ونزوئلا هم به ایران پشت کرد
هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
نزدیکی واشنگتن و کاراکاس بازار صادراتی تهران را از چنگـش درآورد
شکوفه حبیب زاده| ونزوئلا یار غار ایران در دوران تحریم، کشوری که برای مقابله با امپریالیسم آمریکا، دردانه احمدینژاد تا رئیسی شد، حالا به نظر میرسد با نیمنگاه آمریکا حاضر است ایران را پشت سر بگذارد. از زمان صدور مجوز وزارت خزانهداری آمریکا به شرکت نفتی آمریکایی شورون برای تولید نفت خام در ونزوئلا و صادرات آن به آمریکا، برای مدتی چندینماهه، واردات میعانات گازی ایران به کاراکاس متوقف شد؛ توقفی که چندان بوی خوبی نمیدهد و این پیام را مخابره میکند که روزهای حذف ایران از بازار جدید صادراتیاش در دوران تحریم، رو به پایان است. زمانی که نیکلاس مادورو دست دوستی به سمت ایران دراز کرد و باوجود آنکه این دو کشور از نظر ژئوپلیتیکی نیز همخوانی ندارند و تنها مبارزه با استکبار آمریکایی و تحریم ناشی از آن، وجه مشترکشان است، دور از انتظار نبود که این کشور با در نظر گرفتن منافع اقتصادی خود در بحرانی که در کشور رقم خورده، یک روز ایران را جا بگذارد و اینبار دوباره دست یاری به سمت آمریکا دراز کند؛ اتفاقی که بهواسطه طولانی شدن تحریمهای ایران پس از خروج ترامپ از برجام تا امروز، چندان از دولتمردان ایران دیده نشد و منافع سیاسی در اولویت منافع اقتصادی مردم قرار گرفت. در این گزارش به اتفاقی اشاره میکنیم که بر چهره صادرات نفتی ایران، خط انداخته و دور از انتظار نیست که با فاصلهای نهچندان طولانی، زخم خود را بر پیکره بازارهای تازه کشفشده برای فروش نفت ایران بر جای بگذارد. هرچند براساس آمارهایی که مؤسسات ردیابی نفتکش ارائه میدهند، این روزها با افزایش صادرات نفت ایران روبهرو هستیم و نادیده گرفتن تحریمها ازسوی بایدن بر این فضا دامن زده، این احتیاط شرط عقل است که بخش بازاریابی شرکت ملی نفت ایران و فروشندگان دیگر نفتی در دوران تحریم، چشم بر روی این تحولات نبندند و به دنبال جایگزینی برای سهم از دست رفته ایران در ونزوئلا باشند.
فلکشاهی در گفتوگو با «هممیهن» تحلیل کرد: رویگردانی ونزوئلا از خرید میعانات گازی ایران
همایون فلکشاهی، تحلیلگر و کارشناس ارشد مؤسسه انرژی کپلر مستقر در لندن نیز در گفتوگو با «هممیهن» با ایمان ناصری موافق است و میگوید صادرات نفتا از آمریکا توسط شرکت آمریکایی شورون، سهم میعانات گازی صادراتی از ایران به کاراکاس را میگیرد و در نتیجه در حال از دست دادن این بازار با نزدیک شدن آمریکا و ونزوئلا با یکدیگر هستیم. او در این گفتوگوی کوتاه، اتفاقی که در حال رخ دادن است را براساس دادههای مؤسسه کپلر تشریح میکند.
همکاری دوباره نفتی آمریکا با ونزوئلا چگونه در حال رقم خوردن است؟
شرکت خصوصی آمریکایی شورون که چندین سال در قالب پروژه پترومنگس در ونزوئلا فعال بود و تا ۲۰۰هزار بشکه در روز نفت در ونزوئلا تولید کرده و به شرکتهای خصوصی آمریکایی و پالایشگاههای آمریکا صادر میکرد، با تحریمهای جدید ونزوئلا دچار چالش شد. بعد از تحریمهای نفتی ونزوئلا در دوران ترامپ، شورون دیگر نمیتوانست نفت تولیدی خود را به آمریکا صادر کند، بنابراین تولیدش افت کرد و باعث شد تولید ونزوئلا از کمی بیش از دو میلیون و 100 هزار بشکه در روز در سال 2016، به میزان 600-500 هزار بشکه در روز افت کند. در حال حاضر تولید نفت خام در ونزوئلا کمی بیشتر شده، زیرا دولت آمریکا به شرکت شورون معافیت داده که به فعالیتش در ونزوئلا ادامه دهد که باعث شده از اواخر سال قبل تولید پروژه پترومنگس بیشتر شود و اکنون نزدیک به 750-700 هزار بشکه در روز برسد. تنها نکتهای که شورون باید آن را رعایت کند، این است که فقط شورون میتواند نفت خام تولیدشده را صادر کند و به دست شرکت ملی ونزوئلایی نمیرسد و این تولید را میتواند فقط به پالایشگاه خودش در آمریکا صادر کند. در هر حال با این اتفاق صادرات ونزوئلا به آمریکا افزایش پیدا کرد. معمولا شرکت ملی ونزوئلا نباید دسترسی به درآمد حاصل از این پروژه داشته باشد، اما غیرمستقیم باعث میشود شورون سود بیشتری در ونزوئلا داشته باشد و باید مالیات بدهد و وقتی سودش بالا میرود مالیاتش هم بالا میرود و درآمد دولت ونزوئلا افزایش پیدا میکند. چون پروژه پترومنگس، نفت فوقسنگین است و ونزوئلا هم نفت فوقسنگین تولید میکند، ونزوئلا مجبور است نفت فوقسبک یا میعانات گازی و نفتا وارد کند که با نفت فوقسنگین مخلوط کرده تا نفتی که تولید میشود کیفیت بالاتری داشته باشد و بتوانند بهصورت سادهتر آن را صادر کنند یا در پالایشگاه خودش از آن استفاده کنند.
