نگاه فایننشال تایمز به چالش های دولت اصول گرایان
ديپلماسي ايراني/متن پيش رو در ديپلماسي ايراني منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
اندرو انگلند و نجمه بزرگمهر-فايننشيال تايمز/ ابراهيم رئيسي، روحاني محافظه کار، در سال 2017 که براي اولين مرتبه در انتخابات رياست جمهوري ايران شرکت کرد، شکست خورد و نتوانست نظر راي دهندگان اميدوار به برجام و گشايش اقتصادي ناشي از آن را به حمايت از خود جلب کند. اکنون که 4 سال از آن زمان گذشته، توافق هسته اي بدون نتيجه، بحران اقتصادي ناشي از تحريم هاي ايالات متحده، نااميدي راي دهندگان، و عزم جمهوري اسلامي براي قدرت گرفتن يک اصول گرا، زمينه را براي پيروزي او در انتخابات با کسب 62 درصد آراء فراهم آوردند.
اما از ديدگاه بسياري در داخل و خارج از ايران، سيد ابراهيم رئيسي زمان چنداني براي چشيدن طعم شيرين پيروزي نخواهد داشت. برخي تحليل گران معتقدند پيروزي سيد ابراهيم رئيسي در انتخابات رياست جمهوري مي توانند با افزايش محبوبيت او همراه باشد به اين شرط که بتواند از چالش هايي که از دولت روحاني به ارث مي برد، استفاده و آنها را به خوبي حل کند و بزرگ ترين چالش براي او، اقتصادي است که در نتيجه تحريم هاي ايالات متحده و همه گيري کرونا به شدت آسيب ديده و جامعه را ناآرام کرده است.
هواداران سيد ابراهيم رئيسي اميدوارند او بتواند به جنگ جناحي داخلي در دوره دوم و آخر رياست جمهوري حسن روحاني که در ماه اوت تمام مي شود، پايان دهد. در ميانه روزهاي دشوار جمهوري اسلامي، وحدت بيش از هر اتفاق ديگري اهميت دارد. يکي از شعارهاي انتخاباتي سيد ابراهيم رئيسي «يک ملت، يک گروه، يک هدف» بود. يکي از افراد نزديک به مقامات جمهوري اسلامي گفت: «به اين دليل به رئيسي باور دارم، چون با رهبري همسو است. مجلس، رهبري، قوه قضائيه، همگي در يک سمت خواهند بود و عملکرد بهتري خواهند داشت.»
مهم ترين عامل براي وضع نابسامان اخير ايران، تصميم دونالد ترامپ به خارج کردن ايالات متحده از توافق هسته اي و اعمال تحريم هاي فلج کننده عليه اقتصاد جمهوري اسلامي و برخي افراد با نفوذ از جمله سيد ابراهيم رئيسي بود. اين آشفتگي در ميانه فعاليت دولت اصلاح طلب سبب شد اصول گرايان در ايران قدرت بيشتري بگيرند، چرا که نشان داد براي تحقق اميد 24 ميليون ايراني که در سال 2017 به روحاني راي داده بودند به تحول و شکوفايي اقتصاد در نتيجه توافق هسته اي، چشم اندازي وجود ندارد. در حالي که بسياري از حاميان ميانه روها و اصلاح طلبان روز انتخابات در خانه ماندند، طرفداران اصول گرايان به فراخوان حوزه هاي انتخابيه خود پاسخ مثبت دادند.
در حال حاضر، رئيس جمهوري جو بايدن در آمريکا گفته است که اگر ايران به طور کامل به تعهدات هسته اي خود بازگردد، ايالات متحده نيز به توافق بازخواهد گشت. اما اين احتمال وجود دارد که تحريم هاي دولت دونالد ترامپ عليه سيد ابراهيم رئيسي که به عنوان افراد نزديک به رهبري هدف قرار گرفته، بر روند مذاکرات براي احياي عملي برجام تاثير منفي بگذارد.
سيد ابراهيم رئيسي که در يک خانواده روحاني متولد شد، پنج سال پيش هنگامي که رهبري او را به عنوان خادم حرم امام رضا (ع) در مشهد، شهر زادگاهش، منصوب کرد، وارد مسير ترقي سياسي شد. نظارت بر حرم امام رضا که مهم ترين حرم مقدس در ايران به شمار مي رود، اهميت بسياري در ايران دارد. سيد ابراهيم رئيسي در سال 2019 هم توسط رهبري به رياست قوه قضاييه، يکي از مراکز اصلي قدرت اردوگاه اصول گرايان، منصوب شد. او از آن زمان از سمت جديد خود براي جنگي صليبي عليه فساد استفاده کرده و موجبات تحسين حتي بسياري از منتقدان خود را نيز فراهم آورده است.
سيد ابراهيم رئيسي در کارزار مبارزات انتخاباتي جزئيات چنداني از سياست گذاري هاي احتمالي خود ارائه داد، اما گفت که مسائل داخلي اولويت او هستند. او در کارزار انتخاباتي بيشتر روي جلب توجه آن دسته از مردم ايران تمرکز داشت که به ويژه در سال هاي اخير از نظر اقتصادي متحمل آسيب شده اند. او حتي اشاراتي به پيشينه خود داشت: «من نه تنها فقر را مي شناسم، بلکه طعم آن را نيز چشيده ام.»
رئيس جمهوري منتخب تنها اشاره اي گذرا به سياست خارجي داشته است. بيشتر تحليل گران و ناظران معتقدند در زمينه هاي اصلي روابط خصمانه ايران با ايالات متحده، حمايت از متحدان منطقه اي و يا گسترش برنامه موشکي، تغيير چنداني در سياست هاي جمهوري اسلامي در رياست جمهوري سيد ابراهيم رئيسي رخ نخواهد داد. در همين حال، بسياري از تحليل گران معتقدند که رئيس جمهوري منتخب در قياس با محمود احمدي نژاد، رئيس جمهوري اصول گراي پيش از روحاني، ميانه روتر خواهد بود. او در حقيقت فعاليت خود را با اظهارات شديدالحن عليه ايالات متحده و اسرائيل و اظهارات درباره سياست هاي داخلي پوپوليستي آغاز کرده است.
در هر حال، حتي محافظه کاران و اصول گرايان به اين مساله اذعان دارند که سيد ابراهيم رئيسي ماموريت دشوار و دلهره آوري پيش روي خود دارد. محمد مهاجري، تحليل گر محافظه کار، گفت: «بعيد نيست که دوره رئيسي شبيه به احمدي نژاد و روحاني [سال هاي آشفته گذشته] شود. قايق سياست در ايران زياد به صخره مي خورد.»