط تلفني بگيرند و امور بانکي مشتريان را از خانه مديريت کنند. اداره امور اتباع خارجه که يکي از شلوغترين و پررفتوآمدترين ادارههاي دولتي است نيز به دورکاري پناه برده است. با توجه به بسته شدن مرزهاي آلمان و نبودن پرواز، بسياري از افراد که با ويزاي توريستي براي ديدن خانواده وارد آلمان شدند حال با سر رسيد تاريخ ويزا امکان بازگشت به کشور محل اقامت خود را ندارند و بايد با ايميل ويزاهاي خود را تمديد کنند، يک متن چند خطي همراه با ارسال عکس پاسپورت و ويزا! از اين طريق ميتوانند تا پايان ماه مي (اواسط خرداد) در آلمان اقامت داشته باشند. مساله توريستها که با تور يا کسب و کارهايي که با ويزاي نمايشگاهي به آلمان آمدند متفاوت است. اين افراد به دليل بسته بودن هتلها و اقامتگاههاي توريستي پيشتر آلمان را ترک کردهاند. ضمن اينکه يک هفته پيش از ابلاغ اين مصوبه کليه نمايشگاهها در آلمان تعليق شدند.
کسب و کار در دوران کرونا
مصوبه ايالتي دولت آلمان کليه اماکن تفريحي و توريستي نظير رستورانها، کافهها، بارها، کلوپها، ديسکوها، سينماها، سالنهاي تئاتر، باشگاههاي ورزشي و استخرها را به مدت پنج هفته تعطيل کرد و براي نقضکنندگان قانون جرايم سختي در نظر گرفت. قدم زدن در سطح شهر جديت مساله را برايتان روشنتر ميکند وقتي ميبينيد حتي تمام زمينهاي بازي کودکان در پارکها با نوار قرمزو سفيد بسته وبه عبارات هشداري آذين شده است. اجتماع بيش از دونفر که اعضاي يک خانواده و ساکن يک منزل مشترک نباشند ممنوع است اما قدم زدن در خيابانها و پارکها ممنوع نيست.
وضعيت خريد مايحتاج: در آلمان تنها سوپرمارکتها، داروخانهها و بعضا نانواييها به روال سابق باز هستند. از ۷ صبح تا ۹ شب. مقابل درب ورودي اغلب سوپرمارکتهاي بزرگ يک نفر چرخهاي خريد را ضدعفوني ميکند و اگر دستکش نداشته باشيد به شما دستکش ميدهد. برخي سوپرمارکتهاي بزرگ هم سيستم آنلاين شاپ دارند و خريد با کرديت کارت از خانه نياز به بيرون رفتن را مرتفع ميکند. فروشگاههاي بزرگ لوازم خانگي نظير ايکيا، مديا مارکت، ساتورن و... تا تاريخ نوزدهم آوريل تنها اجازه فروش آنلاين دارند.
مغازههاي سطح شهر، کافهها، رستورانها و... نيز از اين قاعده استثنا نيستند.
تا اينجا ميتوان گفت فعاليتهاي تفريحي، اقتصادي، اجتماعي و آموزشي آلمان تا تاريخ نوزدهم آوريل (۳۱ فروردين) تعطيل است و چنانچه موسسه رابرت کخ وضعيت را مجددا اضطراري اعلام کند قرنطينه تمديد خواهد شد. احتمالا ترم پاييز دانشگاهها هم به دليل تعطيليها اين روزهاي دانشگاه با تاخير آغاز ميشود. در اين مورد هم وزارت آموزش بهطور جداگانهاي تصميم خواهد گرفت.
مراجعه به پزشک در دوران کرونا
در اين دوران يک پيام بهداشتي در دوران کرونا شنيده ميشود: «اگر ته گلوتون يه جوري بود بيمارستان بيبيمارستان.» در واقع اين پيام نقطه عطف سياستگذاري وزارت سلامت آلمان در مواجهه با کرونا است؛ منع کردن شهروندان از حضور فيزيکي در بيمارستانها. اين سياست که مخالفان بسياري هم دارد از نگاه موافقان به روند کنترل اين بيماري کمک کرده است. وزارت بهداشت اطلاعيه داده است: چنانچه علائم سرماخوردگي داشتيد با پزشک خانوادگيتان تماس بگيريد! خانه را ترک نکنيد و همراه با خانواده در قرنطينه بمانيد. دمنوشهاي گرم مصرف کنيد و چنانچه دچار مشکل حاد تنفسي شديد با اورژانس تماس بگيريد. تست کرونا تنها در صورت درخواست پزشک خانوادگي امکان انجام دارد. اين به آن معني است که پزشک خانوادگي بعد از تشخيص تلفني براي آزمايشگاه مربوطه نامهاي ارسال ميکند مبني بر نياز مبرم تست کرونا. بعد يک آمبولانس فرد را به آزمايشگاه ميبرد و پس از اعلام نتيجه تست در صورت مثبت از ساير اعضاي خانواده هم تست گرفته ميشود و در صورت لزوم مراحل انجام بستري در بيمارستان پيگيري ميشود. ساده نيست اما با اين ترفند کوچک ممانعت از حضور در بيمارستان و مشاوره تلفني منحنيهاي آماري رشد تصاعدي نداشته است. بيمارستانها و تختهاي آيسييو در اختيار بيماران حاد قرار گرفته و جوانترها که توان مقابله با اين بيماري را دارند، خوددرماني با نظارت پزشک انجام ميدهند. البته سالمندان و بيماران خاص از اين قاعده مستثني هستند.
