فرهنگ را به سیاست آلوده نکنید

او در عين حال گفت: اگرچه کتاب‌هاي متعددي از حوزه دانشگاه نشر يافته، اما شمار اندکي از آن‌ها قابل اعتنا و تامل هستند و اين بي‌شک به همان دادوستدهاي امتياز و به اصطلاح کسب رتبه‌هاي علمي دانشگاهي برمي‌گردد. اما به زعم من، کار فرهنگي و چاپ آثار درخور توجه بيشتر، در فضاهاي آکادميک بيرون از حوزه دانشگاه قابل تامل است و اين مسئله از پيش از انقلاب چشم‌گير بود؛ نهادهايي مثل فرانکلين و بنگاه ترجمه و نشر کتاب آثار ارزشمندي را به چاپ رساندند و البته پس از انقلاب هم مراکز درخوري مانند: دايره‌المعارف بزرگ اسلامي، دانشنامه جهان اسلام و البته مرکز نشر دانشگاهي با جذب استادان فاضل، چه دانشگاهي و چه غيردانشگاهي، توانستند آثار قابل اعتنايي را به عرصه کتاب و فرهنگ عرضه کنند و نيز فرهنگستان زبان و ادب فارسي آثاري را در حوزه ادب معاصر، دانشنامه زبان و ادب فارسي، دانشنامه شبه قاره و مجلات تخصصي در حوزه زبان و ادبيات فارسي مثل «نامه فرهنگستان» يا نشريات ديگري مانند گويش، دستور، واژه‌گزيني و تحقيقات ديگر در حوزه فرهنگ‌نويسي به چاپ رسانده و يا در دست چاپ دارد.

کيهاني با اشاره به وضعيت نشر کتاب نيز بيان کرد: در حوزه کتاب هم چه پيش از انقلاب و چه پس از آن، افراد غيردانشگاهي - کساني که به عنوان استاد استخدام دانشگاه نبودند - دست به کار ترجمه و تاليف آثار جان‌دار زدند؛ از جمله استادان احمد سميعي گيلاني، استاد ابوالحسن نجفي، استاد اسماعيل سعادت، استاد رضا سيدحسيني، استاد عبدالمحمد آيتي و استاد نجف دريابندري. البته سهم بعضي از استادان دانشگاهي فاضل و گران‌قدر هم قابل اعتناست و نمي‌شود از آن‌ها چشم‌پوشي کرد؛ از جمله روان‌شادان: دکتر محمود صناعي، دکتر عبدالحسين زرين‌کوب، دکتر پرويز ناتل خانلري، دکتر محسن جهانگيري، دکتر علي‌محمد حق‌شناس، دکتر محمدرضا باطني و برخي استاداني که وجودشان همچنان موجب گرمي در دانشگاه‌ها هستند و البته براي اين‌که مبادا اسمي از خاطرم برود، از ذکر آن‌ها خودداري مي‌کنم.

او افزود: اما با همه کاستي‌ها بايد بگويم که در حوزه نشر و چاپ آثار گران‌قدر، پيشرفت‌هاي چشم‌گيري در حوزه‌هاي شعر، ادبيات، داستان و نقد داشته‌ايم که به قلم چهره‌هاي شاخصي، چه در حوزه دانشگاه و چه در حوزه آکادمي بيرون دانشگاه منتشر شدند. اما اين‌که تا چه اندازه به اين آثار اعتنا مي‌شود و سطح عمومي فرهنگ جامعه تا چه اندازه ارتقا يافته، مقوله ديگري است.

اين عضو هيئت علمي فرهنگستان زبان و ادب فارسي در ادامه، خواسته‌هايي را نيز از دولت جديد مطرح کرد و گفت: درخواست بنده - در واقع خواهش و انتظارم - ، به عنوان يک پژوهشگر در حوزه فرهنگ، چه مربوط به دولت حاضر و چه مربوط به دولت‌هاي ديگر اين است که در وهله نخست - تاکيد مي‌کنم در وهله نخست - دولت‌مردان ما فرهنگ را به سياست آلوده نکنند. سياست سازوکار خودش را دارد؛ باندبازي است، و جناح و جبهه دارد. مدير اگر سياسي باشد، وقتي از کار برکنار شد يا دوره‌اش به اتمام رسيد، تيم خودش را مي‌برد و افراد ديگري که چه بسا در حوزه فرهنگ ناکارآمد و يا اصلا نابلد هستند، مي‌آيند.

