چطور يک ليوان چاي نشاطآور دم کنيم؟
چطور/ صبح است و چاي تازهدمي که جان را آمادهٔ شروع کار و فعاليت ميکند. البته اين نوشيدني عالي فقط صبحها يار و ياورمان نيست؛ در بخشهاي مختلف روز، نوشيدن آن ميتواند حکم معجوني اسرارآميز براي رفع خستگي و سرِحالشدن داشته باشد. دم کردن چاي خوش طعم و نوشيدن آن فقط مخصوص ما ايرانيها نيست؛ تقريبا در تمام نقاط دنيا، مصرف آن رواج دارد و يکي از پرمصرفترين نوشيدنيهاي کل دنياست. جالب است که بدانيد بنا به گزارش مؤسسه چاي آمريکا، در سال ۲۰۱۵ در اين کشور، آمريکاييها حدود ۸۰ ميليارد فنجان چاي نوشيدهاند. هرچند که شهرت و مصرف چاي در دنيا زياد است، متأسفانه همه شيوهٔ درست دمکردن آن را نميدانند. در اين مقاله ميخواهيم نگاهي دقيقتر از زاويهاي جديتر به چاي بيندازيم. پس اگر طرفدار اين نوشيدني هستيد، مقاله را از دست ندهيد.
روشهاي متداول دمکردن چاي
درستشدن چايهاي کيسهاي، هديهٔ نابي بود که کارخانهها به تنبلها دادند: تنبلها و کساني که ارزش دم کردن چاي خوش طعم را هنوز درک نکردهاند و بهسراغ چاي کيسهاي ميروند و خيلي هم راضياند. حق هم دارند؛ در دنياي تنبلها، جوشآوردن آب و رهاکردن کيسهاي از چاي، بدون درنظرگرفتن اندازهٔ درست مقدار چاي و قوانين ديگري، رضايتبخش است.
اما راحتبودن که همهچيز نيست. براي بهدستآوردن چيزهاي خوب، بايد کمي سختي کشيد. بيشتر چايهاي کيسهاي حاوي خردهچايهاي بيکيفيتاند. ضمن اينکه کيسهاي که در آن چاي را ميريزند، معمولا از جنس پلاستيک، پارچهٔ سفيدشده با مواد شيميايي، نايلون يا مادهاي شيميايي موسوم به پليلاکتيد است؛ پس مصرف چاي کيسهاي ميتواند بهمعناي واردکردن مواد شيميايي به بدن باشد.
با برگهاي بيکيفيت چاي و مواد شيميايي کيسهها، به چاي خوشطعم، دبش و البته سالم نخواهيد رسيد. بعضي از افراد هم يک گام نسبت به مصرفکنندگان چاي کيسهاي جلوتر هستند. اين دسته از دوستان از توريهاي درستکردن چاي کمک ميگيرند: يعني توريهايي در قالبهاي مختلف وجود دارد که چاي را داخل آنها ميريزند و آن را درون فنجان يا ليوان آبجوش ميگذارند. بهتدريج، چاي رنگ مياندازد و آماده خوردن ميشود. اين مدل از درستکردن چاي از مصرف چاي کيسهاي بهتر است، اما همچنان شاهد فنجان چاي عالي نخواهيد بود. در اين روش هم برگهاي ريز چاي در آبِ جوش مستانه و رها به حرکت درنميآيند و چاي يکدست و يکرنگي به شما داده نميشود.
نکات مهم در انتخاب و خريد چاي
دم کردن چاي خوش طعم يک هنر است: هنري که با رقص برگهاي چاي در آبِ جوش معنا پيدا ميکند و نتيجه آن فنجاني پُر از مادهاي عالي براي رفع خستگي، سرحالشدن و… است. شايد باورتان نشود اما در هر دانه از برگهاي چاي هزاران مادهٔ شيميايي وجود دارد که ميتوانند طعم و عطري دلپذير ايجاد کنند. اين مايع تلخِ دوستداشتني، طعم و رايحهاي خوش به وجود ميآورد، اما به شرط اينکه برگهايش ريز و خُرد نشده باشند و امکان پخش عطر و طعم مواد شيميايي مختلف موجود در آن، در آبِ جوش، وجود داشته باشد.
پس يادتان باشد که خردخردبودن برگهاي چاي، ميتواند بر کيفيت آن اثرات منفي شديدي بگذارد. براي رسيدن به چاي باکيفيت بايد هزينه کرد. اين هزينه ارزشش را دارد. يک قوري چاي باکيفيت، تعداد فنجانهاي بيشتر و چاي خوشطعمتري به شما ميدهد.
در هنگام خريد چاي، به اين نکته دقت کنيد که طعمدار نشده باشد و مواد جانبيِ ديگري به آن اضافه نکرده باشند. اين مواد ميتوانند کيفيت چاي را مخدوش کنند و عطر حقيقياش را از بين ببرند. در بعضي موارد هم براي پوشاندن کيفيت نامطلوب چاي، به آن مواد ديگري را اضافه ميکنند. چايهاي عطري گزينههاي مشکوکي هستند.
