معمارتحریمها باردیگر در کاخ سفید
همشهري/متن پيش رو در همشهري منتشر شده و انتشار آن به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
جواد نصرتي/ ريچارد نفيو، طراح و مغز متفکر پيچيدهترين تحريمهاي تاريخ معاصر، بعد از 4سال دوري از دولت در دوران دونالد ترامپ، دوباره به دولت بازگشته و اين بار بهعنوان معاون نماينده ويژه آمريکا در امور ايران، رابطه قديمي خود با مسائل ايران را از سر ميگيرد.
نفيو، با انتصاب جديد، معاون رابرت مالي خواهد شد که انتخابش بهعنوان نماينده ويژه امور ايران در دولت آمريکا، با انتقادهاي زيادي همراه بود. درحاليکه انتقادها از انتخاب مالي بيشتر در ميان تندروهاي آمريکايي و فعالان ضدايراني رايج بود، انتخاب نفيو نميتواند عملا چندان براي آنها نگرانکننده باشد چون او با وجود موضعگيريهاي اخير خود، همچنان توانايي سختتر کردن زندگي براي ايران را دارد؛ هرچه نباشد، تمامي تحريمهاي سنگين و ويرانکنندهاي که اين روزها عرصه را بر دولت و مردم ايران تنگ کرده، حاصل برنامههاي دقيق و پيچيده او براي وضع تحريمها عليه ايران در دولت باراک اوباما بوده است. نفيو، در تيم مذاکرات دولت اوباما با ايران حضور داشت و بهعنوان متخصص تحريمها، به مذاکرهکنندگان ارشد مشاوره ميداد. او بعدها گفته بود که تحريمهاي طراحيشده او باعث شد که ايران پاي ميز مذاکره بيايد. با اين حال، نفيو در سالهاي اخير، عملا رويکرد متفاوتي در پيش گرفته و بارها هشدار داده که تحريمها، کارکردي عکس عليه ايران خواهند داشت و حتي استفاده از آنها را زير سؤال برده است. نفيو که از رشته مطالعات سياسي در دانشگاه جورج تاون فارغالتحصيل شده، کارش را در امور کنترل هستهاي شروع کرد و در سال 2006به سازمان امنيت بينالمللي و خلع سلاح وزارت خارجه ملحق شد و 5سال در آنجا بود. او بعدا مسئول ميز ايران در شوراي امنيت ملي آمريکا و بعد از آن مسئول تحريمهاي ايران در وزارت خارجه شد و بعد از روي کار آمدن ترامپ، فعاليتهاي تحقيقياش را شروع کرد. نفيو که يکي از برجستهترين متخصصان تحريم درآمريکا به شمار ميرود، همچنين نويسنده کتاب «هنر تحريمها» است.
او در سالهاي اخير، عليه ايده تحريمها موضع گرفته و گفته است که استفاده مکرر از آنها، ميتواند آمريکا را در وضعيت خطرناکي قرار دهد؛ «رژيم فعلي تحريمها عليه ايران و در نهايت پيوستن ديگر کشورها به آمريکا براي وضع تحريمهاي جديد در جايي که بهصورت جدي مورد نياز است را سختتر ميکند.» او مدعي است که رژيم تحريمها، حتي در دوران پيش از ترامپ بهصورت نادرستي استفاده شده بود.
او در دوراني که فعاليتهاي تحقيقاتي در دانشگاه کلمبيا داشته، مقالهاي درباره «آينده تحريمهاي بينالمللي در اقتصاد جهاني» نوشته و به اين نتيجه رسيده که فوايد تحريمها براي آمريکا، در درازمدت از بين خواهند رفت. او پيشتر در همين باره به گاردين گفته است: «اگر پيامدهاي موفقيت تحريمهاي ايران اين باشد که هر مشکلي که با آن مواجه ميشويم يک مورد جديد براي تحريم باشد، کار بسيار سخت و پيچيدهتر خواهد شد... چنين ابزارهايي (تحريمها)، به شما دست بالا ميدهند و قدرت شما را تثبيت ميکنند اما در 20، 30 يا 40 سال بعد، معلوم نيست که شرايط همينطور باشد.» حضور نفيو با کارنامهاي روشن در امر تحريمها و اظهارنظرهايي روشنتر درباره سودمندي و کارايي تحريمهايي که خود وضع کرده، 2رويکرد متفاوت را پيشرو ميگذارد. از يکسو، اين نگراني وجود دارد که حضور او، زمينهساز وضع تحريمهاي سنگينتر و سختتري عليه ايران باشد. اگر کسي باشد که بتواند همين تحريمهاي فعلي را بسيط تر و کارآمدتر کند قطعا ريچارد نفيو خواهد بود. اما از سوي ديگر، ممکن است نفيو براي هدفي کاملا متفاوت به تيم بايدن اضافه شده باشد. تحريمهايي که عليه ايران در دولتهاي اخير آمريکا و بهخصوص دولت اوباما وضع شده، پيچيدهترين و سنگينترين تحريمهاي تاريخ معاصر به شمار ميرود. سازوکارهاي وضع آنها چنان پيشرفته و فني است که اگر همين امروز هم رهبران سياسي آمريکا تصميم بگيرند تمامي تحريمها عليه ايران را برچينند، ممکن است لغو تحريمها ماهها و حتي سالها طول بکشد و دوباره اينجاست که حضور نفيو، بهعنوان معمار تحريمها و کسي که پيچيدگيهاي فني آنها را بهتر از هرکس ديگري ميشناسد، ميتواند حياتي و تسهيلکننده امور باشد. همه اينها البته به مسير ديپلماسي 2کشور بستگي دارد. نفيو، بخشي از تيم مذاکرات دولت آمريکا با ايران بوده و ممکن است در نقش جديد، از تجربياتش در مذاکرات قبلي استفاده شود. موفقيت و شکست در مذاکرات است که نقش نفيو در دولت جديد را تعيين خواهد کرد؛ معمار تحريمهاي جديد يا لغوکننده تحريمهاي قديمي.