طرح جنجالی اینترنت، شاید وقتی دیگر
اعتماد/متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرين خبر به معناي تاييد آن نيست
ندا جعفري/ هر چند قرار بود طرح صيانت از فضاي مجازي روز گذشته از سوي مجلسيها بررسي شود، اما به دليل مخالفتهاي شديد طرح مورد بررسي قرار نگرفت، البته پس از آن برخي رسانهها اعلام کردند اين طرح از دستور کار خارج شده و برخي ديگر اين خبر را تکذيب کرده و گفتند اين طرح همچنان به قوت خود باقي است. با اين وجود هنوز خطر فيلترينگ گسترده پس از تصويب اين طرح بيخ گوش کاربران فضاي مجازي شامل افراد حقيقي، حقوقي و کسبوکارهاي خرد و کلان، وجود دارد. جز محمدجواد آذريجهرمي وزير ارتباطات که در تير ماه در نامهاي به ابراهيم رييسي و محمدباقر قاليباف نسبت به تصويب اين طرح هشدار داده بود تعدادي از شرکتها و مجموعههاي داخلي که از طريق فضاي مجازي به فعاليت ميپردازند نيز در اين چند روز نسبت به طرح ساماندهي فضاي مجازي ابراز نگراني کرده و حتي تومارهايي را جهت امضاي افراد در فضاي مجازي منتشر کردند. روز گذشته نيز سخنگوي کميسيون فرهنگي درباره اين طرح گفته بود که «حدود ۱۴ بار و بيش از ۲ هزار ساعت کار کارشناسي انجام شده و اجازه فيلتر اينستاگرام، تلگرام يا توييتر زماني داده ميشود که يک پلتفرم داخلي جايگزين آنها شود.» البته که تجربه نشان ميدهد فيلترينگ پيامرسان تلگرام با وجود داشتن پلتفرم داخلي نيز نتوانست از تمايل به استفاده از آن بکاهد.
طرح صيانت از فضاي مجازي داراي ايرادات اساسي است
طرح صيانت از فضاي مجازي در چند هفتهاي که مورد نقد قرار گرفته، علاوه بر ايرادات عمدهاي که از آن گرفته شده، کسب و کارها را نيز با نگراني روبهرو کرده است. به باور کارشناسان تا 350 هزار کسب و کار خرد در پلتفرمها و به خصوص اينستاگرام مشغول به فعاليت هستند که با فيلترينگ آن، مشکلات عديدهاي گريبان آنها را خواهد گرفت و حتي ممکن است به بيکاري حدود 900 هزار نفر بينجامد. رضا الفتنسب، عضو هياتمديره اتحاديه کشوري کسب و کارهاي مجازي معتقد است؛ به اين طرح مجلس شبهه وارد است و در اين شرايط سخت اقتصادي و با وجود کرونا سياستگذاران نبايد فضاي مجازي را محدود کنند.او در اين باره به «اعتماد» گفت: گفته شده که طرح صيانت از فضاي مجازي براي حقوق کاربران ارايه شده است البته اين طرح به اعتقاد ما اصلا شفاف نيست و ايرادات بسياري هم دارد. او افزود: گفته ميشود اين طرح در کميسيون فرهنگي مجلس نوشته شده اما اين طور که مشخص است اين طرح در اين کميسيون هم نوشته نشده و از بخش خصوصي نيز درباره اين طرح نظرخواهي نشده است و زماني که در مجلس مطرح شد و سر و صداهايي به پا کرد، مرکز پژوهشهاي مجلس از بخش کسب و کارهاي مجازي هم خواست که نظرات خود را ارايه کنند.اين عضو هياتمديره اتحاديه کشوري کسب و کارهاي مجازي با بيان اينکه در وهله اول بايد مشخص شود اين طرح را چه کساني نوشتهاند، خاطرنشان کرد: پس از مشخص شدن اين موضوع در مرحله بعد بايد توضيح دهند چرا موضوعي که بيش از ۸۰ ميليون نفر با آن درگير هستند اينقدر سطحي گرفته شده است؟ او ابراز اميدواري کرد که اين طرح به صحن علني برده شود و در آنجا نمايندگان به آن نظر دهند.