نقش آب در دم کردن چاي خوش طعم
نقش آب در دم کردن چاي خوش طعم بسيار مهم است. مثلا اگر در آب مصرفيتان، کلر يا موادي مانند فلورايد وجود داشته باشد، طعم چاي دَمي تحتتأثير قرار ميگيرد. در برخي از نقاط دنيا، براي زدودن باکتريها از آب به آن کلر اضافه ميکنند. هدف از اضافهکردن فلورايد هم تقويت دندان شهروندان است.
اين مواد شيميايي چاي را از طعم و عطردارشدن دور ميکنند. پس اگر بهدنبال دم کردن چاي خوش طعم هستيد از آبهاي تصفيهشده يا آب چشمه استفاده کنيد. البته دمکردن چاي با آب چشمه که مقدور نيست ولي اگر به دل طبيعت رفتيد و چشمهاي با آبي پاک پيدا کرديد، حتما خود را به يک وعده چاي اصيلِ خوشعطر، در طبيعت، مهمان کنيد.
توجه به مقدار و اندازه چاي در دمکردن آن
همه فکر ميکنند که قاشق چايخوري معيار خوبي براي دمکردن چاي است، اما اينطور نيست. انواع چايها با هم متفاوت هستند و نميتوان از قاشق چايخوري براي اندازهگيري تمامي آنها بهره برد. صحيحترين راه دم کردن چاي خوش طعم توجه به وزن چاي است.
پس بايد بهسراغ ابزاري براي اندازهگيري چاي با دقت يکدهم گرم باشيد. پيشنهاد ما اين است که با دمکردن ۵ گرم چاي شروع کنيد و بهتدريج ببينيد که چه مقدار از چاي را بايد براي رسيدن به نوشيدني مطلوبتان دم کنيد.
ظرف مطلوب دمکردن چاي
بهترين جنس قوري براي دمکردن چاي، سراميک لعابدار يا شيشه است. اين مواد هيچ طعم اضافي به چاي منتقل نميکنند. بهتر است که حجم قوري هم به اندازهاي باشد که برگهاي چاي بهراحتي و آزادانه، در آبِ جوش، به حرکت درآيند تا طعم و رنگ بهتري حاصل شود. اگر دستگاه چايساز داريد هم به اين نکته دقت کنيد که قابليت تنظيم دما روي درجههاي مختلفِ ۷۰، ۸۰، ۹۰ و ۱۰۰ سانتيگراد را داشته باشد.
امتحانکردن و آزمونوخطا
يادتان باشد که علاوه بر نوع چاي و قوري آن، فرايند دمکردن هم مهم است. اگر دوست داريد که به فرمولي مناسب در دمکردن چاي برسيد، بايد کمي وقت و زمان بگذاريد و ببينيد که چطور و با طيکردن چه مراحلي به بهترين نتيجه خواهيد رسيد. در واقع، آزمونوخطاکردن براي يافتن بهترين روش دم کردن چاي خوش طعم ميتواند شما را به نتيجه مطلوب برساند.
پيروي از دستور دمکردن چايي که روي جعبههاي محصول نوشته ميشود، معمولا فکر خوبي نيست؛ چون اين دستورها کلي هستند و سليقه و ذائقهتان در آنها لحاظ نشده است. براي رسيدن به چاي ايدئال بايد خودتان دست به کار شويد، آزمونوخطا کنيد و ببينيد که چاي را چطور و با چه شيوهاي از دمکردن ميپسنديد. نکات زير را هم به ذهن بسپاريد:
اگر چاي بيش از حد در آبِ جوش بماند، تلخ ميشود. آب هم اگر بهشدت جوش و داغ باشد، روي طعم چاي اثرات نامطلوبي ميگذارد. برگهاي چاي ظريف و نازک هستند و قرارگرفتن آنها در آب خيلي جوش باعث ميشود که حالت سوختگي پيدا کنند. اين سوختگي هم طعم چاي را تلخ خواهد کرد. اگر طعم تلخي در چاي احساس ميکنيد، زمان ماندن چاي در قوري و دماي آب را تغيير بدهيد (۱۰ سانتيگراد دماي آب را کاهش بدهيد).
همانطور که پيشتر هم گفته شد، مقدار چاي مصرفي در هر وعده را در نظر بگيريد و بعد اقدام به دمکردن چاي کنيد. اگر مقدار زيادي چاي را در قوري بريزيد، طعم چاي تلخ و نامطلوب ميشود.
نکته کنکوري
پس يادتان باشد که داغي بيش از حد آب و زيادبودن حجم چاي ميتواند طعم آن را تلخ و نامطلوب کند. اما اگر ميبينيد که چاي بيرنگ و طعم است، ميتوانيد با تغييردادن اين دو عامل مهم در رنگ و طعم چاي يعني زيادکردن مقدار چاي در قوري يا داغترکردن آب، طعم و عطر چاي را بيشتر کنيد.
