روایت "اکونومیست" از بی آبی در خاورمیانه
انتخاب/متن پيش رو در انتخاب منتشر شده و بازنشرش در آخرين خبر به معناي تاييد آن نيست
اکونوميست نوشت: در محله الجزيره که کاخ رياست جمهوري و سفارتخانه هاي خارجي در آن مستقر هستند، برخي فکر مي کنند فشار آب دير افزايش مي يابد. اما اين را به کساني که در حومه پايتخت الجزاير زندگي مي کنند، جايي که شيرها براي چند روز است خشک شده اند و شاهد افزايش دما هستيم، نگوييد. معترضين راههاي اصلي و راه آهن را مسدود کرده اند. يک روزنامه نگار محلي با انتقال طرز فکر معترضين مي گويد: اگر جريان آب متوقف شود، همه چيز با مشکل مواجه خواهد شد.
الجزاير تنها کشوري نيست که با اين شرايط روبرو است. در چند ماه گذشته اعتراضات در مورد کمبود آب در ايران، عراق ، سودان و يمن آغاز شده است. کمبود آب در ناآرامي هاي ديگر در خاورميانه و شمال آفريقا نقش دارد.
خشکسالي از گذشته هاي دور تا کنون از ويژگي هاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا بوده است. اما اکنون تغييرات آب و هوايي باعث ايجاد فصل هاي خشک طولاني تر شده و همچنين افزايش گرما و دما نيز مشکل ساز شده است. پيش بيني مي شود که بارندگي در بعضي از نقاط به طور ناگهاني کاهش يابد و کشاورزان مجبور به حفر چاه هاي بيشتر شوند، سفره هاي زيرزميني را تخليه کرده و به طور بالقوه خسارات زيست محيطي غير قابل جبراني ايجاد کنند. در بيشتر مناطق روند به سمت آينده اي خشک تر، گرمتر و بدبختي آفرين تر است.
برخي از دولت ها با اين مشکل سر و کار دارند. اسرائيل و کشورهاي حوزه خليج فارس به نيروگاه هاي آب شيرين کن متکي هستند که مي توانند با انرژي خورشيدي کار کنند و يک متر مکعب آب شيرين معادل 3000 بطري آب کوچک را با 50 سنت توليد کنند. اما بسياري از دولت ها اوضاع شان بدتر است. معترضان، سوء مديريت و فساد را عامل بسياري از بدبختي ها مي دانند. حسن الجنابي، وزير اسبق منابع آب در عراق مي گويد: بخش آب در حال از هم پاشيدن است و يک انفجار رخ خواهد داد.
بانک جهاني مي گويد: بخش عظيمي از آب شيرين گرفته شده از منابع آب زيرزميني يا سطحي در جهان در بخش کشاورزي استفاده مي شود که حدود 70 درصد است. اين نسبت در خاورميانه و شمال آفريقا حتي بيشتر است و به حدود 80 درصد مي رسد. توليد محصولات در اين مناطق خشک کاملاً به آبياري متکي هستند و مقامات مي گويند که حمايت از کشاورزي موجب کاهش مهاجرت روستايي مي شود و نياز به استفاده از ارز براي واردات مواد غذايي را کاهش مي دهد. بنابراين، به عنوان مثال، مصر به کشاورزان خود اجازه مي دهد آب را از رود نيل براي مصارف کشاورزي بگيرند، در حالي که فقط هزينه پمپاژ از آنها دريافت مي شود.
اين يارانه ها مدت هاست که کشاورزان منطقه را به هدر دادن آب در مقياس گسترده ترغيب مي کند. هنوز هم رهبران تمايل دارند از آب ارزان به عنوان راهي براي کسب پشتيباني مردم يا دستيابي به منافع شخصي خود استفاده کنند. رژيم در اردن، يکي از خشک ترين کشورهاي جهان، از کشاورزان قبايل قدرتمند در دره اردن به عنوان يک منبع درآمد استفاده مي کند. در ايران، براي خنک سازي کارخانه هاي توليد فولاد در اصفهان رودخانه اي تغيير مسير داده شد. قديمي ها به ياد مي آورند که کشتي هايي که به آمريکا مي رفتند از رودخانه کارون عبور مي کردند و اين استان تأمين کننده ي آب شيرين بخش زيادي از شهرهاي ايران بود. اما ساخت ده ها سد، رودخانه ها و باتلاق هاي خوزستان را خشک کرده است.
کساني که در الجزاير هستند اغلب فساد را عامل مشکلات آب خود مي دانند. گفتني است، دولت طي دو دهه گذشته بيش از 50 ميليارد دلار براي پروژه هاي آب هزينه کرده است، اما بيشتر آن تبخير شده است. يک وزير پيشين منابع آب به دليل سرقت پول به زندان محکوم شده و در هفته هاي اخير دو نفر ديگر دستگير شده اند. همچنين، ده واحد از 11 کارخانه آب شيرين کن ساخته شده توسط يک شرکت تابعه در حال خراب شدن است. اين ماجرا در عراق نيز تقريباً به همين منوال است، جايي که احداث يک دستگاه آب شيرين کن بزرگ سالها به تأخير افتاده است، زيرا گروه هاي حاکم بر اين کشور در مورد اينکه چه کسي قرارداد را تصاحب کند با يکديگر اختلاف دارند.
جنگ در برخي از کشورها، حفظ زيرساخت هاي آب را سخت کرده است و از آب بعنوان سلاح استفاده مي شود. مثلاً، داعشي ها سعي کردند سد فرات را هدف قرار دهند تا مخالفان خود را در عراق تحت فشار بگذارند. شورشيان مورد حمايت ترکيه در شمال سوريه، عملکرد دستگاه آبي را که آب مورد نياز کردها را تأمين مي کرد، متوقف کرده اند. گزارشي از دانشگاه صنعا تخمين زده است که 70 درصد از درگيري هاي روستايي در يمن، قبل از جنگ داخلي، با اختلافات بر سر آب آغاز شده است.
آب حتي مي تواند عامل اصلي درگيري هاي آينده باشد. مصر و سودان با اتيوپي در مورد پر کردن سدي غول پيکر در رود نيل درگير هستند. عبدالفتاح السيسي، رئيس جمهور مصر به طرز تهديدآميزي مي گويد: همه گزينه ها در دسترس است. ترکيه و ايران همچنين در حال ساخت سدهايي هستند که آب جاري شده به کشورهاي عربي را جمع مي کنند. محاصره غزه توسط اسرائيل نشان مي دهد که اين سرزمين امکانات لازم براي توليد آب آشاميدني کافي را در اختيار ندارد.
برخي از ناظران عميق تر به موضوع آب نگاه کرده اند. به طور مثال، اِرآن فيتلسون از دانشگاه عبري اورشليم در اسرائيل مي گويد: نمک زدايي آب ارزان تر از جنگ بر سر آن است. هنوز هم ناآرامي هاي مربوط به آب مي تواند عواقب جهاني داشته باشد. به عنوان مثال، يمني ها در حال حاضر روستاهاي خشک شده را رها مي کنند. بدون مشارکت، مديريت و سرمايه گذاري بهتر، اين خطر وجود دارد که ميليون ها نفر از ساکنان منطقه به پناهندگان آب و هوايي تبديل شوند.