برگزیده

مرد سایه‌ها در تهران

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1400/09/16 - 18:26

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

شیخ طحنون بن زاید آل نهیان مشاور امنیت ملی امارات عربی متحده و برادر محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی با سفر به تهران و دیدار با مقامات ارشد ایران، فصلی تازه از روابط دوجانبه را کلید زده است. این سفر مهم یک‌روزه که نقطه عطفی در روابط ایران و امارات، روابط ایرانی- عربی و روابط منطقه‌ای به شمار می‌رود، بخشی از پروسه تنش‌زدایی تهران و ابوظبی است که از سال ۲۰۱۹ در دستورکار مقامات دو طرف قرار گرفته است. پیش‌تر و در ۳ آذر ماه علی باقری معاون سیاسی وزارت خارجه ایران به امارات سفر کرده بود. تجارت، سفارت، امنیت دریایی و ترانزیت زمینی چهار دستور کار سفر مرد سایه‌ها به تهران است.

اهمیت زمانی این سفر
سفر یک‌روزه طحنون بن زاید که به مرد شماره دو امارات معروف است در شرایطی صورت می‌گیرد که با چند رویداد مهم منطقه‌ای همراه شده است. چند ساعت پیش از این سفر، وزیر خارجه آمریکا با محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی به‌صورت تلفنی گفت‌وگو کرد. قرار است ظرف چند روز آینده دور هشتم گفت‌وگوهای برجامی در هتل کوبورگ وین از سر گرفته شود. مقامات امارات اعلام کرده‌اند از این گفت‌وگوها و ثبات منطقه‌ای حمایت می‌کنند.

همزمان نیز وزیر خارجه سوریه به تهران سفر کرده و با امیرعبداللهیان دیدار کرده است. اخیرا تماس‌ها بین امارات و سوریه افزایش یافته که ماه گذشته منجر به سفر عبدالله بن زاید وزیر خارجه امارات به دمشق و دیدار با بشار اسد شد. اگرچه سخنگوی وزارت خارجه ایران دیروز دوشنبه در نشست خبری با قاطعیت ارتباط میان این دو سفر را رد کرده بود، اما هماهنگی مقدمات حضور سوریه در نشست اتحادیه عرب پس از نزدیک به یک دهه باعث می‌شود که این موضوع در دیدار طحنون و علی شمخانی مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته باشد. از سوی دیگر اهمیت سفر طحنون به تهران در شرایطی است که منطقه وارد فاز تنش‌زدایی شده است و بازیگران در تلاش هستند با گفت‌وگو و مصالحه، زمینه پیشبرد منافع خود را دنبال کنند. در این میان اثرات این سفر بر مذاکرات در جریان ایران و عربستان هم بسیار مهم است.

چهار دستورکار طحنون در تهران
مشاور امنیت ملی امارات در سفر به تهران چهار هدف را دنبال می‌کند. هدف اول؛ ارتقای روابط از سطح کاردار به سطح سفیر است که از ژانویه ۲۰۱۶ به دلیل همراهی امارات با عربستان در قطع روابط با ایران به سطح کاردار تنزل پیدا کرد. به‌نظر می‌رسد با این سفر که می‌تواند مقدمات سفر وزرای خارجه دو کشور را فراهم کند، روابط به سطح سفارت باز خواهد گشت. هدف دوم؛ ارتقای روابط تجاری بین دو کشور پس از دو سال پاندمی کروناست که هدف‌گذاری تجارت ۳۰ میلیارد دلاری بین ایران و امارات در دستور کار قرار دارد. رئیس اتاق مشترک ایران و امارات با اشاره به اینکه پیش‌بینی شده حجم تجارت ایران و امارات تا پایان سال ۱۴۰۰ به ۲۰ میلیارد دلار می‌‌رسد، گفت: امارات نیز پیش‌بینی کرده است حجم روابط تجاری دو کشور در سال ۲۰۲۵ به ۳۰ میلیارد دلار می‌‌رسد. امارت دبی از اوایل مهر ماه به مدت شش ماه میزبان نمایش اکسپو است که فضای خوبی را برای حضور تجاری ایران فراهم کرده است.

هدف سوم؛ موضوع امنیت منطقه‌ای و دریایی است که از سال ۲۰۱۹ و پس از انفجارهای بندر فجیره به مساله بسیار مهمی برای دولت امارات تبدیل شده است. اتفاقاتی که در آن برهه روی داد و با انفجارهای گسترده در تاسیسات نفت شرکت آرامکوی عربستان همراه شد، ابوظبی را به سمت مصالحه تدریجی با تهران ترغیب کرد. در همین چارچوب، در شهریور ۱۳۹۸ مقامات نظامی امارات با سفر به تهران درباره موضوع امنیت دریایی و ضرورت همکاری‌های دوجانبه رایزنی کردند.

از آن تاریخ به بعد، امارات همزمان با قطر، سوریه و ترکیه نیز وارد فاز تنش‌زدایی شد که سفر محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی به آنکارا و دیدار با رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه پس از نزدیک به ۱۰ سال نقطه عطفی در میانه تنش‌های دو کشور به شمار می‌رود. همچنین سفر وزیر خارجه امارات به دمشق و دیدار با بشار اسد رئیس‌جمهوری سوریه نیز بخش دیگری از روندی است که ابوظبی با محوریت تنش‌زدایی با رقبا در پیش گرفته است.

