تهدیدات «گنبد گرما» برای جهان
دنياي اقتصاد/آنجلا دوان-سيانان- تا همين اواخر درباره تغييرات آب و هوايي به عنوان يک تهديد در آينده صحبت ميشد و اين باور وجود داشت که تاثير تغييرات يادشده در مناطق دوردست نظير قطب شمال مشاهده خواهد شد. از سوي ديگر بالا آمدن سطح آب درياها و خشکسالي شديد مشکلي براي کشورهاي در حال توسعه محسوب ميشد اما طي هفتههاي اخير کشورهاي توسعهيافته شاهد اثرات تغييرات اقليمي بودهاند. در روزهاي گذشته خبرگزاريها به سيل شديد در آلمان که به کشتهشدن حدود ۲۰۰ نفر منجر شد، اشاره کردهاند. در چند کشور ديگر اروپايي نيز شرايط نگرانکننده است و در غرب آمريکا تنها چند هفته پس از موج بيسابقه گرما ۲۰ هزار آتشنشان مشغول خاموش کردن ۸۰ آتشسوزي بزرگ بودهاند که در منطقهاي به وسعت يک ميليون هکتار رخ داد.
دانشمندان محيطزيست طي چند دهه اخير هشدار دادهاند که بحران آب و هوايي به رويدادهايي نظير افزايش شديد دماي هوا منجر ميشود. به باور آنها اين تغييرات مرگبار هستند و موارد رخ دادن آنها بيشتر خواهد شد. اما بسياري از آنها از اينکه بارندگيها و دماي بالاي هوا اکنون يعني بسيار زودتر از آنچه قبلا تصور ميشد با اين وسعت در حال رخ دادن است متعجب شدهاند. از دهه ۱۹۷۰ دانشمندان با دقت ميزان گرم شدن کره زمين را پيشبيني کردهاند اما با مدلهاي آنها، آنچه پيشبيني آن دشوارتر است، شدت تاثير اين روند افزايش دماست. اين در حالي است که رايانههاي کنوني بسيار قدرتمندتر هستند و قاعدتا بايد توان پردازش آنها براي پيشبيني رويدادهاي آب و هوايي بسيار بالاتر باشد. مايکل مان، رئيس مرکز علمي سيستم زمين در دانشگاه پنسيلوانيا به خبرگزاري سيانان گفته است در چند هفته اخير آنچه در بسياري از کشورها رخ داده، محدوديتهاي مدلهاي تغييرات آب و هوايي را نشان داده است.
او ميگويد: «يک فاکتور مهم در بسياري از اين حوادث از جمله گنبد گرما در غرب وجود دارد که در مدلهاي آب و هوايي کنوني به آن توجه نشده است. مدلهاي کنوني ميزان اثرات تغييرات آب و هوايي بر حوادث طبيعي هولناک نظير آتشسوزي و سيل را دست کم ميگيرند. در مدلهاي آب و هوايي وضعيت روزانه آب و هوا خيلي منظم نيست و بسيار شبيه يک آشوب است. تنها رويدادهاي بزرگ آب و هوايي به عنوان يک سيگنال روشن مورد توجه قرار ميگيرند. اين نويز يا آشوب سريعتر از آنچه مدلها پيشبيني کردهاند در حال ظهور است. با آنکه مدلهاي آب و هوايي پيشبيني نميکردند چنين وضعيتي پيش آيد. سيگنالي که در جهان واقعي نمايان شده، حالا به اندازه کافي بزرگ است که ميتوانيم آن را در وضعيت روزانه آب و هوا مشاهده کنيم.» اين به آن معناست که رويدادهاي بيسابقه نظير سيل در آلمان و آتشسوزي گسترده در کانادا در پيشبينيها وجود نداشتند. دانشمندان ميگويند براي آنکه بتوان اينگونه رويدادها را پيشبيني کرد به مدلهاي قدرتمندتر آب و هوايي نياز است. تيم پالمر، محقق فيزيک آب و هوا در دانشگاه آکسفورد يکي از دانشمنداني است که خواستار تشکيل يک مرکز جهاني براي مدلسازي تغييرات آب و هوايي بوده، اومعتقد است به چنين مرکزي که داراي ابررايانه بسيار قدرتمند باشد و بتواند دادههاي بسيار انبوه را پردازش کند نياز است. در دهه ۱۹۵۰ دانشمندان و دولتها، سازمان اروپايي تحقيقات هستهاي (سرن) را تاسيس کردند. آنها به اين نتيجه رسيده بودند که براي پيشرفت در حوزه فيزيک ذرات بنيادي به يک سيستم گرانقيمتتر از آنچه يک کشور بتواند به تنهايي آن را تاسيس کند، نياز است. پالمر ميگويد: «سرن به عنوان يک سازمان بينالمللي بسيار موفق بوده و اين همان چيزي است که ما در حوزه آب و هوا به آن نياز داريم.»
