نگاهی به دوبله سریال «ستایش» به زبان آذری
جام جم/ گزارشي از دوبله آذري مجموعه «ستايش۳» و گفت و گو با دوبلورهاي اين مجموعه بخوانيد:
تماشاي سريال آن هم به زبان ديگري غير از زبان مادري تجربه جالب و هيجان انگيزي است. روزي که براي گزارش از دوبله آذري فصل سوم مجموعه «ستايش» به استوديو رفتيم، فکر نمي کرديم شنيدن ديالوگ هاي بازيگران به خصوص حشمت فردوس با آن گويش اصيل تهراني به زبان آذري که کوچک ترين آشنايي با آن نداشتيم تا اين حد برايمان جالب باشد. جالب تر اين که بخش هايي از مجموعه هاي ديگري را نيز به زبان آذري تماشا کرديم که برايمان خيلي تجربه شيريني بود. به خصوص مجموعه «کلاه قرمزي» که شنيدن صدا و گويش ديگري روي شخصيت کلاه قرمزي و عروسک هاي ديگر هم برايمان گوشنواز و شيرين بود. در اين گزارش با ما همراه باشيد:
به شدت نياز به حمايت مالي داريم
يوسف نوعي که مديريت دوبلاژ اين کار را برعهده دارد و به جاي مهدي سلوکي صحبت مي کند درباره اين تجربه به جام جم مي گويد: ابتدا قرار بود آقاي بحرالعلومي به جاي آقاي سلوکي صحبت کند که نشد و در نهايت اين نقش را خودم گفتم. البته اين دوستان خودشان هر کدام در کارهاي ديگر مدير دوبلاژ بودند و من در کنار اين اساتيد شاگردي مي کنم. اما به خاطر اين که دستشان باز باشد و بتوانند به جاي برخي کاراکترهاي فرعي هم صحبت کنند، قرار شد نقش محمد را من بگويم.
وي در پاسخ به اين سوال که سريال ها بر چه اساسي انتخاب مي شوند هم توضيح مي دهد: سريال ها به سفارش شبکه سحر است و خودشان انتخاب مي کنند کدام سريال به آذري دوبله شود. اما مشکلي که ما در اين کار داريم، زمان کوتاهي است که براي دوبله کارها داريم و همين کار را مشکل تر مي کند. از طرفي بودجه اي که براي دوبله سريال ها تعريف مي شود، چندان مناسب نيست و من گاهي مقابل همکاران شرمنده مي شوم که با چنين دستمزدهايي از آنها دعوت به همکاري کنم، بنابراين اميدوارم حمايت بيشتري از اين کارها شود. وگرنه ممکن است ديگر اين کار را ادامه ندهيم. چون شرايط خيلي سخت شده و پرداخت ها به موقع نيست. تا به امروز هم همه دوستان با عشق کار کردند. عده اي هم بودند که به دلايلي ديگر در اين زمينه کار نمي کنند. چون انگيزه هايشان را از دست داده اند. اميدوارم توجه بيشتري به اين مقوله شود.
«نوعي» درباره معيارهاي انتخاب دوبلورها نيز بيان مي کند: به هر حال همه اين دوستان توانمند هستند و خودشان مدير دوبلاژ فيلم ها و سريال هاي ديگر بودند و افتخاري بود که در کار ما حضور پيدا کنند. چون به واسطه دستمزدهايي که دارند، فقط با عشق کار مي کنند. اما شباهت صدا و توانايي که دوبلور براي نزديک شدن صدايش به نقش دارد و تخصص هايي که در کار نياز دارد باعث شد اين دوستان براي دوبله سريال انتخاب شوند. از همه مهمتر اين که به دليل گستردگي زبان آذري نياز به حضور دوستاني است که بتوانند تخصص و تجربه اين کار را داشته باشند، چون بايد براي مخاطبان برون مرزي قابل فهم باشد. به هر حال زبان آذري ما با آنها وجه اشتراکاتي دارد، اما مثل هم نيست.
