تعقيب و گريز ۵۰ ساله موش و گربه

جام جم سيما/ يک گربه بزرگ خاکستري و شيطان که برق حيله‌گري در چشمان زرد رنگش مي‌درخشد و يک موش کوچک قهوه‌اي با صورت فرشته‌مانند و کمي پُررو در آشپزخانه همديگر را دنبال مي‌کنند و جايخي، ميز اتو، جاظرفي، يک ظرفشويي پر از ظرف را از بين مي‌برند و زمين را پر از پوست تخم‌مرغ مي‌کنند، زرده‌هاي تخم‌مرغ از همه جا مي‌چکد و سفيده‌ها نيز جاري مي‌شود. جدال ادامه دارد، اما همه کساني که روبه‌روي تلويزيون نشسته‌اند، شکي ندارند که پيروز ميدان، همان موش کوچک خواهد بود. بله اين موش و گربه تام و جري هستند. اين زوج هنري هميشه در حال جنگ ـ طي ۵۰ سال ـ همديگر را از استوديويي در هاليوود تا مجارستان دنبال کرده و دوباره به هاليوود برگشته‌اند و هنوز با قدرت در عرصه سينما و تلويزيون و فيلم‌هاي ويدئويي مي‌تازند. اين دو ستاره توجه بسياري از بينندگان رادر ادوارمختلف جذب کرده و آن‌قدر جايزه اسکار دريافت کردند که باعث غبطه هر ستاره سينمايي شدند. تام و جري شخصيت‌هاي بسيار مشخص و تعريف شده‌اي دارند؛ تام يک فرصت‌طلب موذي است که هميشه از افراد صاحب قدرت مثل مستخدم، سگ و حتي موش حساب مي‌برد و از اين که پيش آنها چاپلوسي کند، نگران مي‌شود. تام ابتدا جاسپر نام داشت و جري نيز قرار بود با نام جينکس معرفي شود؛ اما طي يک رأي‌گيري از انيماتورها، نام‌هاي انتخابي را در کلاهي انداختند و تام و جري نام پيشنهادي انيماتوري به نام جان کار انتخاب شد. براي درک تفاوت‌هاي کارتون‌هاي مختلف تام وجري، مراحل ساخت آنها را در چند دوره بررسي مي‌کنيم. سال‌هاي فرد کوئيمبي فرد کوئيمبي، سازنده تام و جري و مدير بخش کارتون‌سازي متروگلدوين ماير بود. او از سال ۱۹۳۷ مدير گروهي از کارتونيست‌ها بود. متأسفانه وي فاقد حس طنز و شوخ‌طبعي بود و در واقع نقش مديري را ايفا مي‌کرد که با روحيه انيماتورها در تضاد بود؛ اما هانا و باربارا بدون اين که تحت مديريت سرسختانه او باشند، آزادانه خلاقيت خود را در ساخت تام و جري به کار مي‌بردند. اولين کارتون کوتاه تام و جري به نام «غذاي نيمه‌شب» نوزدهم جولاي ۱۹۴۱ يک سال و پنج ماه بعد از «گربه چکمه‌پوش» پخش شد. کوئيمبي بعد از ۱۸ سال سرپرستي دپارتمان کارتوني بازنشسته شد و در اين موقع بود که توفان‌ها وزيدن گرفت. دنيا در حال تغيير بود. تلويزيون، اين جعبه بزرگ و جذاب با دکمه‌ها و تعداد زيادي از تماشاچيان سينما را به خود جذب کرده بود و به آنها اين امکان را مي‌داد تا در بعدازظهرهاي تاريک بدون ترک منزل سرگرم شوند. در اين هنگام تکنولوژي جديد سينما اسکوپ به کار گرفته شد. پرده سينماها عريض‌تر شد و به تماشاچيان ديد بسيار گسترده‌تري از دنيا ارائه داد. اولين کارتون تام و جري که به اين سبک ساخته شد، «Pet Peeve» (۱۹۵۴) بود. تام و جري در دو فيلم زنده نيز بازي کردند؛ «Anchors Away» به همراه جين کلي و «Dangerous When Wet» با استر ويليامز. سال‌هاي جن ديتچ در سال ۱۹۵۷، متروگلدوين ماير بدون هيچ اطلاع قبلي، بخش کارتون خود را تعطيل کرد. پروژه تام و جري متوقف شد و هانا و باربارا و گروهشان بيکار شدند. در آن موقع توليد کارتون در استوديو‌هاي ديگر هم کاهش يافت و هيچ جايي کسي را استخدام نمي‌کرد.

در تام و جري‌هاي اوليه تام رفتار گربه‌وارتري نسبت به کارتون‌هاي قبلي داشت. او موهاي بيشتري نيز داشت و تعداد زيادي سل براي طراحي لازم داشت و در نتيجه هزينه بيشتري مي‌برد. براي کاهش هزينه‌هاي توليد، بتدريج موهاي تام کمتر شد و در آخرين کار توليد شده متروگلدوين‌ماير در سال ۱۹۵۸ تام به جاي موي خاکستري با پوست آبي رنگ طراحي شد. البته جري کمي خوش‌شانس‌تر از تام بود، چون تنها تغييراتي که در ظاهر او انجام گرفت، بزرگ‌ترشدن چشم‌ها و کوچک‌ترشدن گوش‌هايش بود. کاهش بودجه باعث کاهش زمان کارتون‌ها نيز شد و آن را از ۹ دقيقه به شش دقيقه کاهش داد. در دهه ۱۹۶۰ شيوه جديدي آغاز شد. متروگلدوين ماير تصميم گرفت اين زوج طلايي را دوباره احيا کند و با جن ديتچ قراردادي براي توليد ۱۳ کارتون کوتاه امضا کرد. او استوديوي خود را به پراگ منتقل کرده بود و انيماتور‌هاي چک او تنها شش کارتون تام و جري را ساختند تا با استفاده از آنها با اين شخصيت‌هاي جديد آشنا شوند. برخلاف هانا و باربارا، تيم اروپاي شرقي هرگز شانس ادامه اين جادوي قديمي را پيدا نکرد. آنها تلاش زيادي براي حفظ ظاهر اوليه اين شخصيت‌ها کردند؛ اما نگاه‌هاي قشنگ جري ـ که بخش عمده‌اي از جذابيت‌اش را تشکيل مي‌داد ـ از بين رفت! و تام، شخصيت موذي و غيرقابل کنترل خود را ـ که به وي شخصيت مي‌داد ـ از دست داد. با اين که اين کارتون‌ها در چکسلواکي ساخته شده بود، در عناوين کارتون ادعا مي‌شد ساخت هاليوود است! مسئولان متروگلدوين ماير از واکنش مردم مي‌ترسيدند از اين که بدانند اين کارهاي کوتاه ساخت يک کشور کمونيستي است. کيفيت اين کارهاي کوتاه خيلي پايين‌تر از کارهاي هانا و باربارا بود. صداگذاري بد، طراحي ضعيف شخصيت‌ها و انيميشن با استاندارد پايين از معايب کار بود. با وجود تمام اين نقاط ضعف، اين دو شخصيت همچنان دوست‌داشتني ماندند. دوران چاک جونز وقتي برادران وارنر در سال ۱۹۶۳ بخش کارتون خود را تعطيل کردند، متروگلدوين‌ماير به چاک جونز پيشنهاد طراحي مجدد تام و جري را داد. جونز يک انيماتور بسيار بااستعداد و کهنه‌کار بود که در وارنر روي شخصيت‌هايي چون باگزباني، دافي داک و کايوت کار کرده بود. او کارش را با طراحي مجدد اين زوج مشهور آغاز کرد. تام ابروهاي مشابه به بوريس کارلوف و شباهت به باگز پيدا کرد. جري با گوش‌هاي کوتاه و دم جديد، چشم‌ها و گوش‌هاي بزرگ‌تر و جذاب‌تر صورت شيرين‌تري پيدا کرد. لوگوي تام و جري نيز تغييراتي پيدا کرد. شکل قديم جاي خود را به کار جديدتري متناسب با دهه ۱۹۶۰ داد و موسيقي جديدي نيز روي آن گذاشته شد. لئو، شير مترو گلدوين ماير ـ که در آغاز همه کارتون‌هاي اين استوديو ديده مي‌شد ـ جايش را به تصوير تام با يک غرش نصفه نيمه و به دنبال آن مئوي تام داد. اينها فقط تفاوت‌هاي بين تام و جري قديمي و کار‌هاي جونز بود. کارها از نظر گرافيکي به روز بود و رنگ‌آميزي‌ها همه درخشان. در سري آخر ژست و قيافه و شخصيت‌ها نيز تغيير کرد و بيشتر شبيه پلات‌هاي باگزباني شد با وجود همه اينها، سبکي که در کارهاي ديگر جونز خوب جواب مي‌داد در مورد تام و جري موفق نبود. بعد از ساخت ۳۴ کارتون از اين سري، مترو گلدوين‌ماير در سال ۱۹۶۷ توليد را متوقف و تام و جري دوباره به آرشيو خاک آلود استوديو تبعيد شدند! البته در دهه ۱۹۶۰ اين موش و گربه، ستاره سريال‌هاي تلويزيوني بچه‌ها ـ که کيفيت متفاوتي داشتند ـ شدند. بازگشت سلاطين هشت سال بعد از ۱۹۷۵، هانا و باربارا، مردان اصلي تام و جري، دوباره اين دوستان قديمي را براي برنامه روزهاي شنبه صبح تلويزيون ساختند. مسئولان شبکه که هنوز هم از ته دل به کارتون‌هاي قديمي مي‌خنديدند براين باور بودند که آنها خيلي خشن هستند و مي‌ترسيدند از طرف والدين بچه‌ها طرد شوند. بنابراين هانا و باربارا موافقت کردند اين شخصيت‌ها را دوباره بازسازي کنند. تام و جري آنها هميشه در پشت صحنه با هم دوست بودند و در تمام مدت کارتون به رقابت‌هاي دوستانه، حل معماها و کمک به ديگران مي‌گذرد در ۱۹۸۹، هانا و باربارا توليد سري جديد تلويزيوني به نام «کودکي‌هاي تام و جري» را ـ که در آن موش و گربه به صورت بچه‌ها ترسيم شده‌اند ـ آغاز کردند. تام و جري با دو کار سينمايي به نام «فيلم تام و جري» و «تام و جري و حلقه جادويي» دوباره به پرده سينما بازگشتند. جو باربارا مشاور ساخت فيلم سينمايي تام و جري بود که از سوي کمپاني ترنر اينترتينمنت ساخته شده بود. کارهاي کوتاه تام و جري هميشه بخش بزرگي از تاريخ انيميشن خواهد بود و هنوز هم بعد از سال‌ها بچه‌ها و بزرگسالان با لذت به تماشاي آن مي‌نشينند