هدف چهارم این سفر نیز گفت‌وگو و رایزنی درباره خط ترانزیت زمینی بین امارات با ایران و ترکیه است. در واقع تنش‌‌زدایی امارات با تهران و آنکارا سبب شده تجارت میان امارات و ترکیه برای ارسال کالاهای اماراتی به اروپا که پیش‌‌تر از مسیر دریایی تنگه باب المندب -دریای سرخ-کانال سوئز از بندر شارجه تا بندر مرسین ترکیه انجام می‌شد، در پی افزایش کرایه حمل دریایی کالا، به حمل زمینی از مسیر ترانزیتی ایران به ترکیه انجام شود. این در حالی است که مسیر پیشین ۲۰ روز و مسیر جدید (عبور ترانزیتی از خاک ایران) ۱۲ روز به طول می‌‌‌‌‌‌انجامد.

جایگاه طحنون بن زاید در امارات
جایگاه و وزن سیاسی-امنیتی و اقتصادی شیخ طحنون اهمیت سفر او به ایران را در مقطع کنونی افزایش می‌دهد. نقش‌آفرینی طحنون در جنگ یمن، تحولات لیبی، محاصره قطر، عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی و تنش‌زدایی با ترکیه در طول دو سال گذشته از او چهره مهمی در کانون‌های قدرت امارات ساخته است. جایگاه اقتصادی او نیز زمینه‌ای را فراهم می‌کند تا سفر او به تهران دارای بار اقتصادی و تجاری هم باشد. طحنون رئیس هلدینگ دولتی ADQ است که طی دو سال گذشته با سرعتی فراوان تبدیل به یکی از فعال‌ترین سرمایه‌گذاران در امارات شده است. وی همچنین رئیس First Abu Dhabi Bank است که امروز تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین اعتبار‌دهندگان به امارات شده است. طحنون همچنین رئیس هلدینگ Group-۴۲ است که در حوزه هوش مصنوعی و پردازش فعالیت می‌کند.

پروسه تنش‌زدایی ایران و امارات
سفر شیخ طحنون بن زاید مشاور امنیت ملی امارات در شرایطی صورت می‌گیرد که پیش‌تر تماس‌های مختلفی میان مقامات دو کشور برقرار شده بود. علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران چهارشنبه ۳ آذر با انور قرقاش، مشاور دیپلماتیک رئیس‌‌ این کشور دیدار و درباره روابط دوجانبه و منطقه‌‌ای گفت‌وگو کرد. این نخستین سفر رسمی یک مقام بلندپایه ایران به امارات پس از یک دوره تنش در روابط بود که در آستانه مذاکرات هسته‌‌ای ۸ آذر در وین اتریش انجام شد. در جریان سفر باقری به امارات، طرفین بر لزوم تقویت اساس همسایگی خوب و احترام متقابل در چارچوب منافع مشترک جهت حصول ثبات و شکوفایی در منطقه و گسترش روابط اقتصادی و تجارب میان دو کشور تاکید کردند. در این دیدار همچنین درباره تحولات منطقه‌‌‌‌‌‌ای و بین‌المللی مورد اهتمام دو طرف گفت‌وگو شد. آخرین سفر یک مقام ارشد ایرانی به امارات، سفر ۱۴ آذر ۱۳۹۲ محمد‌جواد ظریف وزیر خارجه سابق ایران به این کشور است. محمدجواد ظریف در جریان آن سفر برای دیدار و گفت‌وگو درباره موضوع‌‌های دوجانبه، تحولات منطقه‌‌ای و مسائل بین‌المللی عازم ابوظبی پایتخت این کشور شده بود. پیش از این اظهارات، وزرای خارجه ایران و امارات در گفت‌وگوی تلفنی با یکدیگر درباره روابط دوجانبه رایزنی کردند و متقابلا از یکدیگر برای سفر به تهران و ابوظبی دعوت به عمل آوردند.

امارات شهریور ماه سال جاری انتخاب ابراهیم رئیسی را به عنوان رئیس‌‌‌‌‌‌جمهور ایران تبریک گفته بود. در پی ارسال این پیام، «خلیفه بن زاید آل نهیان» رئیس این کشور پیام رئیسی را دریافت کرد. رئیس‌‌‌‌‌‌جمهور ایران در پیام مذکور ابراز امیدواری کرده بود که روابط دوجانبه میان دو کشور با توجه به ظرفیت‌‌‌‌‌‌های عظیمی که ایران و امارات از آن برخوردارند به‌‌‌‌‌‌ویژه در زمینه اقتصادی توسعه پیدا کند. رئیس‌‌‌‌‌‌جمهور ایران بابت پیام تبریک رئیس امارات از او تشکر کرده و در عین حال، ‌‌‌‌‌‌ برای او سلامتی، برای کشور امارات توفیق و برای مردم سرافراز این کشور سعادت خواستار شد. در همان زمان، «شیخ محمد بن راشد آل مکتوم» نخست‌‌وزیر امارات و حاکم دبی نیز پس از دیدار با «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در حاشیه اجلاس بغداد گفته بود: «امروز در حاشیه نشست همکاری بغداد، با حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جدید ایران دیدار کردم. برای وی در مسوولیت جدیدش در توسعه روابط مثبت با کشورهای همجوار و تقویت روابط بر اساس حکمت و منافع ملت‌ها، آرزوی موفقیت می‌کنم.»