مایع حیات خودرو

عصر خودرو/ اهميت استفاده از ضديخ در پيشرانه‌ها بر کسي پوشيده نيست. بااين‌وجود برخي از افراد از ريختن و استفاده از ضديخ خودداري مي‌کنند و اين قضيه را تا رسيدن سرماي زمستان به تأخير مي‌اندازند.

اما بايد بدانيم که ضديخ به خاطر ضد جوش و ضد خورنده بودنش، اهميت و کارکردي به‌مراتب فراتر از جلوگيري از يخ‌زدگي پيشرانه دارد. در اين مطلب نگاهي داريم به جوانب مختلف اين مايع حياتي براي پيشرانه خودرو و اهميت استفاده از آن در پيشرانه‌هاي ديزل.

چرا آب نه؟
آب ظرفيت گرمايي بسيار بالايي دارد اما بايد بدانيم که سيالي که دريافت گرماي بيشتر و بهتري از آب داشته باشد و در مقابل سرما و يخ‌زدگي نيز مقاوم‌تر باشد، وجود دارد. اما چون‌که اين سيالات ساختني و سنتزي هستند، کارکردي آزمايشگاهي و خاص دارند که قيمت تمام‌شده بسيار بالاي آن‌ها باعث مي‌شود تا آب بهترين سيال براي سيستم خنک کاري خودرو باشد. ضمن اينکه مهم‌ترين علت يعني در دسترس بودن آب نيز باعث شده است تا به‌عنوان سيال خنک‌کننده در موتور خودروها و بسياري از سيستم‌هاي صنعتي استفاده شود. اما بايد از آبي که داراي کمترين سختي باشد، استفاده کرد تا بهترين کارايي و کمترين مشکلات را در سيستم خنک کاري داشته باشيم. به‌علاوه تمام اين‌ها ازنظر شيميايي، آب سيالي با PH حدود 7 است که درواقع نه اسيدي و نه قليايي به‌حساب مي‌آيد بنابراني به تنهايي خاصيت خورندگي ندارد اما نکته اينجاست که اين سيال اگر به صورت خالص در مسير خنک کاري مورد استفاده قرار بگيرد در دماي 4 درجه سانتي گراد شروع به يخ ردن مي کند و در دماي صفر درجه عملا تغيير حالت مي دهد و از مايع به جامد تبديل مي شود. از آنجا که با يخ زدن آب، حجم آن نيز افزايش مي يابد باعث ورم کردن و در نهايت ترکيدن لوله هاي فلزي و پلاستيکي مسير خنک کاري موتور خواهد شد. از طرف ديگر آب در دماي بالا ممکن است خاصيت خورندگي پيدا کند و به مرور به سطح داخلي مسير خنک کاري موتور آسيب وارد کند. بنابراين نمي توان آب را به تنهايي براي خنک کاري استفاده کرد. از آنجا که آب به تنهايي نمي تواند تمام ويژگي هاي يک ضد يخ مطلوب را داشته باشد، استفاده از ترکيب آب و گلايکول و مواد بازدارنده از خوردگي مي تواند يک کولنت استادارد را براي خنک کاري صحيح موتور ايجاد کند. هرچند آب سيال بسيار مهمي است و خواص حرارتي بسيار خوبي دارد اما بايد در نظر داشت که استفاده تنها از آن مي تواند در طولاني مدت بسيار آسيب زننده باشد.

---

بازار

---

کولنت يا همان ضد يخ چيست؟
گرماي حاصل از احتراق سوخت در محوطه سيلندرها از 3 طريق خارج مي شود. حدود يک سوم آن از طريق دود خروجي اگزوز دفع مي شود، حدود يک سوم آن از طريق روغن موتور دفع مي شود و باقي مانده آن از طريق سيستم خنک کاري به بيرون هدايت مي شود. نگاه عامه به اين صورت است که هدف استفاده از ضد يخ در موتور، جلوگيري از انجماد آب است در حالي که اين کار بخش بسيار کوچکي از وظايف آن را شامل مي‌شود. در مراجع فني و علمي از اين مايع به نام کولنت به معني خنک‌کننده نام‌برده مي‌شود. مايعي که ما به نام ضديخ در بازار شهرت دارد، علاوه بر جلوگيري از يخ زدن، داراي خاصيت ضد‌جوش است و همچنين  به واسطه بالا بردن نقطه‌جوش و پايين آوردن نقطه انجماد آب رادياتور مي توان اصلي ترين خاصيت آن را کارکرد ضد خورندگي و ضدزنگ زدن مجاري سيستم خنک‌کننده موتور دانست که همين موارد اهميت استفاده از آن را در تمام فصول سال و خصوصاً در گرماي تابستان را بالا مي برد.