استوديوي کوچکي در قلب تهران
استوديويي در يک ساختمان قديمي در خيابان کارون به مکاني براي دوبله آذري فيلم ها و سريال هاي شبکه سحر تبديل شده. روزي که براي گزارش به پشت صحنه دوبله اين مجموعه رفتيم، اصلا تصور نمي کرديم با استوديوي کوچک و محقري رو به رو شويم که با کمترين امکانات مشغول دوبله ستايش۳ هستند. آپارتمان کوچکي که همان يک اتاقش را به استوديو تبديل کرده اند و هنرمندانش صميمانه در کنار هم قرار مي گيرند تا مخاطبان اين شبکه از تماشاي سريال ها به زبان آذري لذت ببرند. دو نفر از هنرمندان دوبله در همان اتاق مشغول دوبله هستند. نگاهمان به در و ديوار پذيرايي مي افتد. ستاره هاي سينماي جهان بر ديوارهاي سالن نقش بسته اند. از آل پاچينو و مارلون براندو گرفته تا آنتوني کوئين و همفري بوگارت. در گوشه اي ديگر از ديوار،پوستري نصب شده که نظرمان را جلب مي کند. پرنده کوچکي در ميان دستان پينه بسته اي آرام گرفته. کنار سالن قفسه هايي وجود دارد که داخل آن مقداري کتاب و لوح هاي تقدير و دي وي دي هايي قرار دارد. با يوسف نوعي، مدير دوبلاژ مجموعه گپ مي زنيم. براي اين که بيشتر در فضاي کار قرار بگيريم ما را به استوديو راهنمايي مي کنند. تلويزيون کوچکي کنار اتاق قرار دارد که مقابلش دو صندلي و يک ميز است. گوشه ديگري از اتاق هم باکس تدوين قرار دارد. سعيد بحرالعلومي يکي از دوبلورهاي اين مجموعه براي آشنايي بيشتر ما با فضاي کارشان بخش هايي از مجموعه هاي کلاه قرمزي، هوش سياه، ويلايي ها و سال هاي بي قراري را که به زبان آذري دوبله کرده اند براي ما به نمايش مي گذارد. تماشاي اين مجموعه ها با گويش و صداهاي ديگر برايم خيلي جالب بود و شگفت زده شديم. به خصوص شباهت صداي مهدي حسين زاده با کيکاووس ياکيده در دوبله هوش سياه. در حين تماشاي اين آثار بحرالعلومي و حسين زاده به نوعي از سختي هاي اين کار برايمان مي گفتند و اين که به دليل ويژگي هايي که هر کدام از آذري زبان هاي مناطق مختلف دارند، چقدر اين کار نياز به تخصص و تجربه دارد. پاي درد دل هايشان نشستم که کمي توجه و حمايت از مديران مي خواستند. در نهايت فرصتي هم مهيا شد تا با چهار نفر از آنها گفت و گويي پيرامون دوبله اين مجموعه داشته باشيم.
به پري سيما حق مي دهم
ندا سام که يکي از مجريان پرکار شبکه سحر است، نقش پري سيما را دوبله مي کند. با او درمورد نقش اش گپ زديم.
پيش از اين که کار اجرا انجام بدهيد دوبلور بوديد يا بعد وارد مقوله اجرا شديد؟
من از سال ۷۴ که وارد سازمان شدم، دوبله آذري مجموعه «گرگ ها» را انجام دادم و در چند کار نقش هاي کوتاه را گفتم تا اين که در سريال هاي ديگر، نقش هاي اصلي را گفتم و در اين سريال هم به جاي خانم فريبا نادري، آذري صحبت کردم.
پس سابقه دوبله تان بيشتر از اجراي تان است؟
بله سال ۷۵ مجري مستر شبکه بودم و همزمان کار دوبله آذري را هم انجام مي دادم.
در حال حاضر اجراي کدام برنامه را در شبکه سحر برعهده داريد؟
برنامه «مهتاب» که يک جنگ شبانه است و به زبان آذري اجرا مي کنم.
از ابتدا هم قرار بود نقش پري سيما را صحبت کنيد؟
نه نقش ستايش پيشنهاد شده بود. اما فراز و فرود خاصي در اين نقش نبود و ريتم يکنواختي داشت. ولي پري سيما برايم جذاب تر بود.
خودتان سريال را با زبان اصلي ديده بوديد و از قبل مي دانستيد پري سيما چه شخصيت منفي اي دارد؟
نه متاسفانه من اصلا سريال را نديده بودم و فرصت نشده بود که در مورد شخصيت پري سيما تحقيق کنم و با بازي فريبا نادري آشنايي نداشتم. چون فرصتي وجود نداشت.
