کتابسازی، مهمترین عامل رشد بساطگستران است
ايرنا/ بساطگستران کتاب به موضوعي فراگير تبديل شدهاند که نياز به برخورد جديتر با آنها احساس ميشود. نهادهاي گوناگون واکنشهاي متفاوتي به اين مساله نشان دادهاند اما در نهايت شاهد افزايش روزافزون اين مشکل فرهنگي هستيم و هنوز چارهاي براي حل آن پيدا نشده است.
محمود آموزگار، نايب رئيس اتحاديه ناشران و کتابفروشان در گفتوگو با خبرنگار فرهنگي ايرنا، در پاسخ به اينکه چرا با وجود اقدامات صورتگرفته براي مبارزه با بساطگستران، هنوز اين مشکل فرهنگي رفع نشده، گفت: زماني که اين مساله همهگير شد و به ويژه در بحث قاچاق کتاب و چاپ و نشر کتابهاي مجوزدار آسيبرسان بود، چارهاي ديگري نديديم که اقدامات بازدارنده فوري و جدي انجام بدهيم و کارهاي موقتي انجام شد که همان زمان ميدانستيم اين کارها درمان مشکلي به نام دستفروشان کتاب، نخواهد بود.
وي با توضيح کارهايي که توسط اتحاديه ناشران صورت گرفت، ادامه داد: براي انجام اين اقدامات با نيروي انتظامي، قوه قضائيه و گروه سد معبر شهرداري تهران، هماهنگ شديم و توانستيم مساله بساطگستران را به موضوعي مشترک ميان اين بخشها تبديل کنيم. اقدامات اين نهادها نظير جمعآوري دستفروشان، نتايجي را به همراه داشت که در آن دوره از وخامت موضوع کم کرد اما فکر نميکرديم اين کار حلال مشکلات است.
اين ناشر و کتابفروش باسابقه، با بيان اين که هماهنگي براي کارهاي بلندمدت و ريشهاي زمان ميبرد، اظهار داشت: کارهايي که عميقتر باشد بايد از سوي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، اتحاديه ناشران و کتابفروشان و مخاطبان اهل کتاب که وضعيت را به خوبي درک ميکنند، انجام شود و آنان رشته کار را در دست بگيرند اما من اکنون اين برنامهريزي را نميبينم.
تخفيفهاي دروغين براي کتابهاي تقلبي
آموزگار کتابسازي را مسئله مهم ديگري دانست که به رشد بساطگستران منجر ميشود و افزود: کتاب من پيش از تو (جوجو مويز، ترجمه مريم مفتاحي) نشر آموت آن را به چاپ رسانده است، پشت جلد کتاب ۹۱ هزار تومان قيمت خورده اما با ترجمه ديگر و به نام ناشر ديگري، ۱۷۰ هزار تومان قيمت خورده و با ۵۰ درصد تخفيف، ۸۰ هزار تومان فروخته ميشود. اين قيمت گذاري تقلبي است.
وي اضافه کرد: اين قيمتگذاريها و تخفيفهاي به ظاهر زياد را به گونهاي در ميان مردم مرسوم کردهاند که مثل يک شعار يا لوگو در خيابان، در ايستگاههاي مترو در فروشگاههاي بزرگ و ديگر مکانها، ديده ميشود اما مخاطبي که آگاه باشد وقتي قيمت کتاب را متوجه شود، مي داند با قيمت نسخه اصلي تفاوت خيلي کمي دارد و در نهايت تخفيفي در کار نيست.
رئيس اسبق اتحاديه ناشران، کتابسازي را پديدهاي جدي در حوزه بساطگستري کتاب دانست و گفت: اين ماجرا ريشهدارتر از آن است که به نظر ميآيد. نکته اصلي آن هم صدور بيرويه پروانه نشر است. خانه کتاب بارها اعلام کرده ۵ هزار ناشر سالي يک کتاب چاپ و منتشر ميکنند اما ميتوانم بگويم ناشران واقعي و حرفهاي حدود دو هزار مجموعه در سراسر کشور هستند. برخي ناشران تنها برندسازي ميکنند و از نشان و مجوز خود استفادههاي ديگري ميبرند.
اين نويسنده و مترجم اضافه کرد: اکنون در بازار بيش از ۱۵۰ ترجمه متفاوت از شازده کوچولو و بيش از ۱۰۰ ترجمه از قلعه حيوانات در دست است؛ اما همه آنها رونويسي هايي از يک ترجمه خوب و پرمخاطب هستند و در نتيجه براي ناشران مشکل ايجاد ميکنند. هر اندازه هم که برخورد تند و قهري صورت بگيرد، فايدهاي ندارد. جمعآوري بساطگستران، نتيجه همکاري ميان نهادهاي مختلف بود اما چاره کار نيست، بايد ريشههايي که به اين انحراف در بازار کتاب انجاميده است، زده شود.