آينده اقتصاد آلمان؟
آلمان هميشه به سياست مازاد بودجه معروف بود اما در عصر کرونا قدرتمندترين اقتصاد قاره اروپا و چهارمين اقتصاد بزرگ جهان بر مبناي۸۶/ ۳ تريليون دلار توليدناخالص داخلي اسمي هفته گذشته با تصويب بزرگترين بسته حمايتي از اقتصاد و سلامت به پيشواز مقابله با رکود اقتصادي ناشي از گسترش ويروس کرونا رفت. اين بسته حمايتي ۳/ ۳۵۳ ميليارد يورويي بزرگترين بسته حمايتي درطول تاريخ آلمان است که با هدف پوشش حداکثري سلامت شهروندان و کمک به ادامه حيات شرکتهاي کوچک و متوسط و البته غولهاي اقتصادي در شرايط حال حاضربه تصويب پارلمان آلمان رسيده و بودجه آن در اختيار دولتهاي ايالتي قرارگرفته است. بر اساس مصوبه دولت آلمان که بخشهاي بزرگي را در بر ميگيرد واجدان شرايط ميتوانند در اولين فرصت فرمهاي تقاضا را بهصورت اينترنتي تکميل و ارسال کنند. ظرف ۴۸ساعت تاييديه پرداخت بهصورت يک ايميل به متقاضيان اعلام و پس از ۲۴ ساعت مبلغ درنظر گرفته شده در حساب بانکي شرکت يا افراد واريز ميشود. اين مکانيزم محصول توجه به زيرساختهاي ديجيتاليزه کردن امور يا به تعبيري دولت الکترونيک است. موضوعي که از مدتها قبل بارها بر اهميت آن توسط آنگلا مرکل تاکيد شد تا جايي که پسوند «ديجيتالسازي و ابتکار» به ادامه نام وزارت اقتصاد و انرژي اضافه شد.
جامع هدف کمکها
اين کمک شامل چه کساني يا چه شرکتهايي ميشود؟ اگر از قطبهاي بزرگ صنعتي آلمان مثل فولکس واگن بزرگترين شرکت خودروسازي جهان يا غولهايي چون «دايملر» و «بيامو» و چگونگي دريافت کمکهاي دولتي در شرايط بحران کرونا صرفنظر کنيم، توجه خاص دولت آلمان متوجه بنگاههاي کوچک و متوسط اقتصادي و همين طور فريلنسرهاي خرد(خويشفرماها)است. کساني که به اصطلاح رايج خودشان رئيس خود هستند و کسب و کار جمع و جوري با تعداد محدودي کارمند يا بدون کارمند مهيا کردهاند. از اين رو ۵۰ ميليارد يورو تنها به اين بنگاهها اختصاص خواهد يافت.
چه کساني واجد شرايطند؟
بر پايه مصوبه بوندس تاگ آلمان که توسط اولاف شولتز وزير فدرال فاينانس به وزارت خانههاي ايالتي ابلاغ شده کليه بنگاههاي کوچک و متوسط بايد به لحاظ اقتصادي و داد و ستد فعال باشند و تا ماه مارس ۲۰۲۰ (اواسط فروردين) اعلام ورشکستگي نکرده و حداکثر تا ۳۱ دسامبر ۲۰۱۹ ميلادي(ميانه دي) به ثبت دادگاهي رسيده و شماره مالياتي دريافت کرده باشند.
سازوکار به چه صورت است؟
اين بسته حمايتي در اين بخش شرکتها را به سه طبقه تقسيم کرده است. در قالب اين دسته بندي به شرکتهاي با يک تا پنج کارمند ۹ هزار يورو، شرکتهاي تا ۱۰ کارمند ۱۵ هزار يورو و شرکتهاي تا ۵۰ کارمند ۲۸ هزار يورو پرداخت حمايتي ميشود. استفاده از کمک فوق شرط پرداخت ماليات ارزش افزوده را ندارد و چنانچه ترازنامه شرکتها در پايان سال مالي سود نشان دهد استفادهکنندگان را ملزم به پرداخت ماليات ۳۰ درصدي خواهد کرد. اين بند از مصوبه تضمينکننده اين ديدگاه قديمي در آلمان است که شهروندان در آلمان از دو مقوله نميتوانند فرار کنند ۱) ماليات ۲) مرگ.