به خاطر شناختي که از پري سيما نداشتيد، براي نزديک شدن به اين کاراکتر به مشکلي برنخورديد؟
نه البته اصلش اين است که سريال را ببينيم. اما به خاطر سرعتي که در کار وجود داشته و زمان مناسبي وجود ندارد، ناچاريم فقط چند سکانس از سريال را ببينيم تا با کاراکترها آشنا شويم. البته در بعضي از کارها که فرصت تماشاي سريال را نداريم، ما از قسمت هاي بعدتر کار دوبله را شروع مي کنيم و بعد به سکانس هاي اول مي رسيم تا کاراکتر را در اين مدت پيدا کرده باشيم.
تا جايي که با کاراکتر پري سيما آشنا شده ايد، حس خودتان نسبت به اين شخصيت چيست؟
من فکر مي کنم پري سيما يک قرباني و زني پر از عقده است و سعي مي کردم درکش کنم و يک جاهايي به او حق دادم. من فکر مي کنم درون هر کدام از ما يک پري سيما وجود دارد.
با توجه به اين که مجري يک برنامه هستيد، با خانم نادري در ارتباط بوديد که نظرش را درباره اين کار سوال کنيد؟
نه البته در برنامه اي من به عنوان مهمان دعوت شدم، هفته قبل از آن روناک يونسي دعوت شده بود که من در سريال «رستگاران» به جاي او صحبت کرده بودم. اما تاکنون در برنامه هايي که مجري بودم، اين اتفاق نيفتاده بازيگري را دعوت کنم که به جايش به آذري صحبت کرده باشم.
دقت و ظرافت دوبلورهاي داخلي مثال زدني است
مهدي حسين زاده با تبحري که دارد، دوبلور حشمت به زبان آذري است. وي با توجه به مهارتي که دارد، تکيه کلام هاي حشمت را دلنشين بيان مي کند.
شما در دوبله فصل اول و دوم اين مجموعه نيز با گروه همکاري داشتيد و به جاي آقاي ارجمند صحبت کرديد؟
فصل هاي قبلي اين مجموعه در کشور آذربايجان و با تيم هنرمندان همان کشور دوبله شد.
گويا شما پيش از اين مديريت سيماي آذري را به عهده داشتيد؟
اواسط دهه ۷۰ که کمي قبل از آن سيماي آذري در معاونت برون مرزي صداوسيما تشکيل شده بود، من اولين مدير سيماي آذري بودم. چون در آن دوران مديريت برون مرزي متشکل از چند راديو و فقط يک سيما به زبان عربي بود که حدود يک ساعت برنامه داشت. با توجه به تغييرات سياسي که در منطقه رخ داد، اين ضرورت احساس شد تلويزيوني به زبان آذري براي مخاطبان برون مرزي تشکيل شود و سال ۷۴ من مدير سيماي آذري شدم و بعدها پيشنهاد دوبله آذري آثار نمايشي را ارائه کرديم و مجموعه «همسران» اولين کاري بود که به آذري دوبله کرديم. در مقطعي مبنا بر اين شد که دوبله برخي کارها برون سپاري شود که به همين دليل فصل هاي قبلي ستايش در کشور آذربايجان دوبله شد. البته اين برون سپاري متاسفانه باعث بيکار شدن و کم کار شدن بچه هاي دوبله شد. اما خوشبختانه بعد از مدتي بار ديگر کارها به بچه هاي داخلي واگذار شد. گرچه افرادي که براي اين کار آموزش ديده بودند بعد از مدت ها دوري از کار، اين آموزه ها دچار فراموشي شد و مجددا بايد بازيابي اتفاق بيفتد، با اين حال تلاش جمعي ما بر اين است با تمام مشکلاتي که بر سر اين راه وجود دارد، اما از کيفيت کارها کاسته نشود.
فکر مي کنم به دليل شناختي که هنرمندان دوبله آذري از بازيگران دارند، کيفيت دوبله کار در فصل سوم به مراتب بهتر از دو فصل قبلي باشد.
