بازی بچه‌ها را به بازی نگیریم!

برترين ها/ بازي کردن با پختگي و رشد شخصيت در کودکان رابطه مستقيم دارد. شايد براي همين است که رسول اسلام(ص) توصيه مي‌کنند که فرزندت را رها کن تا ۷ سال بازي کند و به پدر و مادرها مي‌فرمايند: هرکس کودک دارد با او کودکانه رفتار کند؛ يعني در درجه اول اين خود والدين هستند که بايد همبازي کودک شوند و اسباب‌بازي‌هاي کودک محدود به وسايل خاصي نيست. هرآنچه در طبيعت پيدا مي‌شود مي‌تواند اسباب‌بازي کودک شما باشد. معامله خوبي نيست که امروز به‌خاطر کار کردن و به‌ظاهر رفاه اقتصادي بچه‌ها، اوقات کمتري با آنها باشيم و در آينده نه‌چندان دور به فکر اصلاح کاستي‌هاي دوران کودکي آنها بيفتيم. بچه‌ها با بازي‌کردن زندگي را تجربه مي‌کنند پس مهم است که چه اسباب‌بازي‌هايي در اختيار آنها قرار مي‌دهيد چون قرار است با اين اسباب‌بازي‌ها دنيا را بشناسند. شما با کدام اسباب‌بازي‌ها دنيا را به کودکان خود نشان مي‌دهيد؟ حرفه‌اي خريد کنيد خريد اسباب‌بازي براي بچه‌ها نخستين و تنها راه بازي کردن آنها نيست بلکه آسان‌ترين راه است. اگر پدر و مادر خلاقي باشيد با استفاده از وسايل ساده زندگي خودتان و هرآنچه در اطراف‌تان پيدا مي‌شود با بچه‌ها بازي مي‌کنيد. راه ديگر براي بازي کردن بچه‌ها خريد اسباب‌بازي است. مي‌خواهيم بدانيم کدام اسباب‌بازي براي چه سني مناسب است؟ سال اول تولد: براي سن زير يک سال مهم است که حواس مختلف بينايي، شنوايي و لامسه کودک تحريک شود؛ اسباب‌بازي‌هايي که نور و صدا و حرکت دارند. توپ يا اشيايي که گرد هستند مناسبند. سال دوم زندگي: وسايل بازي که براي آب بازي مناسب هستند؛ وسايل بازي‌اي که مي‌توانند حرکت کنند؛ اسباب‌بازي‌هايي که مي‌توان با آنها نمايش يا قصه‌اي را اجرا کرد. گل‌بازي، بازي‌هاي پرتابي، توپ، وسايل آموزشي براي لباس پوشيدن، زيپ بستن و... مي‌توانند مناسب باشند. سال سوم زندگي: در اين سن وسايل بازي‌اي که مي‌تواند بچه‌ها را در نقش‌هاي جنسيتي و اجتماعي فرو ببرد مثل عصا، وسايل آشپزي، عروسک بازي در نقش مادري، وسايل تعميرات، ماشين‌هاي کوچک، کاردستي، بازي‌هاي حافظه‌اي، بازي‌هاي ساخت و‌سازي‌ و... مناسب هستند. سال چهارم تا هفتم زندگي: اسباب‌بازي‌هايي که به بچه‌ها اين امکان را مي‌دهند که با دست‌هاي خود بيشتر کار کنند (دست‌ورزي کنند)؛ مثلا نقاشي، وسايل بازي فکري، وسايل پيچيده‌تر براي نمايش اجرا کردن مثلا عروسک‌هاي انگشتي‌ که داخل دست مي‌روند، بازي‌هاي تمرکزي مثل پازل، لگو، وسايل کاردستي‌هاي پيچيده‌تر و کار‌هاي هنري پيشنهادهاي خوبي هستند. سال هفتم تا دهم زندگي: در اين سنين به تناسب جنسيت بچه‌ها مي‌توانيد مهارت‌هاي مختلف را در قالب بازي به بچه‌ها بياموزيد؛ مهارت‌هايي مانند برق کاري، خياطي، منبت‌کاري، وسايل ورزشي، بازي‌هاي فکري گروهي، وسايل آموزشي مثل بازي‌هاي رياضي، علوم و... به ياد داشته باشيد بچه‌ها به‌علت تفاوت‌هاي فردي و سلايق مختلف‌شان در يک گروه‌بندي ثابت جاي نمي‌گيرند. گاهي تمايل و توان بچه‌ها امکان تهيه يک وسيله بازي را زودتر و گاهي ديرتر فراهم مي‌کند. اسباب بازي خوب چيست؟ تنوع‌پذيري: شما به‌عنوان خريدار مي‌خواهيد هزينه خريد اسباب‌بازي بپردازيد پس مهم است که از تعداد قابليت‌هاي وسيله مطلع شويد. اسباب‌بازي‌هايي که در خود امکان چند نوع بازي مختلف را دارند براي مدت طولاني‌تري مورد علاقه بچه‌ها هستند. سازندگي و خلاقيت: هرچه اسباب‌بازي فرصت خلاقيت و ابداع را براي بچه‌ها فراهم کند، توانايي آنها را براي تجربه‌هاي واقعي زندگي بالاتر مي‌برد. با کمي گل بهداشتي کودک مي‌تواند بارها از خود خلاقيت بروز بدهد و يک چيز جديد بسازد؛ اينگونه ذهنش به راه‌حل‌هاي مختلف مي‌رسد اما با يک پازل، جز يک راه که سازنده تعيين کرده راه ديگري قابل‌تجربه نيست. تحريک حواس: اگر تصميم به خريد وسيله بازي داريد، براي خريد آن، وقت بگذاريد و تحقيق کنيد تا وسايل بهتري به نفع تربيت فرزندتان تدارک ببينيد. اسباب‌بازي‌اي که فقط مي‌تواند صدا توليد کند کمتر از وسيله بازي‌اي که صدايي توليد نمي‌کند ولي بچه‌ها بايد با تمرکز بخشي از آن را در جاي مخصوص خود قرار دهند تا برنده بشوند به رشد بچه‌ها کمک مي‌کند. اسباب‌بازي محرک: اسباب‌بازي خوب بايد در عين اينکه مطابق سن، توان و علاقه کودک باشد، قدرت جلب نظر بچه‌ها را هم داشته باشد. اينکه اسباب‌بازي چه رنگي، چه شکلي و طرحي و چه ساختي دارد به ايجاد انگيزه بازي کمک مي‌کند. فعاليت بدني: بچه‌ها مي‌خواهند با بازي براي زندگي آماده شوند و اين مسئله با اسباب‌بازي‌هايي که کودک را در حد يک تماشاچي نگه مي‌دارند تناقض دارد. اسباب‌بازي‌ها بايد اين قابليت را داشته باشند که توان جسمي بچه‌ها را به‌کار گيرند تا علاوه بر افزايش قدرت آنها به تخليه انرژي آنها هم کمک کنند و اينگونه موجب آرامش روحي و جسمي آنها شوند. تناسب با جنسيت: توصيه نمي‌کنيم که اسباب‌بازي بچه‌ها را با اين اجبار که تو دختري يا پسري براي آنها تهيه کنيد اما اگر مي‌خواهيد براي فرزندتان هديه بخريد يا او از شما مشورت مي‌خواهد بيشتر به فکر مهارت‌هاي خاصي که مورد نياز زنان يا مردان هست باشيد. اگر فرزند دخترتان مي‌خواهد ماشين بازي کند يا برعکس، نگران نشويد و اجازه بدهيد مدتي اين تجربه را پيدا کند. انتقال فرهنگ: اسباب‌بازي‌هايي که پوشش‌هاي عريان و نيمه عريان و آرايش صورت و اندام خاصي دارند، براي بچه‌ها مناسب نيستند زيرا الگوهاي زيبايي‌شناسي و حتي هويتي بچه‌ها را تنزل و تغيير مي‌دهند. دوام و استحکام: وسيله بازي که از جنس مرغوبي تهيه شده باشد زمان بيشتري عمر مي‌کند و احتمالا خطرات کمتري را هم با آسيب ديدنش براي فرزندتان پيش خواهد آورد؛ مثل پازل‌هاي چوبي يا بازي‌هاي فکري چوبي. قيمت: اگر موقع خريد وسايل بازي فقط به فکر زيبايي و گرانقيمتي و جنبه دکوري بودن اسباب‌‌بازي هستيد، ممکن است به‌خاطر جلوگيري از آسيب‌ديدن وسيله بازي، کمتر اجازه بازي با آن را به کودک بدهيد و اگر آن اسباب‌بازي آسيب ديد ممکن است عصباني شويد و به کودک پرخاش کنيد. اما تنها دليل انتخاب قيمت مناسب براي اسباب‌بازي، مشکلات ناشي از فشار اقتصادي بر خانواده نيست. بچه‌اي که دائم با وسايل گرانقيمت بازي کند، ديگر حاضر نمي‌شود با قناعت زندگي کند و عادت به تجمل‌گرايي در او نهادينه مي‌شود و به‌زودي در دوران نوجواني به خانواده فشارهاي سنگيني را متحمل مي‌کند. اسباب بازي هاي خطرناک احتمال آسيب‌ديدگي براي کودکان: وسايل بازي نوک تيز و برنده و وسايل بازي چوبي غيرصيقلي ممکن است خطر برندگي داشته باشند. هر وسيله بازي اگر جمع نشود مي‌تواند عاملي براي زمين‌خوردن بچه‌ها باشد اما بعضي وسايل بازي که روي زمين نصب مي‌شوند بيشتر خطرآفرين هستند. اسباب‌بازي‌هاي شارژي اگر استاندارد نباشند يا منبع برق آنها محافظ نداشته باشد، ممکن است منجر به سوختگي شوند. مسموميت: به جنس اسباب‌بازي‌ها دقت کنيد. اگر وسيله بازي باتري‌خور است بايد مراقب بود