دانشمندان از شبيهسازي رايانهاي رويدادهاي آب و هوايي براي پيشبيني آنچه در چند دهه آينده رخ خواهد داد، استفاده ميکنند اما آنها نميتوانند به اندازه کافي حوزه تغييرات را از لحاظ مکاني محدود کنند تا بتوانند براي مثال رويدادهاي آب و هوايي در يک شهر را پيشبيني کنند. بهرغم پيشرفت فناوري، رايانهها به اندازه کافي پيشرفته نيستند که بتوانند با قدرت تفکيک بالا عمل کنند. از ديد پالمر، مدلهاي آب و هوايي بايد به اين حد از توانايي برسند که بتوان از آنها براي پيشبيني دقيق رويدادها در شهرها نيز استفاده کرد. او ميگويد: «در سرتاسر جهان صدها ميلياردها دلار براي سازگار شدن با تغييرات آب و هوايي هزينه ميشود. ما بايد بدانيم دقيقا با چه چيز سازگار شويم، سيل، خشکسالي، توفان يا افزايش سطح آب درياها.» با آنکه رويدادهاي طبيعي اخير در نيمکره شمالي سبب تعجب بسياري از دانشمندان شده است اما ريچارد آلان ميگويد اين رويدادها کاملا غيرمنتظره نبودهاند. او که استاد علوم آب و هوايي است ميگويد: «آنچه در حال حاضر رخ داده همان چيزي است که علم همواره درباره آن هشدار داده است.» اما او قبول دارد که رايانههاي قدرتمندتر براي پيشبينيهاي مفصلتر و دقيقتر مفيد خواهند بود. او ميگويد: «ارزيابي تغيير الگوهاي آب و هوايي در آينده آسان نيست. براي مثال پيشبيني مدت بالا باقي ماندن دماي هوا در شمال غرب آمريکا يا بارش شديد باران در اروپا دشوار است. اينها همان حوادثي هستند که در دو هفته اخير رخ دادهاند.» با آنکه مدلهاي آب و هوايي کاستيهايي دارند و رفع اين کاستيها فرآيندي زمانبر و پيچيده است، اما فعالان آب و هوايي و مردمي که تحتتاثير حوادث يادشده قرار گرفتهاند خواستار اقدام فراگير براي مقابله با اين رويدادها و تغييرات آب و هوايي شدهاند. تعدادي از اقتصادهاي توسعهيافته از جمله ايالات متحده سالجاري بر تعهدات خود براي مقابله با تغييرات آب و هوايي از جمله کاستن از انتشار گازهاي گلخانهاي افزودهاند. دو هفته پيش اتحاديه اروپا برنامه بلندپروازانهاي معرفي کرد که طبق آن موضوع تغييرات آب و هوايي در مرکز هر برنامه توسعهاي و اقتصادي قرار خواهد گرفت. اما فعالان محيطزيست ميگويند وعدههاي ياد شده براي تحقق هدف تعيينشده يعني محدود شدن رشد دماي کره زمين به ۵/ ۱ درجه سانتيگراد کافي نيست. پنل بينالمللي تغييرات آب و هوايي معتقد است تحقق اين هدف براي اجتناب از اثرات مخرب تغييرات اقليمي ضروري است. آنها از دولتهايي که وعده ميدهند، اما پروژههاي جديد سوختهاي فسيلي از جمله بهرهبرداري از معادن زغالسنگ و ميادين نفت و گاز را تصويب ميکنند انتقاد کردهاند.
يکي از محققان ميگويد: «اميدوارم حوادث رخ داده در اقتصادهاي توسعهيافته به تغيير رفتار دولتها منجر شود. هنوز مشخص نيست چه حوادثي در آينده رخ خواهد داد و مرزهاي جديد حوادث هولناک آب و هوايي کجا هستند. شايد بتوان گفت رخ دادن حوادث اخير ضروري بود تا دولتها به ابعاد گسترده اثرات تغييرات اقليمي آگاه شوند. قبلا همه تصور ميکردند اين اثرات صرفا بر تعدادي محدود از کشورها اثر ميگذارند، اما حالا مشاهده ميشود که اين ديدگاه کاملا اشتباه است. ما ميدانيم که يک اختلاف شناختي در زمينه اثرات اين تغييرات وجود دارد. قبلا دولتها در اقتصادهاي توسعهيافته از دور اثرات ياد شده را مشاهده ميکردند. اما حالا اين اثرات در همان کشورها رخ داده است. در حال حاضر تمام کشورهاي جهان اين اثرات را احساس ميکنند. بنابراين درک بهتري از وضعيت نگرانکننده کنوني پديد آمده است. افزايش دما در کانادا به ۵۰ درجه سانتيگراد يا خشکسالي، سيل و آتشسوزي در آمريکا همگي به روشني اثرات تغييرات اقليمي هستند. هيچکس دوست ندارد به اين رويدادها عادت کند، اگر اقدامات ضروري و فراگير براي مقابله با اين روند انجام نشود وضعيت آينده بسيار بدتر از حالا خواهد بود.»