 
ضديخ و پيشرانه‌هاي ديزل
پيشرانه‌هاي ديزل نسبت به موتورهاي بنزيني ويژگي‌هاي خاصي دارند. براي مثال چون ضريب تراکم و شدت انفجار در اين پيشرانه‌هاي بالاتر است، بدنه‌اي قوي‌تر دارند و از طرفي گرماي توليدشده در اين پيشرانه‌ها نيز بيشتر است. ضمن اينکه چون اکثر موتورهاي ديزل داراي سيستم‌هاي پرخوران مثل توربوشارژر و سوپرشارژر هستند، فشار کاري آن‌ها به‌مراتب بالاتر از موتورهاي بنزيني است. اين موتورها عضو جدانشدني خودروهاي سنگين و تجاري هستند که به معناي زير فشار بودن دائمي آن‌هاست. ازاين‌رو نه‌تنها نياز به يک خنک‌کننده با کارايي خوب دارند بلکه به خاطر ويژگي‌هاي کاري و البته قيمت‌هاي زياد پيشرانه، نياز است تا در آن‌ها از کولانت و ضديخ‌هاي معتبر و با کارايي بالا استفاده شود.
در بسياري از واکنش‌هاي شيميايي از گرما به‌عنوان يک کاتاليزور ياد مي‌شود. همان‌طور که گفته شد در موتورهاي ديزل به خاطر شرايط کاري که هميشه زير بار و فشار هستند، استفاده از پرخوران ها که باعث ايجاد فشار و گرماي کاري بيشتري مي‌شوند، ضريب تراکم بالاتر اين موتورها و البته ويژگي‌هاي سوخت گازوييل، هميشه شاهد گرماي توليدي بيشتري هستيم. اين گرما بايد به‌خوبي دفع شود که نياز به داشتن يک کولانت و ضديخ استاندارد را به‌خوبي نمايش مي‌دهد. در کشور ما، پيشرانه‌هاي ديزل براي خودروهاي تجاري استفاده مي‌شوند که تردد آن‌ها در جاده‌ها و گردنه‌هاي سردسير باعث مي‌شود تا هميشه خطر يخ‌زدگي آب رادياتور را داشته باشند که استفاده از يک ضديخ مناسب با يک ترکيب خوب مي‌تواند اين خطر بسيار بزرگ را دور کند. اما همان‌طور که گفته شد، گرماي توليدي پيشرانه‌هاي ديزل بسيار بالاست که مي‌توان يک عامل سرعت بخش به خوردگي، ايجاد رسوب و زنگ زدن بخش‌هاي مختلف در پيشرانه شود.
در تمام پيشرانه‌هايي که با آب‌خنک مي‌شوند، آب تماس بالايي با بخش‌هاي مختلف موتور و به‌خصوص جداره خارجي سيلندرها دارد. از طرفي گرماي زيادي جداره سيلندرها نيز باعث افزايش دماي آب بيشتر از ديگر بخش‌ها مي‌شود. امروزه يکي از راه‌هاي تميزکاري قطعات فلزي، قرار دادن آن‌ها در ظرف‌هاي مخصوصي است که با ايجاد ويبره و لرزش‌هاي شديد بسيار کوتاه، گرما و انرژي جنبشي زيادي در مولکول‌هاي مايع تميزکاري ايجاد مي‌کنند که ما شاهد همين کار در پيشرانه‌ها هستيم. با اين تفاوت که در اينجا سعي مي‌شود تا مايع خنک کاري، کمترين ايجاد حباب، واکنش شيميايي و لايه‌برداري را داشته باشد. درواقع با کارکرد پيستون‌ها در موتور، شاهد لرزش‌هاي کوچک و منظمي در پيشرانه هستيم که باعث برخورد ريتميک و ثانيه وار آب سيستم خنک کاري به جداره‌هاي موتور و خصوصاً جداره خارجي سيلندر مي‌شود. اين برخوردها به‌خودي‌خود ايجاد گرما مي‌کنند که با دريافت گرماي پيشرانه، اين قضيه شديدتر مي‌شود. اين وضعيت در موتورهاي ديزل حادتر است. مسائلي مثل کمبود سطح مايع خنک کاري، استفاده از کولانت و ضديخ‌هاي نامناسب و غيراستاندارد، عدم کارکرد صحيح سيستم خنک‌کننده موتور، استفاده از ضديخ‌هاي ناسازگار با آلياژ و شرايط پيشرانه، ورود نا خاصي‌ها به آب رادياتور و.... باعث مي‌شود تا شاهد حباب‌هاي ريز در مايع خنک کاري باشيم. اين حباب‌هاي مي‌توانند به‌مرور باعث زنگ‌زدگي و خوردگي آلياژ سيلندر شوند که در پيشرانه‌هاي ديزل، هزينه‌هاي بسياري سنگيني خواهد داشت. اين زنگ‌زدگي‌ها  به‌مرورزمان باعث کاهش سطح عبور آب در موتور مي‌شوند و درنتيجه در خنک کاري پيشرانه خلل ايجاد خواهند کرد. ازاين‌رو استفاده از يک ضديخ استاندارد با کارايي بالا مي‌تواند به طرز چشمگيري منجر به افزايش کارايي و بهره‌وري پيشرانه شود.

