خودروسازی در چالش نان و جان
دنياي اقتصاد/ با وجود فروکش نکردن طغيان کرونا در کشور و خطر بالقوه آغاز موج دوم اين ويروس خطرناک و عالمگير، گويا خودروسازان بزرگ کشور قصد دارند به زودي توليد را از سر بگيرند. از آن سو قطعهسازان نيز اعلام کردهاند پس از اجراي پروتکلهاي بهداشتي طي هفته جاري، به روند عادي توليد باز خواهند گشت. اين در حالي است که کشور هنوز با کرونا دست و پنجه نرم ميکند و به خصوص در تهران بهعنوان پايگاه اصلي خطوط توليد خودروسازي و قطعهسازي، صحبت از خطر اوجگيري اين ويروس (به ويژه از ناحيه بازگشت مسافران نوروزي) است. خودروسازان و قطعهسازان اميدوار بودند ستاد ملي مقابله با ويروس کرونا در تصميمات جديد خود که ديروز اعلام شد، با تمديد تعطيلي موقت خطوط توليد خودروسازي موافقت کند، اما رئيسجمهوري آب پاکي را روي دست آنها ريخت و تاکيد کرد توليد ادامه داشته و دارد.تقريبا از يک هفته مانده به پايان سال ۹۸، شرکتهاي خودروساز و قطعهساز کشور خطوط توليد خود را از بيم ابتلاي پرسنل به ويروس کرونا، تعطيل کردند. طبق روال هر سال، آنها پس از تعطيلات نوروز، بلافاصله توليد را از سر ميگرفتند، اما امسال به دليل شيوع کرونا، اين اتفاق فعلا در سطح وسيعي رخ نداده است. هرچند قطعهسازان (و البته خودروسازها) خواستار تمديد تعطيلي موقت خطوط توليدشان تا اوايل ارديبهشت بوده و اين موضوع را با دولت نيز در ميان گذاشتند، با اين حال در ادامه اعلام کردند آماده توليد طي روزهاي آتي هستند. در اين بين، ايران خودرو اعلام کرد «با رعايت کليه پروتکلهاي مربوطه، از ۱۶ لغايت ۲۰ فروردين، يک سوم نيروها در محل کار فعاليت کرده و مابقي نيز از طريق دورکاري و بهصورت چرخشي در قرنطينه خانگي، همکاري کنند.» طبق اعلام اين شرکت، شرايط مذکور مختص بازه زماني اعلام شده (۱۶ تا ۲۰ فروردين) است و پس از آن، طبق تقويم کاري و روال عادي، توليد انجام خواهد شد. همچنين سايپا نيز در اطلاعيهاي اعلام کرد: «به منظور جلوگيري از شيوع بيماري کرونا، ضروري است واحدهاي ستادي و پشتيباني با يک سوم نيروي انساني فعاليت کرده و مابقي دورکاري کنند.» در نهايت اما قطعهسازان نيز در اطلاعيهاي اعلام کردهاند تا بيست و دوم فروردين آغاز به کار نخواهند کرد، زيرا ميخواهند پروتکلهاي بهداشتي را در خطوط توليد خود پياده کنند. قطعهسازان البته در ايام نوروز نامهنگاريهايي را با نهادهاي دولتي انجام داده و خواستار تمديد تعطيلي موقت خطوط توليد خودروسازي و به تبع آن، قطعهسازي، تا اوايل ارديبهشت شدند. نگراني قطعهسازان اين بود (و البته هنوز هم هست) که با توجه به احتمال ابتلاي بخشي از نيروي انساني ۷۰۰ هزار نفري صنايع خودرو و قطعه به کرونا در ايام تعطيلات آخر سال و نوروز (به ويژه از ناحيه سفر)، بهتر است توليد با دو سه هفته تاخير از سر گرفته شود. آنها همچنين وعده دادند که توقف توليد در اين دو سه هفته را طي روزهاي باقيمانده از سال جبران خواهند کرد. هرچند خودروسازان رسما خواستار ادامه تعطيلي موقت نشدند، اما به نظر ميرسد اين موضوع خواسته آنها نيز بوده، ولي به هر حال به دليل ماهيت دولتي، خواسته قلبيشان را افشا نکردهاند. هرچه هست، در نهايت دولت ظاهرا موافق تداوم تعطيلي خطوط توليد در صنايع خودرو و قطعه نيست و بر فعاليت آنها با رعايت پروتکلهاي بهداشتي اصرار دارد. ديروز نيز رئيسجمهوري با اعلام تصميمات جديد ستاد ملي مقابله با کرونا، تاکيد کرد که «در توليد از ابتدا با هيچ مانعي مواجه نبوديم و اين مراکز همچنان با رعايت پروتکلهاي بهداشتي فعاليت خود را ادامه ميدهند.» اين جمله رئيسجمهوري نشان ميدهد با تمديد تعطيلي موقت صنايع خودرو و قطعه موافقت نشده و آنها بايد به زودي توليد را از سر بگيرند، هرچند همين حالا نيز به نوعي فعاليت خودروسازان آغاز شده