سَويق چيست؟ دستور و خواص آن در روايات
باشگاه خبرنگاران/ سَويق، يا همان آرد حبوبات انواع مختلفي دارد از سَويق جو گرفته تا گندم و عدس که هر کدام براي خود خواص خودشان را دارد و به راحتي ميتوان آنها در منزل تهيه کرد. سَويق چيست؟ سَويق به آن در فارسي قديم، «پِست» گفته ميشد. امروزه به آن «قاووت» يا «پوره» ميگويند. گفتني است که لغت نامه دهخدا لفظ «قاووت» را ترکي ميداند که غالباً به معناي آرد حبوبات بريان شده است؛ ليکن اين واژه، گاه در مورد غير حبوبات (مانند برخي ميوهها يا تره بار) نيز کار برد دارد. علاّمه مجلسي ميگويد: از [گفته]کليني چنين برمي آيد که «سويق»، درصورتي که در روايات، همراه با قيدي [مانند جو]نباشد، به معناي «سويق گندم» است. شهيد در الدروس گفته است: «درباره سويق و سود آن، روايتهاي فراواني رسيده و کليني، سويق را به معناي سويق گندم، دانسته است». مولّف بحر الجواهر گفته است: «از هفت چيز، سويق ميسازند: گندم، جو، کنار، سيب، کدو، دانه انار و شلغم. همه اين انواع، طبع را مهار ميکند، قي و دلشورهاي را که از صفرا زاده ميشود، از ميان ميبرد، رطوبت معده را خشک ميکند، و اگر قدري سويق جو با آب و مقدار اندکي شير برداشته و خشخاش بو داده ساييده با آن مخلوط شود، براي شکم رَوي، سودمند است، نيش زدگيها را تسکين ميدهد و خواب ميآورد». بيشتر سويقها دارو هستند نه غذا! سويقها به طور عمده براي تقويت بدن استفاده ميشوند. به عنوان مثال براي کودکان در سن رشد، ميشود از سويق استفاده کرد. همچنين براي وزنگيري جنين در سهماهه پاياني بارداري، مصرف سويق ميتواند بسيار مؤثر باشد. البته ميزان استفاده از سويق در آن دوران، بايد کنترلشده باشد و مصرف زياد سويق نيز ميتواند باعث اضافه وزن بيش از حد جنين يا مادر او گردد. برخي از سويقها اساساً دارو هستند نه غذا. يعني آنها را نبايد هميشه خورد و به صورت عادت غذايي در آورد. براي مثال گفتهاند: «از اين دو نوع سويق [گندم و جو]که بگذريم، ديگر انواع سويق، به عنوان غذا مصرف نمىشوند و [تنها]مصرف دارويى دارند؛ آن گونه که سويق کُنار، سويق سيب و انار ترش، براى مهار کردن شکم و حرارت دادن بيشتر به آن، به کار مىروند، يا از سويقِ خرنوب و سنجد، براى مهار کردن طبع، استفاده مىشود» روش تهيهي سويق و نحوه مصرف آن سويق به دو روش ساخته ميشود در روش اول ابتدا سبوس گندم و جو را جدا کرده و جداگانه آرد ميکنيم سپس به نسبت مساوي (وزني) آرد گندم و جو را با آرد سبوس گندم و جو مخلوط کرده و آرام آرام حرارت ميدهيم تا آماده شود، ولي در روش دوم گندم و جو را ابتدا تفت ميدهند سپس آرد ميکنند. از آنجا که سبوس کمتر نياز به حرارت دارد و زود ميسوزد بهتر است جدا تفت داده شود و نکته ديگر اينکه سبوس از مواد سلولزي است که جذب بدن نميشود و شايد آرد کردن و تفت دادن آن باعث شود که بدن بتواند از آن استفاده کند. با اين توضيحات روش اول بهتر است. مقدار مصرف سويق دو کف (دو يا سه قاشق غذاخوري) صبح ناشتا ميباشد. انواع سويق از دانههاي مختلف غلات، حبوبات و هسته ميوهها يا برخي از خود ميوهها و ترهبارها، سويقهاي متنوعي تهيه ميشود. مانند سويق گندم، جو، برنج، نخود، عدس، سنجد، سيب، کنار، کدوتنبل، دانه انار و خشخاش. گاهي سويقها را با هم ترکيب ميکنند.مانند: سويق گندم و جو. سويق گندم، سويق جو و سويق مخلوط گندم و جو (به نسبت مساوي) جزء مهمترين سويقها هستند. خواص سويق در روايات اسلامي در روايات به سويق گندم، جو، عدس، برنج سيب و خواص آنها اشاره شده است. در بعضي روايات به طور کلي خاصيت سويق بيان شده است. بطور مثال، امام صادق (ع) فرموده است سويق خالي يا با روغن زيتون، گوشت را ميروياند و استخوان را محکم ميسازد و به همين دليل به کودکان خردسال هم سويق داده شود. همچنين خوردن چهلروزه آن بازوان را پرتوان ميکند (دانشنامه احاديث پزشکي، ج. ۲، احاديث ۱۸۲۶ تا ۱۸۳۰). بر اساس نظر علامه طباطبايي، هر جا در روايات کلمه سويق بدون قيد آمده است، منظور سويق گندم است نه هر سويقي. در برخي موارد، از سوي امام معصوم خوردن سويق براي درمان بيماري توصيه شده است. براي مثال از امام صادق (ع) درباره سويق سيب نقل است: «براى مسموميت، دارويى سودمندتر از سويق سيب، سراغ ندارم» (دانشنامه احاديث پزشکي، ج. ۲، ح. ۱۸۴۰: به نقل از: الکافي، ج. ۶، ص. ۳۵۶، ح. ۷). در برخي روايات هم يکي از اصحاب درباره بيماري خودش يا ديگري صحبت ميکند و امام بر اساس حرف او سويقي را و نيز روش مصرفش را توصيه ميکند. سويق مناسب خودتان را پيدا کنيد خاصيت هر سويقي با خاصيت همان چيزي که از آن تهيه شده است تناسب دارد. مثلاً وقتي جو از گندم سردتر است، طبع سويق جو هم از سويق گندم سردتر است؛ بنابراين خوب است قبل از تهيه و خوردن سويق يا قارووتها، طبع و مزاج خودتان رابشناسيد تا انتخاب درستي داشته باشيد. به همين دليل، بعضي از سويقها را بر اساس ويژگي مصرفکننده يا خاصيتشان نامگذاري ميکنند. مانند سويق کودک، سويق نوزاد، سويق چاقي، سويق لاغري. در خريد اين سويقها هم دقت کنيد به آن نياز داريد يا نه. مثلاً اگر چاقي يا لاغري شما به کمکاري يا پرکاري غده تيروئيد مربوط ميشود، يا براي بيماري خاصي دارو مصرف ميکنيد، يا بيماري گوارشي داريد، با مشورت پزشک سنتي يا امروزي سويق و قاووت را مصرف کنيد.