سرمقاله تعادل/ برجام زنده است
تعادل/ « برجام زنده است » عنوان سرمقاله روزنامه تعادل به قلم حسن بهشتيپور است که ميتوانيد آن را در ادامه بخوانيد:
براي دستيابي به تصويري شفاف از سرنوشتي که در ماههاي آينده، پيش روي برجام قرار خواهد گرفت در وهله نخست بايد منتظر مشخص شدن ترکيب تيم ديپلماسي و شمايل مذاکرهکنندگان دولت سيزدهم باشيم تا بهتر بتوان در اين خصوص تحليل کرد. اما با توجه به اين واقعيت که سياستگذاريهاي کلان کشورمان در حوزه امنيت ملي و سياست خارجي توسط مقام معظم رهبري تعيين ميشود، ميتوان حدس زد که ايران بهطور کلي مايل به تداوم برجام در دورنماي آينده است. با اين مقدمات مباحث پيش روي برجام را ميتوان بهطور کلي ذيل موارد زير دستهبندي کرد:
نخست) بايد توجه داشت، ايران به دنبال دستيابي به تضاميني محکم است که مبتني بر آن دولتهاي آينده امريکا نتوانند شاکله کلي برجام را کنار بگذارند و دوباره مانند دوران ترامپ زير ميز بازي بزنند. براي اين خواسته منطقي ايران، بايد راهحلي پيدا شود. مقامات امريکايي به اين نکته اشاره ميکنند بر اساس قانون قادر به ارايه تضميني در اين خصوص نيست که دولت آينده امريکا نتواند دست به تغييري در خصوص برجام بزند. اين در حالي است که به هر حال بايد پيشبينيهايي در متن برجام صورت بگيرد تا اگر دولتهايي که نسبت به اجراي برجام متعهد شدهاند اگر به هر دليلي نتوانند به تکاليف خود ذيل اين سند بينالمللي عمل کنند، طرف مقابل بتواند در اين زمينه پيگيريهاي حقوقي لازم را داشته باشد. يعني حداقل به گونهاي برنامهريزي شود که طرفهاي مختلف برجامي بدانند که اگر بدون هيچ بهانه منطقي از برجام خارج شوند، طرف مقابل ميتواند برخي اقدامات قانوني را پيگيري کند. اين موضوع يکي از مهمترين مسائلي است که تيم ديپلماسي دولت سيزدهم ابعاد و زواياي گوناگون آن را پيگيري ميکنند.
دوم) موضوع بعدي که دولت جديد تلاش ميکند تا زمينه تحقق آن را دنبال کند، لغو همه تحريمهاي اقتصادي عليه ايران است. البته معتقدم يک چنين خواستهاي در شرايط فعلي امکان عملياتي شدن ندارد، چراکه امريکا به هر حال سعي ميکند اهرمهاي فشاري براي رويارويي با ايران در دست داشته باشد. در اين مرحله بعيد است، ايالات متحده همه گزارههاي فشار خود را از رده خارج کند. براي بياثر يا کم اثر شدن تحريمها، ايران بايد در داخل برنامهريزيهايي را در حوزههاي اقتصادي و راهبردي داشته باشد تا مهمترين اهرمهاي در دست امريکا اثرگذاري خود را از دست بدهند. اصلاحات اقتصادي دروني و پايان دادن به رانت و انحصار و... در بطن اقتصاد مواردي است که ميتواند اقتصاد ايران را در برابر تکانههاي بيروني مقاوم سازد.
سوم) گزاره بعدي، مباحثي است که در خصوص کشيده شدن دامنه گفتوگوها به موضوعات منطقهاي مطرح ميشود. به هر حال اينکه دولت سيزدهم چه افرادي را با چه سوابقي به عنوان مذاکرهکنندگان برجامي معرفي ميکند، پاسخ بسياري از اين ابهامات را خواهد داد. اينکه آيا اين افراد قادر هستند دامنه گفتوگوها را از مسائل هستهاي به موضوعات منطقهاي نيز بکشانند در چشمانداز آينده مشخص ميشود. اما به نظر ميرسد براي حل مشکلات منطقهاي ايران راهحلهاي خلاقانهتري را پيگيري ميکند. ايران در حال حاضر در حال گفتوگوهاي دوجانبه با طرفهاي منطقهاي ازجمله عربستان سعودي است. اگر ايران و عربستان به تفاهمات منطقهاي دست پيدا کنند، لازم نيست در برجام براي موضوعات منطقهاي رديفي در نظر گرفته شود. اگر ايران و عربستان بتوانند روي چارچوبي به توافق برسند، مشکلات ايران با امارات، مشکلات ايران با بحرين و ساير کشورهاي منطقهاي نيز حل و فصل خواهد شد. به نظرم در شرايط فعلي بيشتر از هر عامل ديگري بايد صبر کنيم تا مشخص شود، مذاکرات منطقهاي در قالب گفتوگوهاي دوجانبه بين ايران و کشورهاي منطقه چه سرانجامي پيدا ميکند. شخصا معتقدم نيازي به طرح اين موضوع به عنوان پيوستي در سطح برجام وجود ندارد.
چهارم) اما در خصوص اين پرسش بنيادين که آيا ايران راهبرد تداوم گفتوگوهاي برجامي را در پيش خواهد گرفت يا آنگونه که برخي افراد و جريانات در داخل کشور از مرگ برجام صحبت ميکنند، ايران در حال کنار گذاشتن اين سند مهم بينالمللي است؟ بايد بگويم که به طور منطقي، برجام در دولت جديد هم در دستور کار قرار خواهد گرفت. افراد و جرياناتي که از مرگ برجام سخن ميگويند، همان جرياناتي هستند که در طول تمام سالهاي گذشته نيز از مرگ برجام و تشييع جنازه برجام و... صحبت ميکردند. اما زماني که همين افراد متوجه شدند، امريکا حتي در شوراي امنيت سازمان ملل نيز قادر به پيگيري منويات خود نيست، روشن شد اين سند در راستاي منافع ملي کشورمان است. اگر خاطرتان مانده باشد، امريکا تلاش ميکرد تا 6 قطعنامه فصل هفتمي عليه ايران را زنده کند، اما در صحنه عمل تنها کشور دومينکن به نفع امريکا راي داد و ايالات متحده دچار انزوايي بيسابقه در شوراي امنيت شد؛ انزوايي که برجام به امريکا تحميل کرد، چراکه ايران، اجراي برجام را همچنان در دستور کار قرار داده بود. با اين توضيحات معتقدم برجام همچنان زنده است و همچنان نيز به حيات خود ادامه خواهد داد، چراکه در راستاي منافع ملي ايران تدوين شده و مبتني بر گزارههاي علمي در حوزه ديپلماسي است.