است. آغاز توليد در بحران کرونا اگرچه آمارهاي اعلامي از سوي وزارت بهداشت نشان از نزولي شدن شيوع کرونا در برخي استانها آن هم با شيبي بسيار آهسته دارد، با اين حال کشور هنوز وارد فاز کنترل و مهار اين بيماري نشده و فعلا در مرحله مديريت آن است. مسوولان وزارت بهداشت همچنان هشدار ميدهند که خطر کرونا بسيار زياد است و اگر به اصطلاح جدي گرفته نشود، امکان خيز دوباره اين بيماري وجود دارد. آن طور که کيانوش جهانپور، سخنگوي ستاد ملي مبارزه با کرونا در کنفرانس خبري ديروز خود اعلام کرد: «بيماري کرونا جدي است و اکنون در فاز مديريتي هستيم و اگر رعايت نکنيم، هفته آينده با خيز مجدد بيماري روبهرو خواهيم شد.» وي تاکيد کرد که برخي گمان ميکنند با پايان تعطيلات، وضع کشور (از حيث شيوع کرونا) عادي شده، اما هشدار ميدهيم اين طور نيست. اوايل هفته نيز وزير بهداشت و فرمانده عمليات مقابله با کرونا تاکيد کردند هرگونه شتابزدگي در شروع فعاليت جمعي، تلفات انساني گستردهاي را در پي خواهد داشت. در اين بين، سعيد نمکي وزير بهداشت تاکيد کرد که کشور هنوز در فاز مديريت کرونا قرار دارد و هر گونه غفلت ميتواند منحني اين بيماري را به سرعت بالا ببرد. همچنين عليرضا زالي فرمانده عمليات مقابله با کرونا نيز تاکيد کرد مطلقا نبايد با شتابزدگي تصميماتي اتخاذ کنيم که طرح فاصلهگذاري اجتماعي را مخدوش کند، چون هنوز به شرايط ثبات و پايداري در کنترل ويروس کرونا نرسيدهايم. هشدار ديگري که در اين چند روز داده شده، شرايط نه چندان مناسب تهران با توجه به بازگشت مسافران نوروزي است. اين نگراني بسيار جدي وجود دارد که تهران با موج جديدي از شيوع کرونا مواجه شده و درصد ابتلا و مرگ و مير شهروندان به سرعت رشد کند. با وجود همه اين هشدارها اما دولت از موضع خود مبني بر فعال بودن واحدهاي توليدي کوتاه نميآيد و بر اين اساس خودروسازان و قطعهسازان نيز فعاليت نسبي خود را آغاز و از ابتداي هفته آينده بايد به روال تقريبا عادي گذشته برگردند. با توجه به بالا رفتن سطح هشدارها براي تهران و حومه و با در نظر گرفتن اينکه خطوط اصلي توليد خودروسازي و قطعهسازي کشور در پايتخت و اطراف آن قرار دارد، آغاز فعاليت جدي آنها نگرانيهاي زيادي مبني بر اوجگيري دوباره کرونا و اين بار از صنايع خودرو و قطعه، ايجاد کرده است. هشدارها از اين جهت است که در خطوط توليد خودرو و قطعه، نرخ تجمع افراد و ارتباط فرد به فرد بالاست و بنابراين احتمال ابتلا به کرونا در نيروي انساني و به تبع آن، شيوع اين بيماري در بين خانوادههاي آنها و ساير شهروندان، بسيار زياد است. قطعهسازان آماده توليد نيستند اما جدا از هشدارهاي کلي بابت اوجگيري کرونا از خطوط توليد خودرو و قطعه، مشکل ديگر اينجاست که گويا اصلا پروتکلي بهداشتي براي اين صنايع در راستاي مقابله با کرونا ابلاغ نشده است. طبق نامه رئيس دفتر رئيسجمهوري به وزير بهداشت، پروتکل مربوطه بايد تا اواخر هفته گذشته ابلاغ ميشد، اما آن طور که يک منبع آگاه در قطعهسازي به «دنياي اقتصاد» ميگويد، حداقل تا لحظه تنظيم اين گزارش، هيچ پروتکلي ابلاغ نشده است. به گفته وي، چون عملا پروتکلي براي رعايت مسائل بهداشتي در خطوط توليد، در کار نيست، بيشتر قطعهسازان آماده آغاز توليد از هفته آينده نيستند. اين منبع آگاه که نخواست نامش فاش شود، تاکيد کرد که به فرض ابلاغ پروتکلهاي بهداشتي مخصوص خطوط توليد نيز نياز به زيرساختهايي مانند مواد ضد عفونيکننده داريم که فعلا در بازار ناياب است، ضمن آنکه قيمت بسيار بالايي نيز دارند. به گفته وي، با توجه به شرايط فعلي، احتمالا توليد در بيشتر قطعهسازان از دو هفته ديگر آغاز خواهد شد. اظهارات وي در شرايطي است که خودروسازان در اطلاعيههايي جداگانه بر پيادهسازي پروتکلهاي بهداشتي در خطوط توليد تاکيد و براي ازسرگيري فعاليت اعلام آمادگي ميکنند. حال با توجه به ناآمادگي قطعهسازان، ازسرگيري فعاليت در خودروسازي ميتواند به اوجگيري دوباره پديده خودروهاي ناقص بينجامد.