رمزگشایی از چند سوال ژانری، آیا ژانر بودن یک فیلم امتیاز است؟

همشهري جوان/ فيلم هاي ژانري به زبان ساده، فيلم هاي (معمولا تجاري و)بلندي هستند که از راه تکرار الگوهاي از پيش تعيين شده ارتزاق مي کنند! اين فيلم ها داستاني هايي آشنا را با شخصيت هايي آشنا در موقعيت هايي آشنا تعريف مي کنند. به خاطر همين، سينماي عامه پسند و بدنه را اغلب همين فيلم هاي ژانري تشکيل مي دهند (هر چند در بين آثار شاخص و مهم تاريخ سينما هم فيلم ژانر کم نيست). فيلم هايي که بايد زير و بم آن ها را خوب بشناسيد. ژانر چي هست؟ يک واژه فرنگي به معناي نوع و دسته. با ريشه دار شدن سينما و تنوع موضوع ها و سبک ها، کم کم نياز به دسته بندي فيلم ها باعث شد تا اصطلاح «ژانر» علاوه بر ادبيات، در سينما هم مورد استفاده قرار بگيرد. يک توافق اعلام نشده بين سازندگان و تماشاگران. در واقع ژانرها مجموعه اي از قواعد براي ساختار روايي و تصويري فيلم ها را شکل مي دهند که هم براي فيلمساز و هم براي بيننده آشنا هستند. فرمول هايي که از عناصر مختلف تشکيل شده اند. يک مدل عامه پسند به عنوان دستورالعمل توليد فيلم. چرا ژانرها اهميت دارند؟ معيارهاي ژانري براي گروه فيلمساز، الگويي مطلوب است که عرضه سريع محصولات مرغوب را براي آن ها آسان تر مي کند. فيلمنامه نويسان فيلمنامه هايشان را با فرمول هاي داستاني و انواع شخصيت مرتبط با آن ژانر خاص در نظر مي گيرند و گروه سازنده بهتر مي توانند تيپ هاي ظاهري و مهارت هاي بازيگري مورد نياز فيلم را پيش بيني کنند. معيارهاي ژانر تاثير زيادي بر توزيع و نمايش فيلم را هم دارد. نمايش دهندگان ديگر هر مخاطب را به عنوان فردي مجزا در نظر نمي گيرند، بلکه به لطف وفاداري مخاطب به ژانرهاي مشخص، مي توانند تماشاگران را به صورت يک گروه تصور کنند. تمهيدات شناسايي ژانر مثل نام ژانر، جنس تصويرپردازي، موسيقي، مايه هاي پيرنگ يا بازيگران شناخته شده ژانر، نقش تبليغاتي مهمي دارند. براي مخاطبان هم معيارهاي ژانري تصميم گيري را راحت تر مي کند. تماشاگران حين تماشاي فيلم ژانر انتظارات کاملا مشخصي دارند. پيش از آن که فيلم را ببينند تقريبا مي دانند بايد در انتظار چه چيزي باشند و به اين ترتيب اگر احساس خوبي نسبت به فيلمي پيدا مي کنند، با ديدن فيلم هاي مشابه لذت خود را تکرار مي کنند. علاقه اي که تماشاگر به فيلم هايي از يک نوع دارد، او را به تماشاگري وفادار به ژانر بدل مي کند و انگيزه اي براي توليدکنندگان فيلم فراهم مي کند تا به ساخت فيلم هايي از اين دست ادامه بدهند. به اين ترتيب مفهوم ژانر در سينما تاثيري همه جانبه و مهم ولي تا حدودي غيرملموس دارد. چرا مطالعه انواع ژانرها اهميت دارد؟ پي گيري مطالعه ژانر دلايل متعددي مي تواند داشته باشد. در مرتبه اول از نظام مندي سينما، نمايي کلي پيد مي کنيد. مي فهميد که شما اغلب به کدام ژانر علاقه داريد و چرا؟ در درجه بعدي، مطالعه ژانر در نظم دادن به فيلم ها موثر است، چون آن ها را به گروه هاي کوچک تري طبقه بندي مي کند. در يک نظام طبقه بندي شده، توقعات مشخصي خواهيد داشت. دليل سوم مي تواند معيار بودن ژانرها باشد؛ يعني شما که به اندازه منتقدان فرصت فيلم ديدن نداريد، با آگاهي از ژانرها سريع تر مي فهميد فيلمي که مي خواهيد ببينيد با خودش چند چند است. از طرفي اکثر فيلم هاي نمونه اي يک ژانر، همه ويژگي هايي که بايد در يک گونه سينمايي وجود داشته باشد را ندارند. پس مطالعه ژانر به تنهايي مي تواند به شما کمک کند. عناصر مهم يک فيلم را بهتر درک کنيد و پي ببريد چه چيزهايي کم دارد. علت پنجم مي تواند اين باشد که مطالعه ژانر، آدميزاد را از تحولات فرهنگي که به طور دائم و در مقياس وسيع در دنيا رخ مي دهد، مطلع نگه دارد. از سويي با نقد و مطالعه ژانر، يک دور تند فرهنگ عامه پسند را مرور کرده ايد اين انگيزه ها براي مطالعه ژانر فيلم ها کم است؟ چه فيلم هايي ژانر محسوب مي شوند؟ هيچ گاه به درستي مشخص نشده چه چيزي باعث مي شود که مجموعه اي از فيلم ها درون يک ژانر قرار بگيرند. منتقدان معتقدند تهيه کنندگان، تماشاگران و خود فيلم ها سهم مساوي در توصيف ژانرها دارند. استوديوها خواسته هاي مخاطبان را در هنگام توليد فيلم مدنظر قرار مي دهند و تلقي مخاطب از فيلم هنگام تماشاي آن به آن چه استوديو ساخته رنگ تازه اي مي دهد. البته منتقدان بين ژانرها و دوره ها (سيکل ها) تقاوت قائل هستند. سيکل ها معمولا عمر کوتاهي دارند و اشکال متفاوت يک موضوع يا دستمايه خاصي هستند که مي تواند ژانرهاي کمتر شناخته شده استوديوها هم باشد. براساس اين تعريف، بر خلاف «وسترن» و «کمدي» که ژانر هستند فيلم نوآر را مي توان يک «سيکل» ناميد که در اغلب ژانرها يافت مي شود. البته بعضي منتقدان نوآر را نوعي شيوه بصري مي دانند و به اين ترتيب، آن را جزء ژانرها به حساب مي آورند. اين ها همه در شرايطي است که اصطلاح نوآر سال ها پس از آن که اين جور فيلم ها براي اولين بار توليد شدند، مطرح شد. ژانر بودن يک امتياز هست يا نه؟ در مطالعات اوليه درباره ژانر، روايت و درونمايه ها را بررسي مي کنند. نقد ژانرها با تمرکز بر ميزانسن، لباس، دکورها، تصاوير شاخص، استعاره هاي بصري و حتي ستاره هاي فيلم، مي تواند نحوه انتقال و دلمشغولي هاي سينماي عامه پسند در قالب تصاوير را مطالعه کند و بفهمد چگونه شکل متفاوت هر ژانر مي تواند مجموعه مسائل اجتماعي خودش را بيان و مشتري پيدا کند. اما ژانربودن يک فيلم به خودي خود کيفيت و اعتبار نمي آورد. اين اسم ها و ايسم ها فقط شيوه اي يا الگو و موضوعي براي طبقه بندي و سازماندهي و فهرست بندي فيلم هاست و في نفسه هيچ فضيلت و اعتبار و مدالي با خودش ندارد و صرفا يک ويژگي است. البته تماشاي فيلم ها براساس ژانر شما را حرفه اي تر بار مي آورد، اما ژانر بودن يک فيلم نمره و رتبه و امتيازي براي آن نيست. چون في المثل نوآور مقوا هم کم نداريم!