آیا میعانات گازی ایران میتواند با نفتای وارداتی از آمریکا رقابت کند؟
در دو سه سال اخیر که تجارت بین آمریکا و ونزوئلا قطع شده بود، آمریکا به ونزوئلا نفتا صادر نمیکرد و بدین ترتیب ونزوئلا، واردات نفت فوقسبک و میعانات گازی نداشت. قبلا ونزوئلا میزان زیادی از نفتای آمریکا را برای مخلوطکردن با نفت فوقسنگین خودش وارد میکرد. در دو سه سال اخیر ایران وارد بازار ونزوئلا شد که بنزین برای مصرف داخل صادر میکرد، چون پالایشگاه ونزوئلا با مشکلات زیادی مواجه شده بود و تولید بنزینشان افت کرده بود. از طرف دیگر ایران میعانات گازی به ونزوئلا صادر کرد که برای مخلوط کردن با نفت فوقسنگین ونزوئلا بود تا نفت را بتوانند آسانتر تولید و صادر کنند. درواقع بازگشایی روابط بین آمریکا و ونزوئلا تا حد محدود باعث شد شورون، نفتا را از آمریکا به ونزوئلا وارد کند که میتواند تأثیری بر تجارت بین ایران و ونزوئلا بگذارد، چون کاری که نفتا در بازار ونزوئلا انجام میدهد، همان کاری است که میعانات گازی ایران انجام میداد و اگر ونزوئلا بتواند نفتای بیشتری از آمریکا وارد کند، نیازش به میعانات گازی ایران کمتر میشود که در میانمدت طبیعتا بازار خیلی بزرگی برای ایران محسوب نمیشود. ازطرفی معلوم نیست ونزوئلا چطور پول این محمولهها را پرداخت کرده است. شایعاتی درباره فرستادن طلا به ایران مطرح شده بود که خیلی شفافیتی در این زمینه وجود ندارد.
رکود تجارت نفتی ایران و ونزوئلا از چه زمانی رقم خورد؟
براساس دادههای مؤسسه کپلر در سال ۲۰۲۲، واردات نفت فوقسبک و میعانات گازی و بنزین از ایران به ونزوئلا به اوج خود رسیده بود. اما در عین حال در شش ماه اخیر هیچ صادراتی از ایران به ونزوئلا نداشتهایم. محمولههایی که در مارس و آوریل به ونزوئلا رسیده قبل از این ماهها از ایران فرستاده شده و از ماه مارس به بعد محمولهای از ایران به ونزوئلا فرستاده نشده است. به بیانی دیگر آخرین محمولهای که از ایران به ونزوئلا رسید در ماه آوریل بوده و حدود پنج شش ماه است که هیچ تجارتی در زمینه نفت و میعانات بین گازی دو کشور صورت نگرفته است. البته تا آخر سال 2023 ممکن است واردات نفت فوقسبک و میعانات گازی و بنزین از ایران بالا برود ولی فعلا میزانی که داریم نشاندهنده رکود در روابط تجاری دو کشور است.
آمارهای مؤسسه کپلر درباره صادرات نفت ونزوئلا به ایالات متحده نشان میدهد که از سال 2018 به بعد، این صادرات نزدیک به صفر رسیده بود، اما در سال 2023 رو به افزایش رفته است. در مقابل واردات ونزوئلا از آمریکا نشان میدهد که فعلا میزان واردات محصولات نفتی از آمریکا از میزانی که در سال 2018 وارد میشد، خیلی دور است ولی در 2023 کمی رو به افزایش رفته است. در شش ماه اخیر نیز ونزوئلا یک میلیون و 370 هزار بشکه نفتا از آمریکا وارد کرده و همه این موارد را شرکت شورون برای فعالیت خودش وارد میکند، یعنی شرکت ملی ونزوئلا فعلا حق ندارد خودش وارد مبادلات با شرکتهای خصوصی دیگر آمریکایی شود و خودش نفتا وارد کند.
پس ایران باید بازار ونزوئلا را کلا نادیده بگیرد؟
در هر حال میزان نفتایی که شرکت آمریکایی شورون از آمریکا وارد میکند، سهم بازار ایران را میگیرد، زیرا ایران بیشتر میعانات گازی به ونزوئلا صادر میکرد و نفتا همان کاری را در بازار ونزوئلا انجام میدهد که میعانات گازی ایران میتوانست انجام دهد. هرچند این صادرات جایگاه چندان ویژهای در صادرات نفتی ایران نداشت.