روسیه کمکی به نجات برجام نخواهد کرد
ديپلماسي ايراني/متن پيش رو در ديپلماسي ايراني منتشر شده و انتشار آن به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
به نظر مي رسد دولت جو بايدن بازگشت به برجام را به يکي از اولويت ها در سياست خارجي خود تبديل کرده است؛ توافق جامعي که در ژوئيه ۲۰۱۵ بين ايران، ايالات متحده، روسيه، بريتانيا، چين، فرانسه و آلمان منعقد و هدف از آن محدود کردن غني سازي اورانيوم توسط ايران بود و البته توافقي که دونالد ترامپ در کارزار «اعمال فشار حداکثري» در ماه مه ۲۰۱۸ ايالات متحده را از آن خارج کرد.
به نظر مي رسد دولت جو بايدن بازگشت به برجام را به يکي از اولويت ها در سياست خارجي خود تبديل کرده است؛ توافق جامعي که در ژوئيه 2015 بين ايران، ايالات متحده، روسيه، بريتانيا، چين، فرانسه و آلمان منعقد و هدف از آن محدود کردن غني سازي اورانيوم توسط ايران بود و البته توافقي که دونالد ترامپ در کارزار «اعمال فشار حداکثري» در ماه مه 2018 ايالات متحده را از آن خارج کرد.
اکنون که همه نگاه ها روي ايران است، بايد توجه داشت که روسيه نيز که سال ها به برنامه هسته اي همسايه جنوبي خود کمک کرده، اهميت زيادي در تحولات دارد. شرکت دولتي روسي «اتم استروي اکسپورت» به تکميل نيروگاه هسته اي بوشهر کمک کرد و در سپتامبر 2013، دو سال پيش از برجام، کنترل تاسيسات را رسما به ايران داد. جاي تعجب ندارد که حمايت روسيه از برجام براي دولت باراک اوباما بسيار مهم بود. نقش روسيه اکنون هم حياتي است دولت بايدن بايد خود را اين مرتبه نه براي دريافت حمايت از روسيه، که براي پيچيدگي هاي احتمالي که اين کشور ايجاد خواهد کرد، آماده کند.
مسکو از ديرباز با تحريم هاي سختي که ايران را به ميز مذاکره برجام کشاند، مخالف بود. مقامات روسي معمولا سعي مي کردند تحريم هاي ايران را کاهش دهند و تهديدهاي برنامه هسته اي را به حداقل برسانند. مسکو در سال 2010 نه تنها سازمان ملل را متقاعد کرد که تحريم ها را تسهيل کند، بلکه يک امتياز بي سابقه- لغو تحريم هاي ايالات متحده عليه مجموعه نظامي روسيه و توافق عدم ممنوعيت فروش باتري هاي ضد هوايي به ايران- نيز به دست آورد.
همکاري نهايي مسکو بر سر برجام به نفع واشنگتن نبود، بلکه منافع خودش را تامين مي کرد. توافق هسته اي امکان توسعه روابط بين مسکو و تهران، گرفتن امتيازاتي از واشنگتن، و تثبيت موقعيت روسيه به عنوان وزنه اي منطقه اي در برابر غرب را فراهم آورد. اين توافق زماني تحقق يافت که روابط روسيه و ايران به اوج خود رسيده بود. اين اتفاق افتاد زيرا مسکو و تهران اهداف مشترک ژئواستراتژيک در کاهش نفوذ غرب در خاورميانه از جمله همگرايي متقابل منافع در سوريه داشتند. اين همسويي به مسکو و تهران کمک کرد تا اختلافات تاکتيکي را کنار بگذارند و همکاري هاي خود را گسترش دهند. همگرايي منافع روسيه و ايران تا امروز ادامه دارد و توافق ايران اکنون يکي از موضوعات مهم دوجانبه براي آنها به شمار مي رود.
محمد باقر قاليباف، رئيس مجلس ايران اخيرا به مسکو سفر کرد و پيام تشکر رهبر ايران را به روسيه (و چين) براي موضع گيري آنها درباره رساند. ولاديمير پوتين، رئيس جمهوري روسيه با قاليباف ديدار نکرد، اما نيکولاي پاتروشف، دبير شوراي امنيت فدراسيون روسيه با او ديدار داشت. طبق بيانيه رسمي منتشر شده پس از جلسه، برجام از جمله زمينه هاي اصلي مورد توجه پاتروشف و قاليباف بود.
مسکو حالا هم مانند گذشته به بازي دوگانه با غرب ادامه مي دهد و براي تهران هم يک شريک است و هم وکيل. سخنگوي وزارت امور خارجه روسيه گفته اين کشور آماده همکاري با دولت بايدن است و عقب نشيني کنوني ايران از برجام منافاتي با تعهدات آن در رابطه با ان.پي.تي ندارد.
نماينده دائمي روسيه در سازمان ملل گفت که شرايط ايالات متحده براي بازگشت به برجام «دوجانبه» نيست و نماينده دائمي روسيه در سازمان هاي بين المللي در وين در توئيتي نوشت: «ايالات متحده و ايران هر دو خواهان بازگشت کامل به اجراي برجام هستند، اما درباره اينکه کدام طرف بايد اولين قدم را بردارد درگير اختلافات بي نتيجه هستند. بديهي است که تنها راه پيش رو همگام سازي مراحل مربوطه است.» مسکو احتمالا در ماه هاي آينده نيز به اصرار بر موضع گيري «همگام سازي» ادامه خواهد داد.
در همين حال، وال استريت ژورنال اوايل ماه جاري ميلادي گزارش داد که بازرسان سازمان ملل متحد شواهد جديدي از فعاليت هاي هسته اي اعلام نشده در ايران پيدا کردند که نشان مي دهد اين کشور در گذشته برنامه سلاح هسته اي داشته است. اگرچه ايران اين مساله را انکار کرده، اما احتمالا آژانس بين المللي انرژي اتمي درخواست توضيحات اضافي را مطرح خواهد کرد. ميخائيل اوليانوف، نماينده دائمي روسيه در سازمان هاي بين المللي، در توئيتي نوشت: «اگر برخي از ديپلمات ها در اين لحظه حساس توجه بيشتري به گذشته نشان دهند، همه ما با مشکلات اساسي روبرو خواهيم شد.»
دولت بايدن مشتاق احياي توافق ايران است، اما بايد درس هاي خود را از گذشته گرفته باشد. بايدن و گروه او به وضوح آشکار ساختند که مي خواهند در قبال روسيه در بسياري از موارد از مساله دخالت روسيه در انتخابات ايالات متحده گرفته تا هک «سولار ويند» و زندان الکسي ناوالني، رهبر مخالف، و خط لوله «نورد استريم 2» برخورد سختگيرانه داشته باشند. با اين حال، اگر واشنگتن با مسکو به عنوان يک قدرت خصمانه رفتار کند، نبايد انتظار کمک داشته باشد. ايالات متحده بايد مفاهيم قديمي را در رابطه با روسيه کنار بگذارد و بر ايجاد يک استراتژي واحد که موقعيت مذاکراتي ايالات متحده را تقويت مي کند، تمرکز کند. بن بست با کرملين تنها به اروپا محدود نمي شود. بايدن و تيمش روشن کردند که مي خواهند روي رقابت قدرت بزرگ تمرکز کنند. اگر آنها جدي باشند، ديگر هيچ استراتژي همکاري موقتي با مسکو نتيجه نخواهد داد.
نويسنده: آنا بورشچِوسکايا
منبع: نشنال اينترست