در واقع، بايد با اين دو عامل مهم يعني حجم چاي و حرارت آب، طعم و عطر چاي را بنا به ميلتان کنترل کنيد. اگر ميخواهيد چاي پررنگتر شود، هر بار فقط يکدهم به حجم آن اضافه کنيد تا کمکم دستتان بيايد که مقدار باب ميلتان چقدر است.
در ادامه، دم کردن چاي خوش طعم را از سه ديدگاه مختلف بررسي خواهيم کرد:
شيوه دمکردن چاي از نگاه کارشناسان
اگر دوست داريد که نگاه حرفهايها به دم کردن چاي خوش طعم را ياد بگيريد، دستور زير را به خاطر بسپاريد:
قوري موردنظرتان را کمي گرم کنيد. فرقي ندارد که ميخواهيد چاي کيسهاي درست کنيد يا دَمي.
بهتر است از قوري چيني استفاده کنيد.
براي هر نفر يک عدد قاشق چايخوري چاي در قوري بريزيد. البته در اصول تشريفات و مهماننوازي توصيه ميشود که يک قاشق اضافي چاي هم براي کساني در قوري بريزيد که احتمالا، بعد از نوشيدن فنجان اول، از شما درخواست کنند که دوباره برايشان چاي بريزيد.
آب را بجوشانيد. براي هر بار دمکردن چاي، از آب تازه استفاده کنيد و دور آب جوشيده و مانده را خط بکشيد.
برگهاي چاي را در آبِ جوش هم بزنيد تا رنگ و عطرش بهتر پخش شود.
۳ تا ۴ دقيقه زمان براي دمکردن چاي کافي است.
عادت اضافهکردن شير به چاي هم در بسياري از نقاط دنيا رواج دارد. در گذشته براي جلوگيري از ترکخوردن چيني در تماس با چاي داغ، به آن شير هم اضافه ميکردند؛ ضمن اينکه شير راهي براي سنجيدن ميزان قدرت و قوام چاي هم بوده است. شما هم اگر دوست داشته باشيد، با اضافهکردن شير به چاي، طعم جديدي را حس خواهيد کرد.
چاي زير ذرهبين دانشمندان
برخي از محققان به اين نتيجه رسيدهاند که اگر ۶ دقيقه به چاي زمان بدهيد و بعد آن را بنوشيد، طعم بهتري پيدا ميکند. اين مدتزمان باعث ميشود تا دماي چاي داغ به ۶۰ درجه سانتيگراد برسد. به نظر ميرسد که اين دما بهترين دما براي خارجشدن رايحه و عطر چاي از آن است. براي رسيدن چاي به طعم و عطر مطلوب، بعد از آمادهشدن آن و خاموشکردن زير کتري و قوري، بايد حدود ۱۷ دقيقه صبر کنيد.
براي چايهاي کيسهاي هم بايد آبِ جوش را با چاي کيسهاي درون يک ماگ يا فنجان قرار داد، ۲ دقيقه آنها را به حال خود رها کرد و بعد با خارجکردن کيسه از آبِ جوش و اضافهکردن شير ۶ دقيقه صبر کرد (اضافهکردن ۱۰ ميليليتر شير به چاي به سليقه و ذائقهتان بستگي دارد).
اين کار باعث ميشود تا دماي چاي به همان دماي مطلوب ۶۰ درجه سانتيگراد برسد و طعم خوبي پيدا کند. اگر دماي چاي به زير ۴۵ درجه سانتيگراد برسد، طعمش نامطلوب خواهد شد.
درستکردن چاي از نگاه نويسندگان
شايد برايتان جالب باشد که بدانيد جورج ارول (George Orwell)، نويسنده بزرگ انگليسي و خالق اثر جاودان قلعه حيوانات، در روزنامهاي محلي به نام ايونينگ استاندارد (The Evening Standard) در لندن در ۱۲ ژانويه سال ۱۹۴۶، شيوه درستکردن چاي را شرح داده است:
چاي بايد فقط چاي هندي يا چاي سيلون باشد؛
چاي را بايد فقط در قوري چيني آماده کرد؛
قبل از دم کردن چاي، قوري را گرم کنيد؛
چاي بايد عطر و طعمي قوي داشته باشد؛
چاي، در قوري چيني حاوي آب جوش، شناور ميشود، رنگ مياندازد و طعم خوبي ميگيرد؛
آب را بجوشانيد؛
قوري حاوي آب جوش و چاي را کمي تکان بدهيد؛
فنجاني مناسب بياوريد؛
چاي را درون آن بريزيد؛
بعد اگر دوست داشتيد، شير بدون چربي هم اضافه کنيد؛
دور قند و شکر را هم خط بکشيد.
در آخر
چاي دمکردن فقط آمادهسازي نوعي نوشيدني نيست. اين حرکت، از دورانهاي گذشته تاکنون، بهانه راهاندازي دورهميها و مهمانيهاي زيادي بوده است؛ مثلا دورهميهاي عصرانه بانوان انگليسي يا مراسم نوشيدن چاي سبز در ژاپن نشان ميدهد که چاي چيزي فراتر از يک نوشيدني ساده است و ميتواند ما و اطرافيانمان را دور هم جمع کند.