مبناي ارائه تسهيلات به کتابفروشان، خلاقيت و ابتکار
آموزگار با اشاره به اهميت مجوز کار ناشران، اظهار داشت: بايد تمديد جواز ناشران يا ارائه تسهيلات به آنها، بر مبناي صلاحيت باشد و خلاقيت و ابتکار آنها در انتشار آثار سنجيده شود. چون ناشر خوب، اثر خوب را کشف ميکند و زمينه معرفي اثر، نويسنده و مترجم را فراهم ميآورد و اينگونه کار فرهنگي انجام ميشود که در يک چرخه فرهنگ محور نيز قرار ميگيرد.
وي در پاسخ به اين سوال که چرا در زمان قرنطينه کرونايي، تعداد بساطگستران افزايش يافته، گفت: کتابفروشيها در سراسر جهان، مثل لباسفروشي يا رستوران نيستند که با هجوم افراد مواجه شوند. کتابفروشيها خلوت هستند و به ويژه کتابفروشيهاي محلي پاتوق فرهنگي به حساب ميآيند. کتابفروشيها در زمان کرونا نه تنها آسيبزا نيستند بلکه اميدبخش نيز به شمار ميروند. اگر به کشورهاي ديگر نگاه کنيم، در قرنطينه اول کتابفروشيها را بستند و بعد از آن، در دورههاي بعدي اجازه باز بودن به آنها دادند چون زماني که مردم را تشويق ميکنيم در خانه بمانند، به کتابفروشيها نياز داريم که بتوانند شرايط در خانه ماندن را آسان کنند.
اين ناشر و کتابفروش ادامه داد: در ايران توجهي به اين ماجرا نشد و همه تلاشهاي ما در اتحاديه براي روشن شدن اين مساله بي نتيجه باقي ماند. کتابفروشي يکي از نهادهاي ضعيف اقتصاد ماست و اين بسته شدن، صدمات خود را دارد. از سوي ديگر هم در زمان قرنطينه با بساطگستران برخورد نميشود، همه اين دلايل موجب شکل گرفتن کاري است که بسيار به دور از قانون پيش رفته است.
طرحهاي فصلي سالمترين راه براي اختصاص يارانه کتاب است
آموزگار در پاسخ به اين سوال که آيا طرحهاي فصلي فروش کتاب، مي تواند آسيبهايي که اقتصاد کرونايي به کتابفروشان زده است را جبران کند، گفت: ما در بحث اقتصادي، مشکلي داريم که ام الخبائث همه مشکلات ديگر است و آن بحث رايانه است. اگر شخصي يا شغلي نياز به کمک دارند، بايد براي آنها کاري انجام دهيم. اگر همين طور بيدليل سرفصل مشخص کنيم و بودجه بگيريم، مشکلات افزايش خواهد يافت.
وي افزود: يارانههايي که ظرف مدت کوتاهي مثلا ۱۰ روز در نمايشگاه کتاب تهران يا ديگر نمايشگاههاي استاني صرف ميشوند، به مخاطبان محدودي نيز اختصاص يافتهاند و مشکلات و فساد ايجاد ميکنند. همين يارانه وقتي وارد طرحهاي فصلي ميشود، ناشر، کتابفروش، توزيعکننده و مخاطب همه از آن بهرهمند خواهند شد. مخاطب هم بدون آن فشار زماني و مکاني که بر نمايشگاه حاکم است، فرصت دارد کتاب مورد نظرش را پيدا کند و آن را از کتابفروشي دلخواهش بخرد.
نايب رئيس اتحاديه ناشران ادامه داد: طرحهاي فصلي سالمترين راه براي اختصاص يارانه کتاب است و تا زماني که جامعه توانايي قطع يارانه را داشته باشد، ميتواند پاسخگوي نيازها باشد. براي کمک کردن به اهالي نشر بايد دنبال راه درست رفت. با اين که ما بايد منتظر پايان پرداخت يارانهها باشيم اکنون زمان آن نيست که اين کار انجام شود و وقت درست آن نرسيده است.
آموزگار در توضيح اين نکته که در مصاحبهاي در يکي از شبکههاي راديويي اعلام کرده کتاب گران خواهد شد، گفت: علت مستقيم اين امر کاهش ارزش پول ملي است، همه چيز گران شده است. اگر هر کتابي را بخواهيم تجديد چاپ کنيم، بسيار گرانتر از نسخه اول خواهد شد و به همين دليل بسياري ناشران، حاضر به سرمايهگذاري در اين زمينه نيستند، مگر آن که سراغ چاپ ديجيتال بروند و در کمترين تيراژ ممکن کتاب منتشر کنند.
وي اظهار داشت: اکنون قيمت تمام شده کتاب براي ناشر با قيمتي که روي جلد خورده برابري ميکند، در اين حالت بايد کتاب ها را به چه قيمتي بفروشيم که به رقمي منطقي برسد؟ قيمت گذاري بايد در تمام کشور مشخص و متناسب باشد. در اين شرايط ناشر نميپذيرد که کتابي منتشر کند و در نتيجه کتاب گرانتر خواهد شد.