نگاهی به اِشکالهای گفتاری و نوشتاری امروز
ايسنا/ دکتر هادي انصاري، تحصيلکرده دکتراي زبان و ادبيات فارسي، در مقاله خود با عنوان «درست بنويسيم و درست بخوانيم» که آن را در اختيار ايسنا قرار داده است، مينويسد: درباره درست خواندن و گفتن و نوشتن، تاکنون بسيار گفتهاند و نوشتهاند و شنيدهايم و خواندهايم؛ ولي کافي نيست. پاسداشت زبان فارسي و برطرف کردن اشکالها، نميتواند به چندنوشته، برنامه، کتاب و جزوه منحصر باشد و اگر هر روز هم يادآوري شود، تکراري نخواهد بود و تأثيرخود را خواهد گذاشت.
بدين منظور بر آن شديم تا برخي اشکالهاي رايج امروزي را که در گفتار و نوشتار مردم، فراوان ديده و شنيده ميشود، يادآوري و اصلاح کنيم تا شايد بتوانيم در راه درست خواندن و درست نوشتن واژهها، اصطلاحها، عبارتها و درنهايت براي پاسداشت زبان فارسي قدمي برداريم.
اسباب و اثاث / اسباب و اساس
اثاث به معني لوازم منزل است و تقريباً هم معني با اسباب است و همواره درکنارهم به کار ميروند؛ اسباب و اثاث. متأسّفانه گاهي ديده ميشود که به صورت اسباب و اساس مينويسند. اساس به معني پايه و بنيان و بنياد است و با اين شکل املا هيچ مناسبتي با اثاث ندارد. اثاث گاهي به شکل اثاثيّه هم نوشته ميشود که درعربي نيامده است. بنابراين بهتراست بنويسيم: اسباب و اثاث، نه اسباب و اساس.
است / اَ م / ميباشد / ميباشم
اَستَن، جزء مصدرهاي اِسنادي است. درست است که فعل (است) با (ميباشد) هم معني است و در آثار بزرگان ادب، بسيار کاربرد داشته و دارد، ولي در هرجايي نميتوان آنها را به جاي هم استفاده کرد. امروزه به دليل بيتوجهي به معني و مفهوم، در بسياري نوشتهها، اطّلاعيّهها يا در تکلّم مردم ديده ميشود که به جاي فعل (است) از (ميباشد) يا به جاي (نيست) از (نميباشد) استفاده ميکنند. معمولاً بر روي شيشهي برخي مغازهها يا فروشگاهها مينويسند : فلان وسيله موجود ميباشد يا اين مکان مجهّز به دوربين ميباشد. بهتر است به جاي (ميباشد و نميباشد) از (است و نيست) استفاده شود: فلان وسيله موجوداست. چون فعل (است) رساتر و زيباتر از (ميباشد) است.گاهي ديده ميشود که دريک گزارش رايويي يا تلويزيوني، اغلب افراد کم سواد در معرّفي خود يا مکاني، از (ميباشد) استفاده ميکنند. مانند: اينجا يک کارگاه ميباشد و اين جانب فلاني ميباشم، که بهتراست به جاي (ميباشد) از (استن و مُخَفّفهاي آن) استفاده شود؛ من فلاني اَم و اين کارگاه ... است. (اَم مخفّف اَستم يعني هستم، اوّل شخص مفرد است.)
اُستادان / اساتيد
اُستاد واژي فارسي است. در عربي با (ذ) نوشته ميشود: اُستاذ؛ جمعش اَساتيذ و اَساتِذَه است. در زبان فارسي اين واژه را به اشتباه، با جمع مکسّر جمع بستهاند: اساتيد؛ نادرست است. نشانهي جمع در زبان فارسي (ان) و (ها) است. لذا بايد گفت: اُستادان يا اُستادها. بسياري از واژههاي فارسي هستند که به همين صورت با جمع مکسّر عربي جمع بسته شدهاند. مانند: بَساتين (جمع بوستان)، بَنادر (جمع بندر) که غلطند و بايد بوستانها و بندرها نوشته شوند.