جاي بخش خصوصي در اين ابرکميسيون کجاست؟
الفتنسب در بخش ديگري از سخنان خود ضمن اشاره به اينکه مهمترين ايراد اين طرح، تشکيل ابرکميسيوني با ۲۰ نفر نيرو از نيروهاي مسلح و قرار است يک نفر هم از سازمان امور صنفي يارانهاي در اين کميسيون حضور يابند و رييس اين کميسيون هم از سوي رييسجمهور انتخاب ميشود، گفت: «اين اقدام يعني بروکراسيها بيشتر ميشود و يک مجوز به مجوزهاي ديگر افزوده خواهد شد ضمن آنکه گفته شده خارجيها بايد اطلاعات خود را در داخل ايران ثبت کنند و نمايندگي هم داشته باشند و مجوز ايراني بگيرند. به نظر ميرسد برخي به دنبال اين هستند که در اين شرايط ما نيز مانند کشورهاي چين، هند، ترکيه و ... نسبت به فعاليت اين دسته از پلتفرمها اقدام کنيم که اصلا منطقي به نظر نميرسد.» الفتنسب با اشاره به شرايط تحريمي ايران تصريح کرد: «حتي در کشور همسايه ما يعني عراق هم امروز براي نيروهاي ايراني که براي کسب و کارهاي اينترنتي به آنجا رفتهاند، حساب بانکي باز نميکنند.» اين کارشناس حوزه آيتي دليل مخالفتها با اين طرح را اينگونه توضيح داد: «قصد ما از مخالفت با اين طرح محدود کردن خدمات داخلي نيست و حتي از اين اپليکيشنهاي با کيفيت بومي حمايت هم خواهيم کرد و معتقديم بايد براي استفاده از آنها فرهنگسازي هم بشود.»
آيا زيرساختهاي داخلي فراهم است؟
او به بررسي زيرساختهاي لازم براي اجرايي شدن اين طرح نيز اشاره کرد و گفت: «اشکالي ندارد که فردا ايران هم موتور جستوجويي مانند گوگل بسازد. در واقع موضوعي که ما به آن ايراد ميگيريم بحث محدوديت خدمات خارجي است، زيرا زيرساختها در اين زمينه فراهم نشده است.در صورتي که سرويس درستي ارايه شود و مردم نگراني از افشاي اطلاعاتشان نداشته باشند حتما از آن استفاده ميکنند.»الفتنسب در بخش ديگري از سخنان خود افزود: ما شاهد آن بوديم که اينترنت در سالهاي گذشته در ايران قطع شد و گوگل هم مقطعي در دسترس قرار نداشت. اما واقعا موتورهاي جستوجوي ايراني توانستند خدمات خوبي داشته باشند؟ نمونه ديگر يکي از پيامرسانها بود، زماني که تلگرام را مسدود کردند از هم پاشيد و سرورهايش توان اين حجم از کاربر را نداشت و سيستم نتوانست اين پهناي باند را تحمل کند و از مدار خارج شد. اين کارشناس فضاي مجازي با بيان اينکه به نظر ميرسد افراد حاضر در مجلس دغدغه اين روزهاي مردم را ندارند، ادامه داد: مردم امروز به دليل کم کاريهاي افراد مختلف در دولتها و در حاکميت به جايي مثل اينستاگرام پناه بردهاند آن هم براي معاش و بازاريابي. او با بيان اينکه سوال اينجاست که با اين طرح صيانت از کدام کاربر ميشود، گفت: آقايان اين سوال را از خودشان پرسيدهاند که با اين اقدام آيا به اقتصاد کمک ميشود؟ مردم رضايت دارند يا ندارند؟ اين کارشناس فضاي مجازي با بيان اينکه افرادي که اين طرح را نوشتهاند اصلا ديدي نسبت به کف بازار و اينکه چه اتفاقي براي مردم ميافتد ندارند، ادامه داد: برخي افراد تنها با تبليغات در اينستاگرام محصولات خود را عرضه ميکنند و از اين طرح واقعا نگران شدهاند.