 
رنگ‌بندي ضديخ‌ها
يکي از نکاتي که بايد آن را تا حد ممکن رعايت کرد، عدم مخلوط کردن ضديخ‌هاي ساخته‌شده در کارخانه‌هاي مختلف است. چراکه هر شرکت براي ساخت کولانت خود از ترکيب خاصي استفاده مي‌کند که گاهي مواقع ممکن است اين ترکيبات با فرمولاسيون محصول شرکت ديگر، همخواني نداشته باشند و باعث ايجاد رسوبات ريز و درنهايت خوردگي و مشکلات شوند. ضمن اينکه هر توليدکننده کولانت از يک سري افزودني‌ها براي افزايش کارايي ضديخ و ايجاد يک سري ويژگي‌ها در آن ممکن است استفاده کند که ترکيب اين افزودني‌هاي شيميايي نيز مشکل‌ساز شود. ازاين‌رو چون شرکت‌هاي مختلف در کشورها و مناطق گوناگون جهان از آلياژهاي متفاوت براي ساخت پيشرانه و ديگر قسمت‌هاي موتور استفاده مي‌کنند، ضديخ و کولانت هاي مناسب براي خودروهاي خود را نيز رنگ‌بندي کردند. اين رنگ‌بندي باعث شد تا خريداران راحت‌تر ضديخ موردنظر خود را پيدا کنند که با پيشرانه و ساير بخش‌هاي موتوري خودرو سازگارتر باشد. ضمن اينکه اين رنگ‌بندي مانع از اختلاط ضديخ‌هاي متفاوت از هم نيز مي‌شود. ازاين‌رو رنگ ضديخ به‌عنوان مبنايي براي کارايي و کيفيت آن نيست و درواقع بيانگر تفاوت آن با يک ضديخ از يک توليدکننده ديگر خواهد بود.
از طرفي ضديخ‌ها در سه نوع پايه معدني و پايه آلي و هيبريدي هستند. ضديخ‌هاي قديمي از نوع پايه معدني بوده که براي قطعات چدني و البته رادياتورهاي مسي و برنجي مناسب هستند و ضديخ‌هاي پايه آلي که يک فنّاوري جديدتر و البته درحال‌توسعه است، با قطعات آلومينيومي سازگاري بيشتري دارد. ازاين‌رو بايد مناسب با خودرو و قطعات آن از ضديخ استفاده کرد که بهترين راه براي پيدا کردن يک کولانت سازگار با پيشرانه، مراجعه به دفترچه راهنماي خودرو است. قابل‌ذکر است که اختلاط اين دو نوع ضديخ با توجه  به افزودني‌هاي موجود در آن‌ها و تفاوت بين پايه سازنده آن‌ها مي‌تواند حتي منجر به تشکيل رسوب و لجن نيز شود. ضديخ‌هاي پايه معدني معمولاً عمري دوساله دارند که البته با توجه به ورود ناخالصي به‌مرورزمان به آن‌ها، بهتر است زودتر از اين زمان به‌طور کامل تعويض شوند. اما عمر ضديخ‌هاي پايه آلي سه سال و حتي بيشتر است. ضديخ‌هاي هيبريدي که در فرمولاسيونشان از نمک‌هاي معدني و اسيدهاي الي استفاده‌شده است به دليل داشتن ترکيبي از مواد معدني و الي، به نام هيبريدي شناخته مي‌شوند که ضمن داشتن فنّاوري ساخت مدرن‌تر، خواص و کارايي‌هاي خوبي هم دارند که ازجمله مهم‌ترين آن‌ها مي‌توان به طول عمر بالا اشاره کرد.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar