ظرفیت علمی تولید خودروهای برقی معطل حمایت عملی است
دنياي خودرو/ توليد خودروهاي برقي در کشور ما تا بدينجاي کار به نمونهسازي دو، سه محصول شرکت ايرانخودرو و سايپا و چند نمونه سبک براي استفادههاي خدماتي محدود شده و هنوز قدم جدي در اين خصوص برداشته نشده است. با اين وجود، کارشناسان معتقدند هرچند تواناييهاي علمي براي طراحي اين خودروها در کشور وجود دارد، اما همچنان نياز به يک شريک خارجي براي ساخت باتري، موتور و همچنين زيرساختهاي اصلي حس ميشود. در بخش پاياني مصاحبه با علي گلدوست، مدرس دانشگاه و کارشناس ارشد حوزه انرژي به بيان مشکلات پيش رو در طراحي خودرو برقي در کشور بهويژه در شرايط تحريم ميپردازيم.
توليد خودروهاي برقي در کشور به چه زيرساختهايي نياز دارد؟
توليد يک خودرو الکتريکي نيازمند دانش تخصصي بسيار قوي و علمي در علوم و شاخههاي مختلف ازجمله مهندسيهاي مکانيک، الکترونيک و برققدرت براي ساخت خودرو و تعريف برق قدرت سيستم بهمنظور توسعه زيرساختهاي شارژ و... است. علاوه بر آن، توان ساخت و دسترسي به تجهيزات متعدد از ديگر نيازهاي توسعه صنايع خودرويي در راستاي توليد خودروهاي الکتريکي است. در بحث خودروهاي الکتريکي و امکانسنجي توسعه آن در ايران موارد زيادي بايد مورد توجه قرار گيرد؛ ازجمله متخصصان باتجربه در زمينه طراحي اين وسايل، تجهيزات مورد نياز براي ساخت و توليد انبوه اين داشتن خودروها و بازار فروش و خدمات پس از فروش آنها. اما از همه اين عوامل مهمتر؛ داشتن استراتژي ملي و حمايتهاي لازم از آن بهمنظور تدوين جايگاه خودرو ملي در ايران است. اما اين موضوع درحالحاضر براي صنايع مرتبط و دولتمردان از درجه اهميت بالايي برخوردار نيست. سؤال مهم در اين خصوص، بازار فروش و چگونگي استقبال مردم از اين خودروهاست و اين نيز بهخودي خود با قيمت اين خودروها در ارتباط است؛ تا زماني که بحث بهرهبرداري از سوختهاي فسيلي و ارائه يارانههاي پيدا و پنهان از اين منابع الهي وجود داشته باشد، به نظر ميرسد اينگونه تجهيزات در رده چندم اهميت براي کشور قرار داشته باشند. کليد حل اين موضوع نيز واقعيکردن قيمت حاملهاي انرژي در کشور است.
آيا به لحاظ علمي توانايي توليد اين خودروها را داريم؟
در مراکز تحقيقاتي و دانشگاهي، متخصصان زيادي مشغول کارند که داراي پتانسيل طراحي کاربردي خودروهاي برقي هستند و شاهد ساخت چند نمونه از تجهيزات مربوط به اين خودروها توسط اين افراد نيز بودهايم. اما چالش مهم اين فرآيندها، عدمحمايت لازم بهمنظور تجاريسازي آنها و انجامشان بهصورت «تحقيقات براي تحقيقات» است. درواقع، اين متوليان امر و مسئولان کشورند که بايد با احساس نياز به توسعه اين خودروها، تخصيص بودجه و تدوين آييننامههاي ملي، زمينه توسعه اين فناوريها و تجاريسازي آنها را در کشور ايجاد کنند. چراکه درحالحاضر هم از نظر علمي و حتي تا حدودي از نظر عملي ظرفيت طراحي و توسعه اينگونه خودروها در کشور وجود دارد.
طي سالهاي اخير خودروسازان اقدام به برقيسازي خودروهايي مانند ساينا و رانا کردهاند. اصولا برقي کردن اين خودروها تا چه اندازه صحيح است؟
شروع هرگونه تحقيقات علمي، معمولا با بررسي عملکرد تجهيزات موجود و ميزان پاسخگويي اين تجهيزات به نياز ما آغاز ميشود و در ادامه با توسعه امر پژوهش و مطالعات لازم و برونيابي و درونيابي نتايج بهمنظور رسيدن به وضعيت مطلوب، اشکالات شناسايي شده و نقاط قوت تقويت ميشود تا با طراحي پروژههاي متعدد به هدف نهايي نائل شويم. تجربه الکتريکيکردن اين دو خودرو فينفسه کار قابلستايش و مهمي بوده است. چراکه علاوه بر بررسي و ارزيابي توان عملي متخصصان کشور، بهعنوان شروع ايجاد يک تفکر بين سياستگذاران اقدامي مثبت ارزيابي ميشود. اما ايستادن در اين پله و تکيه بر نتايج اين تحقيقات بدون داشتن اهداف بلندمدت نميتواند پيشرفتي در بحث خودروهاي الکتريکي ايجاد کند. قطعا اين خودروها بر مبناي ملاحظات خاصي طراحي شدهاند که شايد اين ملاحظات در استاندارد طراحي خودروهاي الکتريکي بايد تغيير کند. البته طراحي خودرو الکتريکي بايد از پايه انجام شود. هر خودرويي به لحاظ جانمايي خاص باتريها و موتورالکتريکي، همچنين تجهيزات بهکاررفته، طراحي شاسي، جنس بدنه و متعلقات، سامانههاي تعليق و حرکتي و... نيازمند تغييراتي است تا بتواند با ويژگيها و استانداردهاي خودروهاي الکتريکي انطباق داشته باشد. همچنين توليد باکيفيت اين نوع خودروها نيازمند تجهيزات الکترونيکي و موتورهاي الکتريکي پيشرفته است که فعلا به لحاظ تحريمها دسترسي به آنها مقداري سخت است. هرچند نمونههايي از موتور الکتريکي در موتورسيکلت برقي، دوچرخه برقي و حتي کولر وجود دارد، اما موتورهاي بهکاررفته در خودروهاي الکتريکي، هيبريد و پلاگين-هيبريد، متفاوت و بسيار پيچيدهتر است. البته برخي شرکتهاي دانشبنيان اقدام به توليد الکتروموتورهاي پيشرفته کردهاند که از نوع بدون جاروبک (BLDC) هستند، ولي الکتروموتورهاي پيشرفته در خودروهاي الکتريکي از نوع مغناطيس دائم (PM) هستند. در اين زمينه، يکي از خودروسازان در چند ماه گذشته فعاليتهايي در زمينه عقد قرارداد با شرکت «مپنا» براي توليد و يکي از دانشگاهها جهت مطالعات اين حوزه انجام داده است.
به لحاظ علمي و کاري که خودروسازان مطرح انجام دادهاند، برقيسازي خودروها در سگمنتهاي مختلف چه ويژگيهايي دارد؟
توسعه استانداردهاي مختلف در بخشهاي گوناگون طراحي و ساخت خودروهاي الکتريکي، کار را براي طراحان و سازندگان مختلف آسان کرده است. در اين ميان، انجام تحقيقات و پژوهشهاي کاربردي درخصوص سيستمهاي ذخيرهسازي و نگهداري انرژي، سامانههاي ارتباط و کنترل الکتريکي، سيستمهاي تبديل انرژي الکتريکي به انرژي مکانيکي، سيستمهاي انتقال نيروي مکانيکي، سيستمهاي بهرهوري انرژي الکتريکي و مکانيکي از اهميت بسزايي برخوردار هستند. هريک از اين بخشها ميتواند بهعنوان موضوعي مستقل مورد پژوهش قرار گيرد. اما نکته مهم در اين ميان موضوع عدماختراع دوباره چرخ در اين پروژهها است. چراکه ساليان متمادي است که موضوعات مختلف بهصورت جزيرهاي در مراکز پژوهشي داخلي و بينالمللي مطرح شده و نتايج مهمي به دنبال داشته است که ميتوان با جمعبندي اين نتايج و بهرهگيري از دانش کاربردي، مسيري کوتاهتر در دستيابي به نتايج دلخواه را طي کرد. از سوي ديگر، کشور ما ميتواند در طراحي و اجراي پروژه مشترک با صنايع و کشورهايي که پيشرفتهاي مناسبي در اين زمينه داشتهاند، در يک يا چند حلقه از اين پژوهشهاي کاربردي نقشآفريني داشته باشد و اين موضوع ميتواند متناسب با پتانسيلها و امکانات داخلي، ايران را به يکي از قطبهاي مهم در يکي از بخشهاي توليد و طراحي اين خودروها تبديل کند.