طنازي در وبسايتهاي دولتي
آلمانها در ايران به آدمهاي جدي و منضبط معروف هستند لحن آنها جدي است طبيعتا نامههاي اداري نيز بر اين خشکي ميافزايد و ادبيات فاينانس ميتواند تکميلکننده اين زبان بدون انعطاف باشد، اما کرونا باعث شده در اين حوزه نيز آنها ترک عادت کنند. وبسايت وزارت فدرال خزانهداري يا فاينانس آلمان که مرجع کمکها به کسب و کارها است تلاش دارد اين روزها روحيه بخشي را به فعالان اقتصادي فراموش نکند. آنها تصميم گرفتهاند در در ميان جملات خشک فاينانسي از عبارات طنز استفاده کنند. جملاتي مثل: «هنر نبايد بينون شود» يا «هنرمند نبايد از نون خوردن بيفته» يا در جاي ديگري براي روحيه دادن به شرکتهاي کوچک گفته شده «کوچک زيباست!» و...
تساهل در پرداخت مالياتهاي عليالحساب
اقدام ديگر وزارت فاينانس يا همان وزارت دارايي و خزانهداري در جهت کمک به مشاغل نوپا و کوچک اعلام تساهل در پرداخت مالياتهاي عليالحساب است که به منظور جلوگيري از ورشکستگي شرکتها اتخاذ شده است. متقاضيان ميتوانند موعد پرداخت مالياتهاي عليالحساب را تا حداکثر سه ماه افزايش دهند که در اين راستا اداره ماليات مربوطه در استانهاي مختلف تصميمات متفاوتي اتخاذ خواهد کرد.
کسبوکارهاي جديد قرباني کرونا نخواهند شد!
نکته حائز اهميت در اين بسته حمايتي نگاه خاص وزير فدرال فاينانس آلمان به استارتآپهاست. اولاف شولتز در جريان يک کنفرانس خبري در برلين حمايت قاطع دولت آلمان از استارتآپها را با اختصاص دوميليارد يورو بودجه حمايتي اعلام کرد. در اين راستا کليه استارتآپهاي واجد شرايط ميتوانند با بزرگترين بانک توسعهاي آلمان (kFW) ارتباط برقرار کرده و با توجه به موارد خاص خود تسهيلات بانکي مورد نظر را دريافت کنند. به گفته وي اقتصاد آلمان با استارتآپها گره خورده است و با هدف فعال نگه داشتن اين بخش امکان آن فراهم شده که تازه تاسيسها بتوانند سرمايه ثبتي خود را از بانکهاي توسعهاي تامين مالي کنند.
بودجه نامحدود براي توليد واکسن
از روزهاي نخستين ورود کرونا به آلمان، دولت تدابير ويژهاي را در جهت حمايت همهجانبه از بيمارستانها، پزشکان، پرستاران و کادر درمان بيمارستاني در نظر گرفت. شاهد اين مدعا اختصاص بودجه ۸/ ۲ ميليارد يورويي براي تامين مالي تجهيزات بيمارستاني شامل ونتيلاتور يا همان دستگاههاي تهويه هواي بيمارستاني و تختهاي آيسييو و... است. اگرچه بيمارستانهاي آلمان تا پيش از وقوع بحران پاندميک کرونا ۲۸ هزار تخت آيسييو داشتند اما بر اساس مصوبه جديد دولت اين تعداد بايد دوبرابر شود. بر پايه آخرين آمار تا لحظه نگارش اين گزارش تعداد حال حاضر تختهاي آيسييو به ۴۰ هزار تخت رسيده و تلاش براي رسيدن به هدف دوبرابر کردن تختها همچنان در دستور کار دولت است. علاوه بر کمک ۸/ ۲ ميليارد يورويي بالغ بر پنج ميليارد يورو نيز هم اينک در صندوق بيمه درمان دولت موجود است که ميتوان در اين راستا به کار گرفت. اقداماتي نظير استفاده از تاکسي رايگان براي رفت و برگشت به محل کار براي پزشکان و پرستاران و نيز پرداخت شبي ۵۶۰ يورو به ازاي هر تخت آيسييو که از ساير بخشهاي يک بيمارستان به بخش مراقبتهاي کرونا انتقال يابد از ديگر سياستهاي تشويقي دولت براي مبارزه با اين پاندمي است. همين طور بودجه نامحدودي در اختيار محققان و دانشمندان انستيتوهاي تحقيقاتي براي ابداع واکسن و داروي کرونا از محل ۵۵ ميليارد يورويي بخش سلامت قابل تخصيص است.