به جرات مي توانم عرض کنم که دقت و ظرافتي که در توليد کارهاي دوبله در اين مجموعه اتفاق مي افتد، مثال زدني است و هنرمندان دوبله آذربايجان اصلا قابل رقابت با هنرمندان داخلي نيستند.
با توجه به گويش اصيل تهراني که حشمت فردوس در اين سريال داشت، از سختي هاي دوبله آذري اين نقش بگوييد.
به هر حال نقش سخت و پيچيده اي است و تبديل کردن آن به فرهنگ و آواهاي آذري و اين که براي مخاطب قابل فهم باشد، کار چندان راحتي نيست. ضمن اين که حفظ فنون دوبله و راکورد زبان هم بايد در اين کار لحاظ شود که کار سختي است.
به خصوص تکيه کلام هاي حشمت فردوس که ممکن است براي فارسي زبانان جذابيت داشته باشد. شما چه کرديد که از جذابيت اين شخصيت کاسته نشود؟
همه شبيه سازي شده تا جذابيتش را براي مخاطب از دست ندهد. از اين نظر کار ما هم سخت بود. يعني دو جلسه من و آقاي بحرالعلومي دنبال شبيه سازي اين واژه ها و تکيه کلام ها به زبان آذري بوديم.
دوبلور خوب، پشت ميکروفون بازي مي کند
سعيد بحرالعلومي که دوبلور مهدي با بازي شهرام پوراسد است، درباره تجربه دوبله آذري مي گويد: خاطرم هست از همان دهه ۷۰ به همراه آقاي حسين زاده کار دوبله آذري را آغاز کرديم. اما از همان ابتدا ما صحبت هايي پيرامون تشکيل گروه نمايشي در سيماي آذري کرده بوديم. اين که تله تئاتر انجام بدهيم که متاسفانه به دلايلي اين اتفاق نيفتاد و در نهايت به دوبله آذري رسيديم. اتفاقا به همين خاطر حدود ۱۲- ۱۰ سال از بازيگري دور شدم و مدام مشغول کار دوبله بودم. تا اين که از سال ۸۷ کار بازيگري را ادامه دادم.
وي در ادامه درباره سختي هاي اين کار توضيح مي دهد: مقوله مهمي در دوبله وجود دارد مبني بر اين که بازيگر آمده و نقشش را بازي کرده و رفته. حال اگر آن شخص بازيگر قابلي باشد که کار دوبلور سخت است که بايد با قدرت آن کار را انجام بدهد. اگر هم بازيگر ضعيفي باشد، باز هم کار دوبلور سخت تر مي شود که بتواند با توانايي اش ضعف هاي کار را بپوشاند. بنابراين دوبلور است که بايد به واسطه صدا و توانايي اش بتواند حس بازيگر را به زبان ديگري به مخاطب منتقل کند. در کنار سختي ها و مصائبي که در کار وجود دارد، يک سري اتفاقات هم در کار هست که باعث مي شود انگيزه هايمان را از دست بدهيم. يکي از آنها مشکلات مالي است و اين که بودجه هاي خوبي براي اين کارها تعريف نمي شود يا اين که پرداخت ها به موقع نيست و ديگري يک سري مسائلي است که در کار به وجود مي آيد. با اين حال من در اين کار سعي کردم نقش مهدي را با حسي که آقاي شهرام پوراسد بازي کرده، دوبله کنم تا بتوانم حس بازي را به مخاطب آذري منتقل کنم. دوبلور خوب پشت ميکروفون بازي مي کند.
بحرالعلومي که در اين مجموعه به جاي چند کاراکتر ديگر هم صحبت مي کند، عنوان مي کند: هر کدام از بازيگران اصلي دوبلور خودشان را دارند. اما در «ستايش» و برخي سريال هاي ديگر گاهي پيش مي آيد که براي نقش هاي کوتاه و تک سکانسي و با ديالوگ هاي کوتاه با تغيير صدا و لحن مي توان صحبت کرد. در اين سريال هم خواستم به جاي مهدي صحبت کنم که دستم براي گفتن نقش هاي عبوري باز باشد. اتفاقا من سال ها پيش در يک کار به جاي داريوش ارجمند صحبت کرده بودم. اما در «ستايش» به نظرم آقاي حسين زاده گزينه مناسب تري بود.
زينب عليپور طهراني