جعفرشجاع کيهاني در توضيح بيشتر بيان کرد: منظور اين است، افرادي که مي‌آيند، يقينا در حوزه‌هاي ديگر تخصص دارند اما در حوزه فرهنگ که حوزه‌اي تخصصي است، کار نکرده‌اند. به نظر من، مدير صرفا سياسي دغدغه فرهنگ ندارد. البته بودند و هستند مديراني سياسي که با تدبير و درايت‌شان فضاي آکادميک را مبرا از زدوبندهاي سياسي نگه داشته‌اند و با جذب استادان لايق، فارغ از هر باندبازي، تنها به اعتبار علمي، به کار و عضويت دعوت کردند و همين ثبات سبب شده تا فضاي فرهنگي و آکادمي آن مراکز فرهنگي، که اعمال سياست نشده، باثبات به کار خودشان ادامه دهند. ماحصل سخن من اين است که «سياست و سياست‌مداران مي‌آيند و مي‌روند اما فرهنگ و فرهنگ‌مداران ماندگارند.»

او همچنين در شرح خواسته ديگر خود به وضعيت معيشتي اهالي فرهنگ پرداخت و اظهار کرد: تقاضاي ديگر من از دولت حاضر اين است که رسيدگي به معيشت اهالي فرهنگ را در اولويت قرار دهد؛ به‌ويژه درخصوص کساني که استخدام مراکز اداري و کشوري نيستند اما در حوزه فرهنگ صاحب قلم، ذوق و تخصص‌اند.

کيهاني با بيان اين‌که دغدغه معيشت، ذهن را خسته و آدمي را فرسوده مي‌کند، گفت: البته اين در همه حوزه‌ها و در کل جامعه فراگير است؛ اگر افراد، در هر حوزه‌اي در جامعه، از نظر معيشت تامين نباشند، اصولا ذهن خلاقي نخواهند داشت.

او سپس با اشاره به ضرورت ارتقاي سطح فرهنگ در جامعه ادامه داد: به هر حال، از آن‌جايي که فرهنگ و فرهنگيان سازنده نسل هستند، انتظار مي‌رود به اهالي فرهنگ در حوزه معيشت اعتناي موثر شود. اميدوارم اين دغدغه‌ها در دولت فعلي ما جاگير شود و با اين انديشه براي کشور، سازوکارهايي فراهم شود تا سطح جامعه فرهنگي ما بالاتر برود و فضاي کتاب‌خواني را در جامعه مهيا کنند تا جوانان با کتاب، فرهنگ و کتابخواني آشنا شوند و انس گيرند. متاسفانه به هر دليلي، گراني کتاب يا بي‌توجهي به کتاب سبب شده انتشار کتاب‌ها به ۲۰۰ نسخه برسد و چه بسا کمتر، و اين براي جامعه‌اي که جمعيت بالاي ۸۰ ميليون دارد و اهالي باسواد آن يقينا اگر از نيم بيشتر نباشند، کمتر نيستند، بسيار فاجعه‌بار است.

اين عضو هيئت علمي فرهنگستان زبان و ادب فارسي در پايان با بيان اين‌که ما بايد فرهنگ جامعه را بالا ببريم گفت: بايد کتاب و کتابخواني را با زندگي مردم پيوند بزنيم و شرايطي را فراهم آوريم که پس از تامين مهم‌ترين عامل يعني معيشت، خانواده‌ها اين توانايي را داشته باشند تا از کتاب در سبد زندگي خود بهره‌مند شوند  و از حد خورد و خوراک بگذرند و با تئاتر، کنسرت‌هاي موسيقي وزين، مجامع علمي، فرهنگي و هنري و در يک سخن، آن‌چه سطح فرهنگ را تعالي مي‌بخشد، مانوس شوند.