فروش ماسک ممنوع! فکر مسافرت نباشيد
تاکنون بيش از ۳۷ ميليون عدد ماسک بيمارستاني وارد آلمان شده و داروخانهها جز در موارد خاص اجازه فروش ماسک به افراد عادي را ندارند چراکه تمام توان توليد ماسک به سمت بيمارستانها سوق داده شده است. دولت هم در برابر اين پرسش که چرا ماسک و مواد ضدعفونيکننده به اندازه کافي در دسترس نيست اعلام کرده است که «شما وقتي در خانه ميمانيد نيازي به ماسک و موادضدعفونيکننده نداريد. اجازه دهيد اين اقلام در اختيار خط مقدم مبارزه با کرونا در بيمارستانها باشد!» تختهاي آيسييو به چهل هزار تخت افزايش يافته و بيماراني از ايتاليا هم پذيرش شدهاند چون کمبودي در کار نيست.
مقررات عبور و مرور به جديت دنبال ميشود و قوه قهريه با درنظرگيري جريمههاي مالي از ۲۵ يورو(۴۳۰ هزار تومان) تا ۵۰۰ يورو (۸ ميليون ۵۰۰ هزار تومان) به دنبال مقابله با افزايش تلفات ناشي از کرونا است. در برخي ايالتها رقم جريمه تا سقف ۲۵هزار يورو (حدود ۴۳۰ميليون تومان) در نظر گرفته شده است. در واقع در اين ايالتها جريمه نقض مقررات قرنطينه ممکن است تا اين سطح افزايش يابد. تشخيص ميزان جريمه بسته به نقضي که رخ داده بر عهده پليس است. اما يکي از نمونههايي که ميتواند جريمه ۲۵هزار يورويي به دنبال داشته باشد تکرار نقض محدوديتها از سوي برخي کسبوکارها است. در تازهترين اظهارنظر آنگلا مرکل يادآور شده است که شرايط پاندميک تعطيلات نميشناسد. اشاره او به آغاز تعطيلات عيد پاک است در واقع او با اين پيام صريح شهروندان آلماني را از ملاقات با يکديگر، سفر و... در وضعيت فعلي برحذر کرده است.
روحيه ژرمنها از پس کرونا بر ميآيد؟
نگاهي به ساختار اقتصادي آلمان نشان ميدهد روحيه ژرمنها با اقتصاد همخواني دارد که از آن بهعنوان يک ليبراليسيم اجتماعي ياد ميکنند البته برخي نيز اين اقتصاد را آميزهاي از رويکردهاي سوسياليستي و ليبراليستي ميدانند. آلمان پس از جنگ جهاني دوم بازگشت به آرامش اقتصادي، سياسي و اجتماعي را ذيل اين رويکرد و با انضباطي منحصربهفرد محقق کرد. تا امروز نيز اين اقتصاد موفقيتهاي بزرگي کسب کرده است. اگرچه آنگلا مرکل با ظرافت خاص و شيبي ملايم درصدد چشاندن مزيتهاي اقتصاد مبتني بر بازار آزاد به پارلمان است اما موانع بزرگي پيشرو دارد که سرعت به نمايش گذاشتن عقايد آزادش را کند کرده و امروز با بروز بحرانهايي نظير کرونا تقريبا از اولويتهايش خارج شده است.
اين قطب صنعتي و اقتصادي قدرتمند قاره اروپا بودجه سال ۲۰۱۹ را با ۵/ ۱۳ ميليارد يورو مازاد به تصويب رساند در حالي بسياري از کشورهاي همسايه نظير فرانسه و ايتاليا با کسري بودجه بالايي مواجه بودند. نرخ بيکاري در پايان سال ۲۰۱۹ بر پايه آمار بانک جهاني ۱/ ۳ درصد و نرخ تورم ۴۹/ ۱ درصد گزارش شده است. بهطور قطع شش ماهه دوم سال جاري ميلادي رشد اقتصادي آلمان همانند کشورهاي ديگر روند نزولي خواهد داشت. اين واقعيت که آلمان روزهاي سختي را پيشرو دارد توماس شفر، وزير فاينانس ايالت هسن را به خودکشي واداشت. در تازهترين اخبار نيز مدير مالي ايرلاين لوفتهانزا بزرگترين ايرلاين آلمان و دومين ايرلاين بزرگ اروپا استعفاي خود را به دلايل نامعلوم به هيات مديره اين شرکت ارائه کرده است. بايد ديد بسته حمايتي آلمان مانع از رکود اقتصادي سال ۲۰۲۰ خواهد شد يا خير؟