کليه شرکتهاي خارجي بايد مجوز داخلي بگيرند
الفتنسب در بخش ديگري از صحبتهاي خود به مفاد و «بايد»هاي اين طرح نيز اشاره کرد و افزود: براي خدمات خارجي گفته شده مجوز بايد از داخل کشور اخذ شود و اگر خدمات پرداختي داخل اين پلتفرم انجام شود و تبليغاتي قرار است صورت گيرد کميسيون بايد از آن مطلع باشد و به نظر ميرسد به گونهاي اين طرح نوشته شده که هيچ شرکتي با اين شرايط اقدام نکند.او ادامه داد: اين طرح ۳۷ بند دارد که با آن در حوزههاي مختلف وارد شدهاند از کودک و خانواده گرفته تا کسب و کار و ... اما به اعتقاد من اين طرح شکست خورده است و قابليت اجرا شدن ندارد. الفتنسب گفت: دولت جديد بايد بررسي کند که آيا ميتواند اين طرح را اجرا کند يا خير، ضمن آنکه آقاي رييسي همواره درخواست داشت تا مردم او را در شبکههاي مجازي دنبال کنند و بعيد به نظر ميرسد رويکرد خود را تغيير دهد.اين عضو هياتمديره اتحاديه کسب و کارهاي مجازي در مورد تعداد افرادي که امروز در فضاي مجازي مشغول کسب و کار هستند، گفت: با توجه به اينکه جمهوري اسلامي ايران اينستاگرام را به رسميت نشناخته آمارهاي دقيقي در دست نيست، اما بر اساس آمارهاي غيررسمي حدود ۱۰۰ هزار فروشنده در اين اپليکيشن مشغول فعاليت هستند که در شرايط پاندمي کرونا در کشور تعداد اين افراد بيشتر هم شده است.
چه تعداد در فضاي مجازي مشغول کسب و کار هستند؟
الفتنسب به تعدادي از سايتها و کسب و کارهايي که در فضاي مجازي مشغول به فعاليت هستند نيز اشاراتي کرد و افزود: تعداد افرادي که در بخش سايتهاي رسمي فروش مانند ديجي کالا، اسنپ، تپسي و ... مشغولند هم به ۲۵۰۰ سايت رسمي ميرسد البته در کنار اينها سايتهاي غيررسمي کسب و کار هم در ايران وجود دارند که به صورت تقريبي بين ۴۰ تا ۵۰ هزار سايت برآورد ميشود که همه اينها با اين طرح مختل خواهند شد زيرا وروديهاي اين سايتها اغلب از گوگل و اينستاگرام و... است. اين کارشناس فضاي مجازي تصريح کرد: در حال حاضر در چين ۴۴ درصد افراد خريد آنلاين انجام ميدهند يعني تقريبا از هر دو نفر، يک نفر آنلاين خريد ميکند، در ترکيه اين عدد ۸ درصد است و اين عدد در ايران پس از شيوع کرونا به ۳،۲ درصد رسيده است و بايد بررسي شود که اين عدد را چگونه افزايش دهند تا حداقل در اين بخش شبيه ترکيه شويم نه اينکه کوشش در محدودسازي کنند. او افزود: البته به نظر ميرسد اگر دولت به اين بخش هم ورود پيدا ميکرد همين رقم ۳.۲ دهم هم امروز کمتر بود و کسب و کارهاي بخش خصوصي خودشان براي اين موضوع زحمت کشيدند. گفتني است؛ طرح جنجالي «قانون حمايت از حقوق کاربران و خدمات پايه کاربردي فضاي مجازي» قرار بود روز گذشته در صحن علني مجلس مورد بررسي قرار گيرد، اما به گفته سخنگوي هيات رييسه مجلس روز دوشنبه نوبت به بررسي آن نرسيد و احتمال بررسي آن طي يکي، دو روز آينده همچنان به قوت خود باقي است.