تا مايع باتري از آن خارج نشده باشد چراکه درصورت تماس با دهان بچه‌ها موجب بروز مسموميت مي‌شود. رنگ‌هاي غيراستاندارد، جنس‌هاي پلاستيکي سربه‌دار همين خطر را دارند. به سلامت اسباب‌بازي‌هايي که مخصوص دهان است مثل دندان‌گيرها بيشتر دقت کنيد. خفگي: اگر فرزندتان کوچک است و متوجه خطرات نيست، مراقب قسمت‌هاي جداشونده وسايل بازي و بندها و ريسمان‌هاي اسباب‌بازي‌ها که ممکن است دور گردن بچه‌ها بيفتد باشيد. خطري براي شنوايي: گوش بچه‌ها آسيب‌پذير است. زمان خريد به قدرت صداي وسايل بازي دقت کنيد تا به مرور زمان به گوش بچه‌ها آسيب نزند. بازي انفرادي: بچه‌ها از حدود 4سالگي به بازي‌هاي گروهي علاقه‌مند مي‌شوند پس در نوع خريد خود دقت کنيد که بازي‌هاي انفرادي شما، آنها را به‌تنهايي بازي‌کردن متمايل نکند. خوب است که برخي وسايل بازي بچه‌ها از نوع انفرادي باشد اما نه هميشه. بازي‌هاي آپارتماني را بشناسيم شرايط خانه‌هاي امروزي فرصت کمتري براي بازي‌هاي پر جنب و جوش به کودکان مي‌دهد. اگر شرايط محل زندگي شما جايي شبيه آپارتمان است با کمي خلاقيت مي‌توانيد از اين نوع بازي‌ها استفاده کنيد: بازي‌هاي به يادسپاري شما مي‌توانيد جاي برخي وسايل را عوض کنيد و با ايجاد صدا مسير را به کودک نشان دهيد. بازي خريد وسايل مي‌توانيد با کاغذ، پول درست کنيد و برخي وسايل خانه را قيمت‌گذاري کنيد. بازيکن بايد با پولي که در اختيار دارد بهترين خريد را بکند. اين بازي براي آموزش‌هاي اقتصادي به کودک کمک مي‌کند. بازي پانتوميم اول بزرگ‌ترها مي‌توانند با هنر خود و با نمايش بازي‌کردن بدون حرف‌زدن فعاليتي را نشان دهند و از کودک بخواهند که کلمه مورد نظر را حدس بزند و در مرحله بعد برعکس... . بازي حافظه نفر اول بازي مي‌تواند کلمه‌اي را بگويد. دومي بايد با گفتن کلمه نفر قبل کلمه ديگري را هم به آن بيفزايد و به همين شکل، تا جمله معني‌داري کامل شود. کسي که نتواند کلمات نفرات قبل را بگويد مي‌بازد. اسم و فاميل همه پدر و مادرها اين بازي را به خوبي بلدند. استفاده از وسايل بازي مثل فوتبال دستي اين بازي خوب و مفيد مي‌تواند حتي در مهماني خانوادگي بزرگ‌ترها را هم همراه بچه‌ها مشغول کند و اينگونه، عادت‌هاي اشتباه و نوظهوري مثل موبايل بازي در مهماني‌ها کمتر شود. بازي صدا و حيوانات سعي کنيد صداي حيواني را تقليد کنيد و از کودک بخواهيد حدس بزند اين صدا، صداي کدام حيوان است. بازي با توپ بازي‌هاي تعادلي و نظمي با توپ، مثل اينکه بايد در حرکات سريع توپ را از بالاي سر و بين دوپا حرکت دهيد و با دست ديگر خود آن را بگيريد. بازي‌هاي تنفسي چه‌کسي مي‌تواند در زمان کمتر بادکنک‌هاي بيشتري باد کند؟ بازي‌هاي نشانه‌گيري با وسايلي مثل يک ميله يا سبد مي‌توانيد محل پرتاب براي حلقه، بادکنک و... درست کنيد. بازي نمايشي در قالب اجراي نمايش با کودکان به وسيله عروسک‌هاي نمايشي يا حتي عروسک‌هايي که خودتان در منزل هم مي‌توانيد بسازيد، مي‌شود بازي کرد. اين بازي‌ها و حرف‌هايي که در آن زده مي‌شود گاهي به کشف برخي نگراني‌ها، ترس‌ها و آرزوهاي بچه‌ها مي‌انجامد و حتي مي‌شود با اين روش آن مشکلات را حل کرد. تغيير کاربري اسباب‌بازي شما با خلاقيت خود مي‌توانيد کاربري‌هاي ديگري به اسباب‌بازي‌ها اضافه کنيد؛ به‌عنوان نمونه مي‌توان از پازل‌هايي که براي کودک‌تان تکراري شده، براي آموزش رنگ‌ها، داستان‌سازي‌ براي اتفاق تصوير، مسابقه سرعت بين 2‌نفر که به‌طور مجزا پازل را مي‌سازند