با وجود خطر جدي کرونا اما اين را نيز نبايد فراموش کرد که باتوجه به نقش مهم خودروسازي در اقتصاد کشور، طبعا تعطيلي خطوط توليد هم تبعات سنگيني را به دنبال خواهد داشت. توليد به شرط رعايت بهداشت حسن کريمي سنجري کارشناس خودرو اقتصاد يا سلامتي و به عبارت واضح تر نان شب يا جان، دوراهي بسيار پيچيدهاي است که اين روزها انتخاب هر يک، بيش از هر زمان ديگري ذهن دولتها را در دنيا به خود مشغول کرده است. بهعنوان مثال در کشور ما از طرفي وزارت بهداشت در جايگاه مسوول ستاد مبارزه با کرونا، از ضرورت تعطيلي کامل همه کسب و کارها حتي پس از بيستم فروردين ميگويد؛ اما رئيسجمهور بهعنوان کسي که علاوه بر مسووليت سلامت مردم، مسوول توسعه اقتصاد کشور نيز هست، اصرار بر هر چه سريعتر فعال شدن کشور دارد. آنچه بيش از هر چيز در انتخاب يکي از اين دو راه خودنمايي ميکند پتانسيل دروني و تاب آوري اقتصاد هر يک از کشورهاست. کشوري مثل آلمان که صاحب بزرگترين شرکتهاي خودروسازي دنياست، بين اين دوراهي پيچيده، سلامتي مردم را انتخاب کرده؛ بهطوري که پردرآمدترين خودروساز دنيا يعني فولکسواگن به راحتي اعلام تعطيلي ميکند و حتي ظرفيت خطوط توليد خود را به توليد لوازم ضروري نظير دستگاه تنفس مصنوعي اختصاص ميدهد تا از اين راه، مسووليت اجتماعي اش را نيز انجام دهد. اما انتخاب هر يک از اين دو مسير علاوه بر بنيه اقتصادي هر کشور به ارزشهاي اجتماعي جوامع نيز بستگي دارد. شهر ووهان چين با جمعيتي بالغ بر 11 ميليون نفر بهعنوان يکي از هستههاي اصلي صنعتي و اقتصادي اين کشور، به راحتي قرنطينه کامل شد، به گونهاي که 11 ميليون انسان به قوانين سختگيرانه قرنطينه تن دادند. اما در ايران با وجود تمامي تذکرات و تا حدودي سختگيريها اما به توصيههاي بهداشتي در حد کافي و لازم عمل نشد. اين هفته مصداق بارزي از بيتوجهي به توصيههاي بهداشتي بود، زيرا با وجود تعطيلي همه کسبوکارها، خيابانهاي کلان شهرها به ويژه تهران بسيار شلوغ بود و نشان داد توجه چنداني به دليل اصلي تعطيلي (کرونا) نميشود. از موضوع ارزشهاي اجتماعي موجود در هر کشور که عبور کنيم، مهمترين دليل انتخاب يکي از دو مسير سخت، همان بنيه اقتصادي کشورهاست. مگر ميتوان اقتصاد 3/ 15 تريليون دلاري چين را با اقتصاد در حال تحريم خودمان مقايسه کرد. در واقع اقتصاد کشور در شرايط تحريم، مصداق يک اقتصاد روزمزد است که براي تغذيه خود حتما به فعال بودن کسبوکار روزمره نياز دارد. همين شرکتهاي قطعهسازي و خودروسازي را در نظر بگيريد؛ در حالي که اقتصاد نفتي ايران به دليل تحريمها در پايين ترين سطح از درآمدهاي ارزي خود قرار دارد، بخشي از درآمدهاي کشور مديون فعال بودن چرخهاي توليد در اين شرکتها است. اگر اين چرخها نچرخند، شايد حيات اقتصادي کشور نيز به خطر افتد. ازآنجاکه بيش از 80 درصد اقتصاد ايران دولتي است، بنابراين چه ادارات دولتي يا شرکتهاي خودروساز فعال باشند چه نباشند بايد حقوق پرسنل خود را پرداخت کنند. در واقع هزينههاي اين شرکتها از جيب خالي دولت پرداخت ميشود، بي آنکه خبري از ارزش افزوده ايجاد شده توسط آنها در اقتصاد کلان کشور احساس شود. بنابراين به نظر ميرسد شايد راه بهتر آن است که کسب و کارها فعال شوند؛ اما پروتکلهاي سختگيرانهاي براي حفظ سلامتي مردم و جلوگيري از شيوع بيشتر کرونا تدوين شود. در واقع به نظر ميرسد راه سومي هم وجود دارد که هم نان آور است و هم حافظ جان. شروع فعاليت آن دسته از کسبوکارهاي حياتي که تاثير بيشتري در اقتصاد کلان کشور دارند، آن هم تنها با بخشي از ظرفيت کامل و با رعايت الزامات سختگيرانه بهداشتي و ايمني.